بلوا در همسایگی و سفر ظریف
ابوالقاسم دلفی- سفیر پیشین در فرانسه
در‌حالی‌که آتش جنگ و خونریزی و بمباران‌های هوایی و موشکی بین دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان و نگرانی‌‌ها از باب سرایت شعله‌های آن به مرزهای شمال غربی کشور عمق بیشتری به خود می‌گیرد و همسایه روس ما به ادعای بخشی از حیاط‌خلوت خود در قفقاز، باب میانجیگری بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان را آغاز کرده است، سفر دو‌روزه وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران به پکن با هدف پیگیری روابط گسترده ایران و چین و تبادل نظر‌های دوره‌ای دو کشور درباره مسائل مختلف مورد علاقه، انجام گرفت. بر‌اساس اولین ارزیابی‌ها و اطلاعات مربوط به این سفر و آنچه رسانه‌های داخلی و خارجی درباره آنها به پردازش پرداخته‌اند، موضوعاتی مانند تعمیق روابط دوجانبه تهران و پکن، چگونگی اجرائی‌کردن موافقت‌نامه جامع همکاریهای ۲۵ساله دو کشور و بررسی راه‌های حفظ و حراست از موافقت‌نامه هستهای جمهوری اسلامی ایران با جامعه بین‌المللی، از‌جمله مواردی بودند که هیئت ایرانی همراه وزیر خارجه متشکل از معاون سیاسی و مدیرکل منطقه‌ای وزارت خارجه، در گفت‌وگوهای خود با وزیر خارجه چین درصدد پیگیری و دستیابی به نتایجی درباره آنها بودند.این محورها و موضوعات مورد توجه طرف ایرانی در مذاکرات و گفت‌وگو‌ها با مقامات چینی در شرایطی مطرح میشود که وزیر خارجه چین در اظهار‌نظر درباره این سفر، تأکید و فشار اصلی خود را بر موضوع «برجام» و نگاه پکن به آینده موافقت‌نامه هستهای، در پرتو تحولات جاری منطقه‌ای و بین‌المللی قرار داده است. مواضع همیشگی و به‌ظاهر اصولی پکن در قبال برجام که تاکنون در مسیر پیوستگی و همراهی با مواضع جمهوری اسلامی ایران و در تعارض با یک‌جانبه‌‌گرایی‌های واشنگتن و محور سه‌گانه و مفسده‌جوی «غربی -عبری -عربی» قرار دارد.
در مذاکرات با هیئت ایرانی در ایالت «یونان» در جنوب شرقی چین نیز مورد تأکید قرار گرفته است و مخالفت با هرگونه یک‌جانبه‌‌گرایی که خطر تضعیف برجام را موجب شود، اعلام شده است. آنچه می‌تواند نو‌آوری و تحولی در بیان اخیر دیدگاه‌های پکن در قبال برجام تلقی و با وسواس و دل‌مشغولی مناسب با آن برخورد شود، برخی پیشنهادها و آینده‌نگری چینی برای تداوم برجام است که استنباط دیگری از حفظ و حراست از این قرارداد بین‌المللی را تداعی می‌کند. «وانگ یو» وزیر خارجه چین در اظهاراتی نسبتا متفاوت و شاید هم جدید درباره مواضع کشورش در قبال برجام خاطرنشان کرده است که پکن به‌منظور پاسخ‌گویی به نگرانی‌های مشروع امنیتی تمام طرف‌های ذی‌نفع، پیشنهاد می‌کند «چارچوب گفت‌وگوهای چند‌جانبه منطقه‌ای برای حمایت از برجام ایجاد شود». بنا بر اظهارات آقای «وانگ یو» که خروجی لاتین خبرگزاری ایرنا نیز آن را منعکس کرده است، همه طرف‌های مورد بحث باید به‌صورت برابر در گفت‌وگوهای پیشنهاد‌شده، حضور داشته و مشکلات امنیتی را که در خلیج فارس و خاورمیانه با آن روبه‌رو هستند، برای دستیابی به یک راه‌حل سیاسی دیپلماتیک مطرح کنند. آیا با مبنا قرار‌دادن این اظهارات و چگونگی ابراز آن می‌توان به نوعی چرخش آشکار در دیدگاه‌های پکن در قبال برجام رسید یا نه که این موضوع نیازمند زمان و بررسی بیشتر و توضیحات احتمالی طرف‌های ذی‌نفع در این مسئله و به‌ویژه اعضای همراهی‌کننده وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در سفر به چین است که مانند همیشه از همراهان ثابت دیپلماسی سفر‌های خارجی کشور محسوب می‌شوند. البته اینکه تا همین جای کار نیز ظاهرا چینی‌ها با فرصت‌یابی و امکان بهره‌گیری از الزاماتی که در روابط تهران و پکن و به‌ویژه اوضاع اقتصادی ناشی از تحریم‌های بین‌المللی- آمریکایی به وجود آمده، درصدد هستند به همان راهی بروند که امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، در یکی، دو سال اخیر با تمام توان و ظرفیت‌های اروپایی و بین‌المللی دیپلماسی فرانسه با هدف حفظ و حراست از برجام، سرانجامی برای موضوع روابط ایران و آمریکا دست‌و‌پا کند، فرضی است که برای پرده‌برداری بعدی آن باید به انتظار نشست. نکته پایانی در مسیری که به دنبال اهداف و فرصت‌های سفر چینی وزیر امور خارجه طی شد، مسلما نگاه به وضعیت و تکلیف قرارداد ۲۵ساله همکاریهای راهبردی ایران و چین است که هر دو طرف این ماجرا در اهداف و دستاوردهای مذاکرات «یونان» اشاره کردند و خواستار اجرائی‌شدن آن شدند. در چند‌ماهه پس از علنی‌شدن موضوع قرارداد ۲۵ساله همکاریهای ایران و چین گفته‌‌ها و نا‌گفته‌‌های فراوانی در رد یا تأیید آن از زوایای مختلف ابراز شده است. بانیان ایرانی این اقدام شجاعانه، تاکنون اصل قرارداد را رو‌نمایی نکرده‌اند؛ زیرا که هنوز به توافق نهایی و امضا نرسیده است؛ بنابراین حرف‌و‌حدیث‌های روایت‌شده می‌تواند در حد و اندازه خود مورد توجه باشد و نگارنده این سطور نیز در یکی از نوشته‌های رسانه‌‌ای ملاحظاتی را درباره عوارض بلند‌مدت این قرارداد و سمت و سوی گرایش‌های کلان کشور در پرتو تحقق آن و تغییرات بنیادینی را که در انتظار مناسبات راهبرد‌های منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران خواهد بود، مطرح کردم که از ورود مجدد به آن اجتناب می‌کنم. وزیر محترم امور خارجه در یکی از آخرین اظهار‌نظر‌های خود تا قبل از سفر به چین یاد‌آوری کرده بود که به پیگیری تحقق قرارداد ۲۵ساله ایران و چین افتخار می‌کند و امیدوار است با پیوستن به دو کنوانسیون باقی‌مانده در FATF، هرچه سریع‌تر وضعیت قرارداد ۲۵ساله با چین و سایر طرف‌هایی که موظف‌اند در چارچوب FATF با ما کار کنند، گام‌های بزرگ‌تری بر‌داریم. با دقت در کلمات و ادبیات وزیر خارجه درباره قرارداد ۲۵ساله با چین، به نظر می‌رسد که درج نام ایران در لیست سیاه FATF به‌عنوان مهم‌ترین مانع در عملیاتی‌کردن قرارداد ۲۵ساله و راهبردی تهران- پکن قلمداد میشود. مخالفان تصویب دو کنوانسیون مبارزه با تروریسم و پول‌شویی که با دیدگاه‌های مختلف سیاسی مخالف دولت عمدتا از تریبون مجمع تشخیص مصلحت نظرات خود را تاکنون بیان کرده‌اند، در مسیری حرکت کرده‌اند که سرانجام آن، به ادعای موافقان قرار‌گرفتن در لیست سیاه FATF ختم شده است. البته تشخیص اینکه این دیدگاه‌ها با تفکری که خارج از جریان دولتی و رسمی مدافع انعقاد قرارداد ۲۵ساله ایران و چین، این قرارداد را به‌عنوان پیمان مقدس دو کشور یاد می‌کند، چه مقدار و تا چه حدی همسویی و هماهنگی وجود دارد، امر سهل و آسانی نخواهد بود. در‌این‌بین نگاه واقعی به مواضع چین در قبال جمهوری اسلامی ایران در موضوعات مختلف و به‌ویژه توجه به جایگاه و الزامات بین‌المللی کشوری که داعیه‌های فراوانی برای فردای جهان پس از کرونا برای خود ترسیم کرده است و نباید گمان کرد که بدون چین، جهان برای جمهوری اسلامی ایران، که در چهار دهه حیات، انواع و اقسام دوران‌ها را با همت و هوشیاری مردم خود پشت‌سر گذاشته است، بن‌‌بست خواهد بود.
در‌حالی‌که آتش جنگ و خونریزی و بمباران‌های هوایی و موشکی بین دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان و نگرانی‌‌ها از باب سرایت شعله‌های آن به مرزهای شمال غربی کشور عمق بیشتری به خود می‌گیرد و همسایه روس ما به ادعای بخشی از حیاط‌خلوت خود در قفقاز، باب میانجیگری بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان را آغاز کرده است، سفر دو‌روزه وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران به پکن با هدف پیگیری روابط گسترده ایران و چین و تبادل نظر‌های دوره‌ای دو کشور درباره مسائل مختلف مورد علاقه، انجام گرفت. بر‌اساس اولین ارزیابی‌ها و اطلاعات مربوط به این سفر و آنچه رسانه‌های داخلی و خارجی درباره آنها به پردازش پرداخته‌اند، موضوعاتی مانند تعمیق روابط دوجانبه تهران و پکن، چگونگی اجرائی‌کردن موافقت‌نامه جامع همکاریهای ۲۵ساله دو کشور و بررسی راه‌های حفظ و حراست از موافقت‌نامه هستهای جمهوری اسلامی ایران با جامعه بین‌المللی، از‌جمله مواردی بودند که هیئت ایرانی همراه وزیر خارجه متشکل از معاون سیاسی و مدیرکل منطقه‌ای وزارت خارجه، در گفت‌وگوهای خود با وزیر خارجه چین درصدد پیگیری و دستیابی به نتایجی درباره آنها بودند.این محورها و موضوعات مورد توجه طرف ایرانی در مذاکرات و گفت‌وگو‌ها با مقامات چینی در شرایطی مطرح میشود که وزیر خارجه چین در اظهار‌نظر درباره این سفر، تأکید و فشار اصلی خود را بر موضوع «برجام» و نگاه پکن به آینده موافقت‌نامه هستهای، در پرتو تحولات جاری منطقه‌ای و بین‌المللی قرار داده است. مواضع همیشگی و به‌ظاهر اصولی پکن در قبال برجام که تاکنون در مسیر پیوستگی و همراهی با مواضع جمهوری اسلامی ایران و در تعارض با یک‌جانبه‌‌گرایی‌های واشنگتن و محور سه‌گانه و مفسده‌جوی «غربی -عبری -عربی» قرار دارد.
در مذاکرات با هیئت ایرانی در ایالت «یونان» در جنوب شرقی چین نیز مورد تأکید قرار گرفته است و مخالفت با هرگونه یک‌جانبه‌‌گرایی که خطر تضعیف برجام را موجب شود، اعلام شده است. آنچه می‌تواند نو‌آوری و تحولی در بیان اخیر دیدگاه‌های پکن در قبال برجام تلقی و با وسواس و دل‌مشغولی مناسب با آن برخورد شود، برخی پیشنهادها و آینده‌نگری چینی برای تداوم برجام است که استنباط دیگری از حفظ و حراست از این قرارداد بین‌المللی را تداعی می‌کند. «وانگ یو» وزیر خارجه چین در اظهاراتی نسبتا متفاوت و شاید هم جدید درباره مواضع کشورش در قبال برجام خاطرنشان کرده است که پکن به‌منظور پاسخ‌گویی به نگرانی‌های مشروع امنیتی تمام طرف‌های ذی‌نفع، پیشنهاد می‌کند «چارچوب گفت‌وگوهای چند‌جانبه منطقه‌ای برای حمایت از برجام ایجاد شود». بنا بر اظهارات آقای «وانگ یو» که خروجی لاتین خبرگزاری ایرنا نیز آن را منعکس کرده است، همه طرف‌های مورد بحث باید به‌صورت برابر در گفت‌وگوهای پیشنهاد‌شده، حضور داشته و مشکلات امنیتی را که در خلیج فارس و خاورمیانه با آن روبه‌رو هستند، برای دستیابی به یک راه‌حل سیاسی دیپلماتیک مطرح کنند. آیا با مبنا قرار‌دادن این اظهارات و چگونگی ابراز آن می‌توان به نوعی چرخش آشکار در دیدگاه‌های پکن در قبال برجام رسید یا نه که این موضوع نیازمند زمان و بررسی بیشتر و توضیحات احتمالی طرف‌های ذی‌نفع در این مسئله و به‌ویژه اعضای همراهی‌کننده وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در سفر به چین است که مانند همیشه از همراهان ثابت دیپلماسی سفر‌های خارجی کشور محسوب می‌شوند. البته اینکه تا همین جای کار نیز ظاهرا چینی‌ها با فرصت‌یابی و امکان بهره‌گیری از الزاماتی که در روابط تهران و پکن و به‌ویژه اوضاع اقتصادی ناشی از تحریم‌های بین‌المللی- آمریکایی به وجود آمده، درصدد هستند به همان راهی بروند که امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، در یکی، دو سال اخیر با تمام توان و ظرفیت‌های اروپایی و بین‌المللی دیپلماسی فرانسه با هدف حفظ و حراست از برجام، سرانجامی برای موضوع روابط ایران و آمریکا دست‌و‌پا کند، فرضی است که برای پرده‌برداری بعدی آن باید به انتظار نشست. نکته پایانی در مسیری که به دنبال اهداف و فرصت‌های سفر چینی وزیر امور خارجه طی شد، مسلما نگاه به وضعیت و تکلیف قرارداد ۲۵ساله همکاریهای راهبردی ایران و چین است که هر دو طرف این ماجرا در اهداف و دستاوردهای مذاکرات «یونان» اشاره کردند و خواستار اجرائی‌شدن آن شدند. در چند‌ماهه پس از علنی‌شدن موضوع قرارداد ۲۵ساله همکاریهای ایران و چین گفته‌‌ها و نا‌گفته‌‌های فراوانی در رد یا تأیید آن از زوایای مختلف ابراز شده است. بانیان ایرانی این اقدام شجاعانه، تاکنون اصل قرارداد را رو‌نمایی نکرده‌اند؛ زیرا که هنوز به توافق نهایی و امضا نرسیده است؛ بنابراین حرف‌و‌حدیث‌های روایت‌شده می‌تواند در حد و اندازه خود مورد توجه باشد و نگارنده این سطور نیز در یکی از نوشته‌های رسانه‌‌ای ملاحظاتی را درباره عوارض بلند‌مدت این قرارداد و سمت و سوی گرایش‌های کلان کشور در پرتو تحقق آن و تغییرات بنیادینی را که در انتظار مناسبات راهبرد‌های منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران خواهد بود، مطرح کردم که از ورود مجدد به آن اجتناب می‌کنم. وزیر محترم امور خارجه در یکی از آخرین اظهار‌نظر‌های خود تا قبل از سفر به چین یاد‌آوری کرده بود که به پیگیری تحقق قرارداد ۲۵ساله ایران و چین افتخار می‌کند و امیدوار است با پیوستن به دو کنوانسیون باقی‌مانده در FATF، هرچه سریع‌تر وضعیت قرارداد ۲۵ساله با چین و سایر طرف‌هایی که موظف‌اند در چارچوب FATF با ما کار کنند، گام‌های بزرگ‌تری بر‌داریم. با دقت در کلمات و ادبیات وزیر خارجه درباره قرارداد ۲۵ساله با چین، به نظر می‌رسد که درج نام ایران در لیست سیاه FATF به‌عنوان مهم‌ترین مانع در عملیاتی‌کردن قرارداد ۲۵ساله و راهبردی تهران- پکن قلمداد میشود. مخالفان تصویب دو کنوانسیون مبارزه با تروریسم و پول‌شویی که با دیدگاه‌های مختلف سیاسی مخالف دولت عمدتا از تریبون مجمع تشخیص مصلحت نظرات خود را تاکنون بیان کرده‌اند، در مسیری حرکت کرده‌اند که سرانجام آن، به ادعای موافقان قرار‌گرفتن در لیست سیاه FATF ختم شده است. البته تشخیص اینکه این دیدگاه‌ها با تفکری که خارج از جریان دولتی و رسمی مدافع انعقاد قرارداد ۲۵ساله ایران و چین، این قرارداد را به‌عنوان پیمان مقدس دو کشور یاد می‌کند، چه مقدار و تا چه حدی همسویی و هماهنگی وجود دارد، امر سهل و آسانی نخواهد بود. در‌این‌بین نگاه واقعی به مواضع چین در قبال جمهوری اسلامی ایران در موضوعات مختلف و به‌ویژه توجه به جایگاه و الزامات بین‌المللی کشوری که داعیه‌های فراوانی برای فردای جهان پس از کرونا برای خود ترسیم کرده است و نباید گمان کرد که بدون چین، جهان برای جمهوری اسلامی ایران، که در چهار دهه حیات، انواع و اقسام دوران‌ها را با همت و هوشیاری مردم خود پشت‌سر گذاشته است، بن‌‌بست خواهد بود.