|

گفت‌وگو با ناصر غياثي به مناسبت انتشار «كافكا در خاطره‌ها»

كافكاي ديگران

پيام حيدرقزويني

تازه‌ترين ترجمه ناصر غياثي اثري درباره فرانتس كافكاست و اين نشان مي‌دهد كه دغدغه كافكا همچنان با غياثي همراه است. «كافكا در خاطره‌ها» عنوان اين كتاب است كه به كوشش هانس گردكوخ در سال 1995 منتشر شده بود و نشر نو هم‌زمان با نمايشگاه كتاب امسال آن را به‌ چاپ رسانده است. ناصر غياثي پيش‌تر آثار ديگري از كافكا يا درباره او ترجمه كرده بود و «كافكا در خاطره‌ها» را نيز مي‌توان اثري درباره كافكا دانست. عنوان فرعي اين كتاب «از دبستان تا گورستان» است و در آن بسياري از كساني كه در دوره‌هاي مختلف زندگي كافكا با او ارتباط داشته‌اند خاطراتشان را از كافكا نوشته‌اند؛ از خدمتكار خانه و كارآموز مغازهِ پدر گرفته تا همكلاسي‌هاي مدرسه و دانشگاه و همكاران و ناشران و دوستان و...، هر يك خاطراتشان از كافكا را روايت كرده‌اند. در ميان اين خاطرات مي‌توان به وجوه مختلفي از كافكا و زندگي‌اش پي برد: از شكل‌وشمايل و شخصيت او گرفته تا رابطه‌اش با ادبيات و نوشتن و پول و زن و... اين خاطرات گاه با هم در تضادند و گاه يكديگر را تكميل مي‌كنند اما همه آنها در كنار يكديگر چهره‌اي جاندار از كافكا ساخته‌اند، هرچند كه به گفته ناصر غياثي ارايه «تصويري كامل» از كافكا اساسا ناممكن است. «كافكا در خاطره‌ها» چندروزي است كه منتشر شده و به‌اين‌خاطر در اينجا گفت‌وگويي كوتاه با ناصر غياثي كرده‌ايم و در فرصتي ديگر به‌صورت مفصل‌تر به آن خواهيم پرداخت.

تازه‌ترین ترجمه شما كه همزمان با نمایشگاه كتاب منتشر شده، «كافكا در خاطره‌ها» است كه شامل خاطرات كسانی است كه هر یك به‌نوعی با كافكا ارتباط داشته‌اند. این كتاب اولین‌بار چه سالی به چاپ رسیده و چه ویژگی‌ای در آن باعث شد تا شما به سراغ ترجمه‌اش بروید؟
این کتاب نخستین‌بار به سال 1995 منتشر شد. من همان‌موقع کتاب را خوانده بودم. سپس به سال 2013 چند خاطره‫ جدید به کتاب افزوده شد. انگیزه من برای ترجمه این کتاب آشناکردن خواننده‫ فارسی‌زبان با آن وجه یا وجه‌هایی از چهره کافکا بود که تاکنون مغفول مانده بود.
عنوان فرعی «كافكا در خاطره‌ها»، از دبستان تا گورستان است. آیا گستره خاطراتی كه در این كتاب روایت شده‌اند واقعا از دوره كودكی تا مرگ كافكا را دربر گرفته‌اند و به عبارتی آیا تمام دوره‌های زندگی كافكا در این كتاب دیده می‌شود؟
بله، کتاب از خاطرات همکلاسی‫های دبستان کافکا آغاز می‫شود، به دوران جوانی، دانشجویی و کارمندی او می‫رسد و تا ماجراهایی که هنگام خاکسپاری کافکا اتفاق افتاده ادامه می‫یابد.
«كافكا در خاطره‌ها» به كوشش هانس گردكوخ به چاپ رسیده است. كوخ چگونه به خاطراتی كه در این كتاب آمده‌اند دسترسی پیدا كرده است و آیا تمام خاطراتی كه از اطرافیان كافكا مكتوب شده در این كتاب آورده شده است؟
آقای کوخ این خاطره‫ها را که در سال‫های گوناگون و در نشریات مختلف به انتشار رسیده بود، جمع‫آوری کرده و در پیشگفتار کتاب توضیح می‫دهد که آن دسته از خاطراتی که قابل اعتماد نبوده و یا شخص نویسنده بیشتر به خود پرداخته تا به کافکا را کنار نهاده است.
آیا هانس گردكوخ آثار دیگری هم درباره كافكا به چاپ رسانده است؟ به طوركلی او بیشتر تحت چه عنوانی شناخته می‌شود و آیا می‌توان او را كافكاشناس دانست؟
آقای کوخ از سال 1981 در دانشگاه وُپرتال آلمان به کار پژوهش در مورد زندگی و آثار کافکا مشغول است. گذشته از این‫که او چندین مقاله و یک کتاب با عنوان «کافکا در برلین» در مورد کافکا منتشر کرده است، دبیر کمیته‏ای‏ست که دست‌اندرکار ویرایش و انتشار تطبیقی آثار کافکاست که طی آن «یادداشت‫های روزانه»، «نامه» و «آثار منتشرشده در زمان حیات» انتشار یافته‏اند. منظور از «ویرایش و انتشار تطبیقی آثار» این است که آثاری که پیش از انتشار تطبیقی از کافکا منتشر می‫شد، کار ماکس برود، نزدیک‫ترین دوست صمیمی کافکا و وصی او بود. تطابق آثار منتشرشده توسط برود با نسخه‫های خطی به‌جامانده از کافکا نشان می‫دهد که ماکس برود جای‌جای در آن‫ها دست برده بود. انتشار تطبیقی «یادداشت‏های روزانه کافکا» که همراه با توضیحات و تعلیقاتی از قبیل زمان نوشته‌شدن آثار، توضیح نام مکان‫ها و آدم‫های مورد اشاره و بسیاری جزییات دیگر است، از دیگر کارهای پژوهشی هانس‏ گردکوخ است. بنابراین بله، درمجموع می‫توان او را یک کافکاشناس و از آن بالاتر یک کافکاپژوه خواند.
از كافكا نامه‌ها و دست‌نوشته‌های زیادی به‌جا مانده اما «كافكا در خاطره‌ها» از این حیث جذاب است كه در اینجا با كافكا از چشم دیگران روبه‌رو می‌شویم. آیا به‌واسطه این خاطرات می‌توان گفت كه ما با تصویری كامل‌ و چندبعدی از كافكا روبه‌رو می‌شویم؟
در این کتاب گاه‌گاه می‫بینیم تصویری که یک خاطره از کافکا به دست می‫دهد، در تناقض با تصویری‫ است که خاطره‫ دیگری از او به دست می‫دهد. به نظر من به زحمت بتوان ادعا کرد که با خواندن این کتاب با «تصویری کامل» از کافکا مواجه می‫شویم، چراکه اساسا چنین چیزی ناممکن است. اما در چندبعدی‌بودن این تصویر نمی‫توان تردید ورزید.
کافکا در خاطره‌ها/ هانس گردكوخ/ ترجمه ناصر غیاثی/نشر نو

تازه‌ترين ترجمه ناصر غياثي اثري درباره فرانتس كافكاست و اين نشان مي‌دهد كه دغدغه كافكا همچنان با غياثي همراه است. «كافكا در خاطره‌ها» عنوان اين كتاب است كه به كوشش هانس گردكوخ در سال 1995 منتشر شده بود و نشر نو هم‌زمان با نمايشگاه كتاب امسال آن را به‌ چاپ رسانده است. ناصر غياثي پيش‌تر آثار ديگري از كافكا يا درباره او ترجمه كرده بود و «كافكا در خاطره‌ها» را نيز مي‌توان اثري درباره كافكا دانست. عنوان فرعي اين كتاب «از دبستان تا گورستان» است و در آن بسياري از كساني كه در دوره‌هاي مختلف زندگي كافكا با او ارتباط داشته‌اند خاطراتشان را از كافكا نوشته‌اند؛ از خدمتكار خانه و كارآموز مغازهِ پدر گرفته تا همكلاسي‌هاي مدرسه و دانشگاه و همكاران و ناشران و دوستان و...، هر يك خاطراتشان از كافكا را روايت كرده‌اند. در ميان اين خاطرات مي‌توان به وجوه مختلفي از كافكا و زندگي‌اش پي برد: از شكل‌وشمايل و شخصيت او گرفته تا رابطه‌اش با ادبيات و نوشتن و پول و زن و... اين خاطرات گاه با هم در تضادند و گاه يكديگر را تكميل مي‌كنند اما همه آنها در كنار يكديگر چهره‌اي جاندار از كافكا ساخته‌اند، هرچند كه به گفته ناصر غياثي ارايه «تصويري كامل» از كافكا اساسا ناممكن است. «كافكا در خاطره‌ها» چندروزي است كه منتشر شده و به‌اين‌خاطر در اينجا گفت‌وگويي كوتاه با ناصر غياثي كرده‌ايم و در فرصتي ديگر به‌صورت مفصل‌تر به آن خواهيم پرداخت.

تازه‌ترین ترجمه شما كه همزمان با نمایشگاه كتاب منتشر شده، «كافكا در خاطره‌ها» است كه شامل خاطرات كسانی است كه هر یك به‌نوعی با كافكا ارتباط داشته‌اند. این كتاب اولین‌بار چه سالی به چاپ رسیده و چه ویژگی‌ای در آن باعث شد تا شما به سراغ ترجمه‌اش بروید؟
این کتاب نخستین‌بار به سال 1995 منتشر شد. من همان‌موقع کتاب را خوانده بودم. سپس به سال 2013 چند خاطره‫ جدید به کتاب افزوده شد. انگیزه من برای ترجمه این کتاب آشناکردن خواننده‫ فارسی‌زبان با آن وجه یا وجه‌هایی از چهره کافکا بود که تاکنون مغفول مانده بود.
عنوان فرعی «كافكا در خاطره‌ها»، از دبستان تا گورستان است. آیا گستره خاطراتی كه در این كتاب روایت شده‌اند واقعا از دوره كودكی تا مرگ كافكا را دربر گرفته‌اند و به عبارتی آیا تمام دوره‌های زندگی كافكا در این كتاب دیده می‌شود؟
بله، کتاب از خاطرات همکلاسی‫های دبستان کافکا آغاز می‫شود، به دوران جوانی، دانشجویی و کارمندی او می‫رسد و تا ماجراهایی که هنگام خاکسپاری کافکا اتفاق افتاده ادامه می‫یابد.
«كافكا در خاطره‌ها» به كوشش هانس گردكوخ به چاپ رسیده است. كوخ چگونه به خاطراتی كه در این كتاب آمده‌اند دسترسی پیدا كرده است و آیا تمام خاطراتی كه از اطرافیان كافكا مكتوب شده در این كتاب آورده شده است؟
آقای کوخ این خاطره‫ها را که در سال‫های گوناگون و در نشریات مختلف به انتشار رسیده بود، جمع‫آوری کرده و در پیشگفتار کتاب توضیح می‫دهد که آن دسته از خاطراتی که قابل اعتماد نبوده و یا شخص نویسنده بیشتر به خود پرداخته تا به کافکا را کنار نهاده است.
آیا هانس گردكوخ آثار دیگری هم درباره كافكا به چاپ رسانده است؟ به طوركلی او بیشتر تحت چه عنوانی شناخته می‌شود و آیا می‌توان او را كافكاشناس دانست؟
آقای کوخ از سال 1981 در دانشگاه وُپرتال آلمان به کار پژوهش در مورد زندگی و آثار کافکا مشغول است. گذشته از این‫که او چندین مقاله و یک کتاب با عنوان «کافکا در برلین» در مورد کافکا منتشر کرده است، دبیر کمیته‏ای‏ست که دست‌اندرکار ویرایش و انتشار تطبیقی آثار کافکاست که طی آن «یادداشت‫های روزانه»، «نامه» و «آثار منتشرشده در زمان حیات» انتشار یافته‏اند. منظور از «ویرایش و انتشار تطبیقی آثار» این است که آثاری که پیش از انتشار تطبیقی از کافکا منتشر می‫شد، کار ماکس برود، نزدیک‫ترین دوست صمیمی کافکا و وصی او بود. تطابق آثار منتشرشده توسط برود با نسخه‫های خطی به‌جامانده از کافکا نشان می‫دهد که ماکس برود جای‌جای در آن‫ها دست برده بود. انتشار تطبیقی «یادداشت‏های روزانه کافکا» که همراه با توضیحات و تعلیقاتی از قبیل زمان نوشته‌شدن آثار، توضیح نام مکان‫ها و آدم‫های مورد اشاره و بسیاری جزییات دیگر است، از دیگر کارهای پژوهشی هانس‏ گردکوخ است. بنابراین بله، درمجموع می‫توان او را یک کافکاشناس و از آن بالاتر یک کافکاپژوه خواند.
از كافكا نامه‌ها و دست‌نوشته‌های زیادی به‌جا مانده اما «كافكا در خاطره‌ها» از این حیث جذاب است كه در اینجا با كافكا از چشم دیگران روبه‌رو می‌شویم. آیا به‌واسطه این خاطرات می‌توان گفت كه ما با تصویری كامل‌ و چندبعدی از كافكا روبه‌رو می‌شویم؟
در این کتاب گاه‌گاه می‫بینیم تصویری که یک خاطره از کافکا به دست می‫دهد، در تناقض با تصویری‫ است که خاطره‫ دیگری از او به دست می‫دهد. به نظر من به زحمت بتوان ادعا کرد که با خواندن این کتاب با «تصویری کامل» از کافکا مواجه می‫شویم، چراکه اساسا چنین چیزی ناممکن است. اما در چندبعدی‌بودن این تصویر نمی‫توان تردید ورزید.
کافکا در خاطره‌ها/ هانس گردكوخ/ ترجمه ناصر غیاثی/نشر نو

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها