گفت‌وگو با غلامعلی رجايي
ورود تاجزاده به انتخابات یک تاکتیک است
شرق: انتخابات 1400 و موقعیت اصلاح‌طلبان نسبت‌به شرایط فعلی، بحث روز میان این جریان سیاسی است كه هر روز شرایط جدیدی را نیز تجربه می‌كند؛ از‌جمله كاندیداتوری تاجزاده و انتشار فایل صوتی ظریف كه بحث‌های جدیدی را به جریان انداخته است كه به‌هرحال بر روند انتخابات حتی كم، تأثیر خواهد داشت. یكی‌دیگر از مشكلاتی كه اصلاح‌طلبان با آن دست‌به‌گریبان خواهند شد، اعلام نامزدی چهره‌های اصلاح‌طلب فارغ از نهاد اجماع‌ساز است كه در صورت تأیید صلاحیت آنها، شاید تجربه 84 و تعدد كاندیدا برای اصلاح‌طلبان دوباره پیش آید. برای بررسی موارد یادشده گفت‌وگویی كرده‌ایم با غلامعلی رجایی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، مشاور مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی و مشاور رسانه‌ای شهردار تهران كه مشروح آن را می‌خوانید.
انتشار فایل صوتی ظریف را چگونه تحلیل می‌كنید؟
من فكر می‌كنم برای قضاوت این فایل صوتی زود است؛ اما قطعا آگاهانه منتشر شده است و گمان نمی‌كنم از سوی یك حفره امنیتی درز پیدا كرده باشد. درباره كاندیداتوری نیز طبیعتا تأثیراتی مثبت و منفی روی انتخابات نسبت به ایشان خواهد گذاشت. تأثیرات مثبت این است كه حرف‌هایی كه از ایشان درباره ایستادگی‌ها و دلسوزی‌ها شنیدیم، امتیاز او را نزد افكار عمومی بالا می‌برد؛ اما در عین حال به خاطر برخی از حرف‌های رك و عریانی كه زده است، به برخی از افراد كه در روند انتخابات تأثیر‌گذار هستند این فرصت را می‌دهد كه مسیر سختی پیش پای او قرار دهند.
به نظر شما این اتفاق‌ها روی مذاكرات وین تأثیری خواهد گذاشت؟
این اتفاقات روی مذاكرات تأثیری نخواهد گذاشت، چون چیزی نیست كه آمریكا از آن بی‌اطلاع بوده باشد؛ اما قطعا اگر مذاكرات وین به نقاط مثبتی برسد، حتما روی انتخابات تأثیر خواهد گذاشت، ولی نه آن تأثیری كه باعث حضور پرشور باشد، چون بخشی از مشکلات معیشتی حل می‌شود و در این دو ماه نتیجه مذاكرات وین را در سفره‌ها نمی‌بینند.
تحلیل شما از میزان مشاركت در این دوره چیست؟
من میزان مشاركت را خوب نمی‌بینم؛ به دلیل اینكه اولین انتخاباتی است در 42 سال اخیر كه ارتباط تنگاتنگی با معیشت مردم دارد، من تأثیر معیشت را بر انتخابات بسیار بالا و تعیین‌كننده می‌دانم و انتخابات فرارو را كم‌رمق می‌بینم.
آقای تاجزاده اعلام كاندیداتوری كرده‌اند، به نظر شما اصلاح‌طلبان از ایشان حمایت خواهند كرد؟
من فكر می‌كنم این یك تاكتیك است كه آقای تاجزاده انجام داده است، چون ایشان حتما آمده حرف‌هایش را بزند و تاكتیكی است كه به نتیجه هم می‌رسد. در شرایطی كه خیلی‌ها صحبت‌های او را جدی گرفته‌اند و نظرات مثبت و منفی در‌این‌باره شنیده می‌شود، برای ایشان دستاوردی است كه توانسته حرف‌هایش را در بیانیه‌اش بزند؛ اما این را كه اصلاح‌طلبان روی ایشان اجماع كنند، منتفی می‌دانم برای اینكه اولا ایشان باید از‌سوی یك حزب معرفی می‌شد و بعد درصدی طبق قوانین نهاد اجماع‌ساز به خودش اختصاص می‌داد، بعد در گزینه‌های نهایی رأی‌گیری می‌شد؛ اما تاكنون هیچ‌كدام از این مراحل طی نشده و ایشان یكباره اعلام نامزدی كرده كه از یك چهره سیاسی بعید است و من فكر می‌كنم این نامزدی جدی نیست و نباید جدی گرفته شود. به هر حال این حضور به مردم كمك می‌كند نگاه متفاوت‌تری به انتخابات داشته باشند.
كاندیداهای احتمالی جبهه اصلاحات به نظر شما چه كسانی خواهند بود؟
عارف، پزشكیان، محسن هاشمی، جهانگیری و ظریف شانس دارند. احتمال ضعیفی هم وجود دارد كه اگر اصلاح‌طلبان به یك گزینه مشخص نرسند، به سمت لاریجانی بروند كه احتمال آن خیلی كم است.
برخی از چهره‌های اصلاح‌طلب مانند آقایان رهامی و كواكبیان، فارغ از نهاد اجماع‌ساز اعلام نامزدی در انتخابات كرده‌اند؛ به نظر شما احتمال تعدد كاندیدا و تكرار تجربه 84 وجود دارد؟
خیر؛ اما ممكن است برخی از این افراد گوش نكنند و به‌صورت منفرد كاندیدا شوند، ولی شانس آنها مثل برخی از سوی اصولگرایان است و تأثیری نخواهد داشت و آقای خاتمی قدرت این را دارد كه جلوی حركت‌های انفرادی را بگیرد.
رد‌صلاحیت‌ها را در این دوره چگونه ارزیابی می‌كنید؟ اگر كاندیدای اصلاح‌طلبان در این دوره رد‌صلاحیت شد، این طیف سیاسی چه برخوردی خواهد داشت؟
من فكر می‌كنم تغییری با گذشته پیدا نكند؛ مگر اینكه توصیه‌ای بیاید كه كسی تأیید صلاحیت شود و فكر می‌كنم چینش گزینه‌های فرارو به سمتی است كه تعداد كمتری ممكن است به ویترین مناظرات بیایند و گزینه‌هایی از اصلاح‌طلبان تأیید صلاحیت شوند كه برای باختن گزینه خوبی باشند و ممكن است سه اصولگرا و دو اصلاح‌طلب تأیید صلاحیت شوند. مردم هم در صورتی كه به بازار بروند و جنس مورد پسند آنها وجود نداشته باشد، ترجیح می‌دهند خرید نكنند.
نظامی‌ها هم در این دوره ابراز تمایل كرده‌اند در انتخابات نامزد شوند؛ این اتفاق را ناشی از چه می‌دانید؟
نظامی‌ها هیچ شانسی در انتخابات ندارند. آقای قالیباف و رضایی چهار دوره از انتخابات‌ها را شركت كرده‌اند و مردم دست رد به سینه آنها زده‌اند و جامعه به آنها رأی نخواهد داد. نه اینكه نظامی‌ها بد باشند؛ اما هركسی باید كار خودش را بكند. من معتقدم حوزه سیاسی عقیم نیست. حوزه سیاست به اندازه كافی مردان پخته دارد و احزاب در این میان نباید بدون كاركرد شوند و حضور نظامی‌ها یعنی كاركرد احزاب در 40 سال اخیر بدون نتیجه بوده است كه ناچار به قرض‌گرفتن از حوزه نظامی بوده‌اند. به هر جهت، این مسئله را منتفی می‌دانم.
بحثی كه الان هم اشاره كردید، بحث احزاب است؛ به نظر شما در 40 سال اخیر تا چه حد انتخابات‌های حزبی داشته‌ایم؟
به هر حال جامعه ایران هم متأثر است. جوامع دیگر دوقطبی است و جریان اعتدال نتوانسته خود را میان دو جریان دیگر مطرح كند. آقای روحانی اگر‌چه نماینده جریان اعتدال بود، ولی حزب ایشان با خودش از قدرت تضعیف خواهد شد. البته احزاب به دلایلی كه جای گفتنش در اینجا نیست، نتوانسته‌اند در ایران به‌صورت جدی فعالیت كنند؛ چراکه احزابی كه نتیجه كارهایشان را شورای نگهبان در یك لحظه از بین ببرد، فایده‌ای ندارند.
در میان اصلاح‌طلبان تا چه حد حزب‌گرایی جدی گرفته می‌شود؟ و تا چه حد خاتمی‌محوری در مقابل احزاب قرار دارد؟
من فكر می‌كنم آقای خاتمی كماكان محور اصلاح‌طلبان است. به هر حال جریان اصلاح‌طلبی به‌دلیل عملكرد خودش و عملكرد ضعیف دولت در مسائل اقتصادی ضربه‌های خودش را به مردم زده است؛ اما من خاتمی را یك فرد آبرومند می‌دانم و در میان اصلاح‌طلبان رأی آخر خواهد بود. در این شرایط، اصلاح‌طلبان فقط در صورت مذاكرات وین می‌توانند وضعیت بهتری پیدا كنند؛ اما با گزینه‌های متوسط و معرفی‌شده از سر تكلیف، شانسی برای پاستور ندارند.
آیا از موضع محسن هاشمی در انتخابات اطلاع دارید؟
در همین حد كه كارگزاران ایشان را به‌عنوان نامزد در كنار جهانگیری مطرح كرده است. ایشان در حال ارزیابی هستند كه اول روی ایشان اجماع شود و سپس تأیید صلاحیت شود.
شرق: انتخابات 1400 و موقعیت اصلاح‌طلبان نسبت‌به شرایط فعلی، بحث روز میان این جریان سیاسی است كه هر روز شرایط جدیدی را نیز تجربه می‌كند؛ از‌جمله كاندیداتوری تاجزاده و انتشار فایل صوتی ظریف كه بحث‌های جدیدی را به جریان انداخته است كه به‌هرحال بر روند انتخابات حتی كم، تأثیر خواهد داشت. یكی‌دیگر از مشكلاتی كه اصلاح‌طلبان با آن دست‌به‌گریبان خواهند شد، اعلام نامزدی چهره‌های اصلاح‌طلب فارغ از نهاد اجماع‌ساز است كه در صورت تأیید صلاحیت آنها، شاید تجربه 84 و تعدد كاندیدا برای اصلاح‌طلبان دوباره پیش آید. برای بررسی موارد یادشده گفت‌وگویی كرده‌ایم با غلامعلی رجایی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، مشاور مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی و مشاور رسانه‌ای شهردار تهران كه مشروح آن را می‌خوانید.
انتشار فایل صوتی ظریف را چگونه تحلیل می‌كنید؟
من فكر می‌كنم برای قضاوت این فایل صوتی زود است؛ اما قطعا آگاهانه منتشر شده است و گمان نمی‌كنم از سوی یك حفره امنیتی درز پیدا كرده باشد. درباره كاندیداتوری نیز طبیعتا تأثیراتی مثبت و منفی روی انتخابات نسبت به ایشان خواهد گذاشت. تأثیرات مثبت این است كه حرف‌هایی كه از ایشان درباره ایستادگی‌ها و دلسوزی‌ها شنیدیم، امتیاز او را نزد افكار عمومی بالا می‌برد؛ اما در عین حال به خاطر برخی از حرف‌های رك و عریانی كه زده است، به برخی از افراد كه در روند انتخابات تأثیر‌گذار هستند این فرصت را می‌دهد كه مسیر سختی پیش پای او قرار دهند.
به نظر شما این اتفاق‌ها روی مذاكرات وین تأثیری خواهد گذاشت؟
این اتفاقات روی مذاكرات تأثیری نخواهد گذاشت، چون چیزی نیست كه آمریكا از آن بی‌اطلاع بوده باشد؛ اما قطعا اگر مذاكرات وین به نقاط مثبتی برسد، حتما روی انتخابات تأثیر خواهد گذاشت، ولی نه آن تأثیری كه باعث حضور پرشور باشد، چون بخشی از مشکلات معیشتی حل می‌شود و در این دو ماه نتیجه مذاكرات وین را در سفره‌ها نمی‌بینند.
تحلیل شما از میزان مشاركت در این دوره چیست؟
من میزان مشاركت را خوب نمی‌بینم؛ به دلیل اینكه اولین انتخاباتی است در 42 سال اخیر كه ارتباط تنگاتنگی با معیشت مردم دارد، من تأثیر معیشت را بر انتخابات بسیار بالا و تعیین‌كننده می‌دانم و انتخابات فرارو را كم‌رمق می‌بینم.
آقای تاجزاده اعلام كاندیداتوری كرده‌اند، به نظر شما اصلاح‌طلبان از ایشان حمایت خواهند كرد؟
من فكر می‌كنم این یك تاكتیك است كه آقای تاجزاده انجام داده است، چون ایشان حتما آمده حرف‌هایش را بزند و تاكتیكی است كه به نتیجه هم می‌رسد. در شرایطی كه خیلی‌ها صحبت‌های او را جدی گرفته‌اند و نظرات مثبت و منفی در‌این‌باره شنیده می‌شود، برای ایشان دستاوردی است كه توانسته حرف‌هایش را در بیانیه‌اش بزند؛ اما این را كه اصلاح‌طلبان روی ایشان اجماع كنند، منتفی می‌دانم برای اینكه اولا ایشان باید از‌سوی یك حزب معرفی می‌شد و بعد درصدی طبق قوانین نهاد اجماع‌ساز به خودش اختصاص می‌داد، بعد در گزینه‌های نهایی رأی‌گیری می‌شد؛ اما تاكنون هیچ‌كدام از این مراحل طی نشده و ایشان یكباره اعلام نامزدی كرده كه از یك چهره سیاسی بعید است و من فكر می‌كنم این نامزدی جدی نیست و نباید جدی گرفته شود. به هر حال این حضور به مردم كمك می‌كند نگاه متفاوت‌تری به انتخابات داشته باشند.
كاندیداهای احتمالی جبهه اصلاحات به نظر شما چه كسانی خواهند بود؟
عارف، پزشكیان، محسن هاشمی، جهانگیری و ظریف شانس دارند. احتمال ضعیفی هم وجود دارد كه اگر اصلاح‌طلبان به یك گزینه مشخص نرسند، به سمت لاریجانی بروند كه احتمال آن خیلی كم است.
برخی از چهره‌های اصلاح‌طلب مانند آقایان رهامی و كواكبیان، فارغ از نهاد اجماع‌ساز اعلام نامزدی در انتخابات كرده‌اند؛ به نظر شما احتمال تعدد كاندیدا و تكرار تجربه 84 وجود دارد؟
خیر؛ اما ممكن است برخی از این افراد گوش نكنند و به‌صورت منفرد كاندیدا شوند، ولی شانس آنها مثل برخی از سوی اصولگرایان است و تأثیری نخواهد داشت و آقای خاتمی قدرت این را دارد كه جلوی حركت‌های انفرادی را بگیرد.
رد‌صلاحیت‌ها را در این دوره چگونه ارزیابی می‌كنید؟ اگر كاندیدای اصلاح‌طلبان در این دوره رد‌صلاحیت شد، این طیف سیاسی چه برخوردی خواهد داشت؟
من فكر می‌كنم تغییری با گذشته پیدا نكند؛ مگر اینكه توصیه‌ای بیاید كه كسی تأیید صلاحیت شود و فكر می‌كنم چینش گزینه‌های فرارو به سمتی است كه تعداد كمتری ممكن است به ویترین مناظرات بیایند و گزینه‌هایی از اصلاح‌طلبان تأیید صلاحیت شوند كه برای باختن گزینه خوبی باشند و ممكن است سه اصولگرا و دو اصلاح‌طلب تأیید صلاحیت شوند. مردم هم در صورتی كه به بازار بروند و جنس مورد پسند آنها وجود نداشته باشد، ترجیح می‌دهند خرید نكنند.
نظامی‌ها هم در این دوره ابراز تمایل كرده‌اند در انتخابات نامزد شوند؛ این اتفاق را ناشی از چه می‌دانید؟
نظامی‌ها هیچ شانسی در انتخابات ندارند. آقای قالیباف و رضایی چهار دوره از انتخابات‌ها را شركت كرده‌اند و مردم دست رد به سینه آنها زده‌اند و جامعه به آنها رأی نخواهد داد. نه اینكه نظامی‌ها بد باشند؛ اما هركسی باید كار خودش را بكند. من معتقدم حوزه سیاسی عقیم نیست. حوزه سیاست به اندازه كافی مردان پخته دارد و احزاب در این میان نباید بدون كاركرد شوند و حضور نظامی‌ها یعنی كاركرد احزاب در 40 سال اخیر بدون نتیجه بوده است كه ناچار به قرض‌گرفتن از حوزه نظامی بوده‌اند. به هر جهت، این مسئله را منتفی می‌دانم.
بحثی كه الان هم اشاره كردید، بحث احزاب است؛ به نظر شما در 40 سال اخیر تا چه حد انتخابات‌های حزبی داشته‌ایم؟
به هر حال جامعه ایران هم متأثر است. جوامع دیگر دوقطبی است و جریان اعتدال نتوانسته خود را میان دو جریان دیگر مطرح كند. آقای روحانی اگر‌چه نماینده جریان اعتدال بود، ولی حزب ایشان با خودش از قدرت تضعیف خواهد شد. البته احزاب به دلایلی كه جای گفتنش در اینجا نیست، نتوانسته‌اند در ایران به‌صورت جدی فعالیت كنند؛ چراکه احزابی كه نتیجه كارهایشان را شورای نگهبان در یك لحظه از بین ببرد، فایده‌ای ندارند.
در میان اصلاح‌طلبان تا چه حد حزب‌گرایی جدی گرفته می‌شود؟ و تا چه حد خاتمی‌محوری در مقابل احزاب قرار دارد؟
من فكر می‌كنم آقای خاتمی كماكان محور اصلاح‌طلبان است. به هر حال جریان اصلاح‌طلبی به‌دلیل عملكرد خودش و عملكرد ضعیف دولت در مسائل اقتصادی ضربه‌های خودش را به مردم زده است؛ اما من خاتمی را یك فرد آبرومند می‌دانم و در میان اصلاح‌طلبان رأی آخر خواهد بود. در این شرایط، اصلاح‌طلبان فقط در صورت مذاكرات وین می‌توانند وضعیت بهتری پیدا كنند؛ اما با گزینه‌های متوسط و معرفی‌شده از سر تكلیف، شانسی برای پاستور ندارند.
آیا از موضع محسن هاشمی در انتخابات اطلاع دارید؟
در همین حد كه كارگزاران ایشان را به‌عنوان نامزد در كنار جهانگیری مطرح كرده است. ایشان در حال ارزیابی هستند كه اول روی ایشان اجماع شود و سپس تأیید صلاحیت شود.