|

جشن 75سالگی شورای بین‌المللی موزه‌های ایران

‌شورای بین‌المللی موزه‌های ایران (ایکوم) 75ساله شد. روز گذشته 29 آبان‌ماه مراسمی به مناسبت هفتاد‌وپنجمین سالگرد تأسیس ایکوم توسط کمیته بین‌المللی موزه‌های ایران برگزار شد. این همایش که با نام صد سال موزه در ایران برپا شده بود، میزبان چهره‌های مطرح حوزه موزه در ایران بود. افرادی که سال‌هاست در این حوزه فعالیت دارند و برای تقویت و حفظ فرهنگ ایرانی از جان مایه گذاشته‌اند، در سالن همایش‌های موزه ایران گرد هم آمدند و از موزه به‌عنوان پلی برای اتصال گذشته و آینده گفتند.
صدیقه فروغیان، عضو ایکوم ایران در ابتدای این نشست پشت تریبون آمد و گفت: سابقه بانک در ایران ابتدا با بنیاد انگلیسی آغاز شد. سپس بانک شاهی راه می‌افتد. این بانک کارش را با چاپ اسکناس آغاز کرد اما بانک‌هایی که در ایران دارای موزه هستند، چه به‌صورت فعال و چه به‌صورت غیرفعال را نام می‌برم. اولی بانک تجارت است که از تلفیق 12 بانک ایرانی و خارجی ساخته شده است. تصور کنید چنین مجموعه‌ای چقدر ساختمان و ابزار و اشیا دارد. مهندس میلانی چند سال پیش یک طبقه از این ساختمان را در میدان توپخانه به موزه اختصاص می‌دهد. اما متأسفانه با رفتن این مدیرعامل این برنامه کنسل شده و مسکوت می‌ماند. حالا اما دوباره این کار راه افتاده است. بانک سپه هم بین سال‌های 1336 تا 1346 مجموعه‌ای را گسترش می‌دهد و تا سال 1352 مجموعه کلی این بانک گشایش پیدا می‌کند. آن‌قدر که سفرا و میهمان‌های خارجی از این مجموعه دیدن می‌کردند. سال 95 موزه از حالت موزه‌بانک سپه خارج شده و به موزه‌بانک معروف می‌شود. چون نام‌هایی مانند رضا مافی، سهراب سپهری، آلک کازاریان، ایران درودی و امثالهم تابلوهای آن را کشیده بودند. بخش دیگر هم بانک سپه به روایت تاریخ است. به خیابان فردوسی در قدیم علاء‌الدوله می‌گفتند. در این خیابان باغ بزرگی به نام ایلخانی وجود داشت. وقتی دولت تصمیم می‌گیرد که بانک ملی و صندوق پس‌انداز ملی را ایجاد کند، سراغ آن می‌رود. از همان روزها هم موزه فعال بانک ملی ایجاد می‌شود.
او ادامه داد:‌ در زمان محمدعلی فروغی پول‌های بانک کشاورزی جمع‌آوری و راه‌اندازی شد. بانک مرکزی سال 1339 تأسیس شد و خزانه جواهرات ملی سال 1334 به این بانک داده می‌شود. در‌واقع وظایفی که بانک ملی داشت به بانک مرکزی محول می‌شود. در‌نهایت بانک پاسارگاد تنها بانکی است که به‌عنوان بانک هزاره سوم شناخته می‌شود. در تمامی زمینه‌ها حضور فعال دارد. از اقتصاد تا ورزش و هنر و فرهنگ که اتفاقا برنامه دارد اشیای خود را در تمامی نمایشگاه‌های خارج از کشور هم به نمایش درآورد.
در ادامه دکتر جلیلی، رئیس موزه ملی علوم و فناوری کشور صحبت‌هایش را با موضوع موزه‌های دانشگاهی کشور در قرنی که گذشت، آغاز کرد: سال 1313 بود که دانشگا‌ه‌ها به شکل امروزی تأسیس شدند. به نظر می‌رسد که دوهزارو 569 دانشگاه در کشور وجود دارد که تعداد کمی هم نیست. برخی از آنها دانشگاه دولتی و آزاد و اشکال مختلف هستند اما در‌مجموع اینکه دانشگاه‌ها تعداد قابل‌توجهی در ایران دارند. اما باید این واقعیت را قبول کنیم تا قبل از قرن 17 شیوه دانشگاه‌ها بر مبنای کتاب و کتابخوانی بود. در‌واقع علوم در یک شخص به شکل همگراشده جمع شده بود. اما نخستین موزه دانشگاهی در همان قرن هفدهم میلادی در دانشگاه آکسفورد فعلی تأسیس شد. اما داستان از قرن 17 به بعد فرق کرد و نیاز به شیوه‌های جدید آموزش پیدا شد و تئاترهای علمی راه افتاد. نکته قابل‌توجه اینکه بیشتر موز‌ه‌های دانشگاهی عموما در رشته پزشکی راه افتاد. اما از قرن 18 به بعد موزه‌های رشته‌های مهندسی و علوم هم راه افتاد. اما در ایران موزه جانورشناسی دانشگاه تهران در سال 1307 قدیمی‌ترین موزه دانشگاهی ایران به حساب می‌آید. موزه تاریخ و فرهنگ ایران در دانشگاه تبریز در سال 1328 افتتاح شد که دومین موزه دانشگاهی در ایران محسوب می‌شود. البته موزه تاریخ طبیعی دانشگاه بوعلی سینا همدان هم باید در این فهرست نام برده شود. اما به‌جز این موارد در بیشتر دانشگاه‌های ایران موزه وجود دارد و در برخی دانشگاه‌ها مثل دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه تهران و دانشگاه شریف بیش از دو موزه هم وجود دارد.
جلیلی توضیح داد: ما در موزه علوم و فناوری تلاش کردیم که این موزه‌های دانشگاهی را به هم متصل کنیم. اما متأسفانه این منبع غنی فراموش شده‌‌. خیلی از این موزه‌ها تلاش دارند تا خودشان را زنده نگه دارند و عضو جامعه جهانی هم شوند. ما‌هم تلاش کردیم تا پل ارتباطی برای این مراکز باشیم. اما موزه‌های دانشگاهی ما با چند مشکل مواجه هستند. اولین مشکل مسئله هویتی است و حتی رؤسای دانشگاه هم حمایتی از آنها نمی‌کنند. از سوی دیگر منابع مالی هم برایشان وجود ندارد و نیروهایشان عموما از روی عشق به این کار فعالیت می‌کنند..
همچنین کفیلی، کارشناس موزه‌های آستان قدس رضوی در این نشست عنوان کرد: موزه‌های وقفی از ایمان و هویت تاریخی ما حفاظت می‌کند. در موزه آستان قدس رضوی ما شاهد بخشی از میراث مذهبی خودمان هستیم. یکی از بازوهای این نهاد فرهنگی موزه‌هایش است که آرشیو آن هم وجود دارد. اولین اقدامات برای نمایش آثار در سفرنامه ناصرالدین شاه در سال 1283 به آن اشاره شده است. همچنین جواهرات هم در این موزه وجود دارد. در دوره‌هایی قدرت سیاسی دچار تزلزل بود و بسیاری از آثار از بین رفته است. در این مدت همیشه بین موزه ملی ایران و موزه آستان قدس تعادل برقرار بود. در آرشیو ما مدارک بسیار مهمی ثبت شده است که ارزش بسیار زیادی دارد. برای مثال مجموعه سفال‌ها به‌شدت ارزشمند است.
در ادامه این نشست، حسن عمیدی رئیس موزه ارتباطات با اشاره به شعار امسال شورای بین‌المللی موزه‌ها (ICOM) با عنوان «آینده موزه‌ها: بازیابی و تصور دوباره» گفت: کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم) با همکاری نهادهای موزه‌ای و پژوهشگران این رشته به بررسی آنچه در قرن گذشته بر موزه‌های ایران گذشته است، در قالب «همایش صد سال موزه در ایران» خواهد پرداخت.
رئیس موزه ارتباطات گفت: موزه‌ها، آیینه تمام‌نمای گذشتگان ما هستند و پل ارتباطی بین گذشته، حال و آینده محسوب می‌شوند، هر‌یک از اماکن و آثار موزه‌ای شرح حالی دارند و با زبان بی‌زبانی به هزار زبان سخن می‌گویند.
او تصریح کرد: موزه ارتباطات طی یک‌سال‌و‌نیم گذشته به‌ویژه در دوران کرونا همواره با سایر موزه‌ها در تحقق «شعار موزه‌ها زنده‌اند» و ایجاد تورهای مجازی همراهی کرده است. هر‌کدام از این برنامه‌ها و اقدامات فرهنگی در کشور همواره مورد توجه نهادهای بین‌المللی از جمله اتحادیه جهانی پست و شورای راهبری موزه‌ها هم قرار گرفته است.
او بیان کرد: آغاز قرن جدید فرصتی است برای بازنگری و آنچه در قرن گذشته در موزه‌های ایران روی داده است. هر نهاد و تشکیلاتی از این فرصت باید برای آسیب‌شناسی فعالیت‌های خود بهره گیرد.

‌شورای بین‌المللی موزه‌های ایران (ایکوم) 75ساله شد. روز گذشته 29 آبان‌ماه مراسمی به مناسبت هفتاد‌وپنجمین سالگرد تأسیس ایکوم توسط کمیته بین‌المللی موزه‌های ایران برگزار شد. این همایش که با نام صد سال موزه در ایران برپا شده بود، میزبان چهره‌های مطرح حوزه موزه در ایران بود. افرادی که سال‌هاست در این حوزه فعالیت دارند و برای تقویت و حفظ فرهنگ ایرانی از جان مایه گذاشته‌اند، در سالن همایش‌های موزه ایران گرد هم آمدند و از موزه به‌عنوان پلی برای اتصال گذشته و آینده گفتند.
صدیقه فروغیان، عضو ایکوم ایران در ابتدای این نشست پشت تریبون آمد و گفت: سابقه بانک در ایران ابتدا با بنیاد انگلیسی آغاز شد. سپس بانک شاهی راه می‌افتد. این بانک کارش را با چاپ اسکناس آغاز کرد اما بانک‌هایی که در ایران دارای موزه هستند، چه به‌صورت فعال و چه به‌صورت غیرفعال را نام می‌برم. اولی بانک تجارت است که از تلفیق 12 بانک ایرانی و خارجی ساخته شده است. تصور کنید چنین مجموعه‌ای چقدر ساختمان و ابزار و اشیا دارد. مهندس میلانی چند سال پیش یک طبقه از این ساختمان را در میدان توپخانه به موزه اختصاص می‌دهد. اما متأسفانه با رفتن این مدیرعامل این برنامه کنسل شده و مسکوت می‌ماند. حالا اما دوباره این کار راه افتاده است. بانک سپه هم بین سال‌های 1336 تا 1346 مجموعه‌ای را گسترش می‌دهد و تا سال 1352 مجموعه کلی این بانک گشایش پیدا می‌کند. آن‌قدر که سفرا و میهمان‌های خارجی از این مجموعه دیدن می‌کردند. سال 95 موزه از حالت موزه‌بانک سپه خارج شده و به موزه‌بانک معروف می‌شود. چون نام‌هایی مانند رضا مافی، سهراب سپهری، آلک کازاریان، ایران درودی و امثالهم تابلوهای آن را کشیده بودند. بخش دیگر هم بانک سپه به روایت تاریخ است. به خیابان فردوسی در قدیم علاء‌الدوله می‌گفتند. در این خیابان باغ بزرگی به نام ایلخانی وجود داشت. وقتی دولت تصمیم می‌گیرد که بانک ملی و صندوق پس‌انداز ملی را ایجاد کند، سراغ آن می‌رود. از همان روزها هم موزه فعال بانک ملی ایجاد می‌شود.
او ادامه داد:‌ در زمان محمدعلی فروغی پول‌های بانک کشاورزی جمع‌آوری و راه‌اندازی شد. بانک مرکزی سال 1339 تأسیس شد و خزانه جواهرات ملی سال 1334 به این بانک داده می‌شود. در‌واقع وظایفی که بانک ملی داشت به بانک مرکزی محول می‌شود. در‌نهایت بانک پاسارگاد تنها بانکی است که به‌عنوان بانک هزاره سوم شناخته می‌شود. در تمامی زمینه‌ها حضور فعال دارد. از اقتصاد تا ورزش و هنر و فرهنگ که اتفاقا برنامه دارد اشیای خود را در تمامی نمایشگاه‌های خارج از کشور هم به نمایش درآورد.
در ادامه دکتر جلیلی، رئیس موزه ملی علوم و فناوری کشور صحبت‌هایش را با موضوع موزه‌های دانشگاهی کشور در قرنی که گذشت، آغاز کرد: سال 1313 بود که دانشگا‌ه‌ها به شکل امروزی تأسیس شدند. به نظر می‌رسد که دوهزارو 569 دانشگاه در کشور وجود دارد که تعداد کمی هم نیست. برخی از آنها دانشگاه دولتی و آزاد و اشکال مختلف هستند اما در‌مجموع اینکه دانشگاه‌ها تعداد قابل‌توجهی در ایران دارند. اما باید این واقعیت را قبول کنیم تا قبل از قرن 17 شیوه دانشگاه‌ها بر مبنای کتاب و کتابخوانی بود. در‌واقع علوم در یک شخص به شکل همگراشده جمع شده بود. اما نخستین موزه دانشگاهی در همان قرن هفدهم میلادی در دانشگاه آکسفورد فعلی تأسیس شد. اما داستان از قرن 17 به بعد فرق کرد و نیاز به شیوه‌های جدید آموزش پیدا شد و تئاترهای علمی راه افتاد. نکته قابل‌توجه اینکه بیشتر موز‌ه‌های دانشگاهی عموما در رشته پزشکی راه افتاد. اما از قرن 18 به بعد موزه‌های رشته‌های مهندسی و علوم هم راه افتاد. اما در ایران موزه جانورشناسی دانشگاه تهران در سال 1307 قدیمی‌ترین موزه دانشگاهی ایران به حساب می‌آید. موزه تاریخ و فرهنگ ایران در دانشگاه تبریز در سال 1328 افتتاح شد که دومین موزه دانشگاهی در ایران محسوب می‌شود. البته موزه تاریخ طبیعی دانشگاه بوعلی سینا همدان هم باید در این فهرست نام برده شود. اما به‌جز این موارد در بیشتر دانشگاه‌های ایران موزه وجود دارد و در برخی دانشگاه‌ها مثل دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه تهران و دانشگاه شریف بیش از دو موزه هم وجود دارد.
جلیلی توضیح داد: ما در موزه علوم و فناوری تلاش کردیم که این موزه‌های دانشگاهی را به هم متصل کنیم. اما متأسفانه این منبع غنی فراموش شده‌‌. خیلی از این موزه‌ها تلاش دارند تا خودشان را زنده نگه دارند و عضو جامعه جهانی هم شوند. ما‌هم تلاش کردیم تا پل ارتباطی برای این مراکز باشیم. اما موزه‌های دانشگاهی ما با چند مشکل مواجه هستند. اولین مشکل مسئله هویتی است و حتی رؤسای دانشگاه هم حمایتی از آنها نمی‌کنند. از سوی دیگر منابع مالی هم برایشان وجود ندارد و نیروهایشان عموما از روی عشق به این کار فعالیت می‌کنند..
همچنین کفیلی، کارشناس موزه‌های آستان قدس رضوی در این نشست عنوان کرد: موزه‌های وقفی از ایمان و هویت تاریخی ما حفاظت می‌کند. در موزه آستان قدس رضوی ما شاهد بخشی از میراث مذهبی خودمان هستیم. یکی از بازوهای این نهاد فرهنگی موزه‌هایش است که آرشیو آن هم وجود دارد. اولین اقدامات برای نمایش آثار در سفرنامه ناصرالدین شاه در سال 1283 به آن اشاره شده است. همچنین جواهرات هم در این موزه وجود دارد. در دوره‌هایی قدرت سیاسی دچار تزلزل بود و بسیاری از آثار از بین رفته است. در این مدت همیشه بین موزه ملی ایران و موزه آستان قدس تعادل برقرار بود. در آرشیو ما مدارک بسیار مهمی ثبت شده است که ارزش بسیار زیادی دارد. برای مثال مجموعه سفال‌ها به‌شدت ارزشمند است.
در ادامه این نشست، حسن عمیدی رئیس موزه ارتباطات با اشاره به شعار امسال شورای بین‌المللی موزه‌ها (ICOM) با عنوان «آینده موزه‌ها: بازیابی و تصور دوباره» گفت: کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم) با همکاری نهادهای موزه‌ای و پژوهشگران این رشته به بررسی آنچه در قرن گذشته بر موزه‌های ایران گذشته است، در قالب «همایش صد سال موزه در ایران» خواهد پرداخت.
رئیس موزه ارتباطات گفت: موزه‌ها، آیینه تمام‌نمای گذشتگان ما هستند و پل ارتباطی بین گذشته، حال و آینده محسوب می‌شوند، هر‌یک از اماکن و آثار موزه‌ای شرح حالی دارند و با زبان بی‌زبانی به هزار زبان سخن می‌گویند.
او تصریح کرد: موزه ارتباطات طی یک‌سال‌و‌نیم گذشته به‌ویژه در دوران کرونا همواره با سایر موزه‌ها در تحقق «شعار موزه‌ها زنده‌اند» و ایجاد تورهای مجازی همراهی کرده است. هر‌کدام از این برنامه‌ها و اقدامات فرهنگی در کشور همواره مورد توجه نهادهای بین‌المللی از جمله اتحادیه جهانی پست و شورای راهبری موزه‌ها هم قرار گرفته است.
او بیان کرد: آغاز قرن جدید فرصتی است برای بازنگری و آنچه در قرن گذشته در موزه‌های ایران روی داده است. هر نهاد و تشکیلاتی از این فرصت باید برای آسیب‌شناسی فعالیت‌های خود بهره گیرد.

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها