نقش مسئولیت اجتماعی بنگاه‌ها در توسعه پایدار
فاطمه پاسبان. كارشناس اقتصادي
دستیابی به شاخص‌های اقتصاد سبز و توسعه پایدار به‌تنهایی ازسوی دولت امکان‌پذیر نیست و نقش مردم، نهادهای مردمی و بنگاه‌های خصوصی انکارناپذیر است. در‌این‌میان، نقش شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی که در تولید کالا و خدمت نقش دارند، در دستیابی به شاخص‌های توسعه پایدار هر روز پررنگ‌تر می‌شود. مسئولیت اجتماعی شرکتی یا سازمانی (Corporate SocialResponsibility) در حیطه «اخلاق کسب‌وکار» است که به نقش شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در مسائل مرتبط با جامعه اشاره دارد. مسئولیت اجتماعی سازمانی مجموعه وظایف و تعهداتی است که بنگاه اقتصادی باید درراستای حفظ، مراقبت و کمک به جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کند، انجام دهد.
(CSR)در یک تعریف ساده یعنی اینکه سازمان‌ها در قبال جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کنند، مسئول‌اند؛ چراکه از منابع انسانی، طبیعی و اقتصادی آن جامعه استفاده می‌کنند. مسئولیت اجتماعی شرکت در تعریفی روشن‌تر این‌گونه آمده است: «مسئولیت اجتماعی شرکت فعالیت‌هایی است که پیش‌برنده سود و منفعت اجتماعی بوده و فراتر از منافع سازمان و آن چیزی است که قانون بایسته می‌دارد». در عرصه توسعه پایدار و دستیابی به شاخص‌های آن، بازیگران مختلفی را می‌توان شناسایی کرد؛ از دولت گرفته تا شرکت‌ها و شهروندان. «نگاه مبتنی‌بر مسئولیت‌پذیری»، مترادف با این است که باید به پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و محیط‌زیستی تصمیمات و اقدامات خود در تمامی سطوح توجه کرده و درراستای صیانت و محافظت از محیط (انسانی و طبیعی و جانوری) تلاش‌های آگاهانه کرد.
مطالبه از سازمان‌ها برای «مسئولانه عمل‌کردن» در قبال جامعه، موضوعی است که با گسترش روز‌افزون اثرگذاری آنها بر محورهای تشکیل‌دهنده توسعه پایدار، یعنی «اقتصاد»، «جامعه» و «محیط‌زیست»، شدت گرفته است و به موضوع مسئولیت اجتماعی بیش از گذشته توجه شده است. بر‌اساس اهداف اعلام‌شده ازسوی سازمان ملل، از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۳۰، همه کشورهای عضو سازمان ملل باید تلاش كنند به اهداف و شاخص‌های توسعه پایدار در سه سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی دست یابند که این دستیابی در چتر حمایتی مسئولیت اجتماعی ظهور و تجلی می‌یابد. درمجموع سه جزء اصلی CSR عبارت‌اند از: 1)مسئولیت داخلی، یا اقداماتی که یک شرکت برای کارکنان، تأمین‌کنندگان و کیفیت محصولات خود انجام می‌دهد. 2) مسئولیت خارجی که اشاره به روابط شرکت با ذی‌نفعان جامعه و حمایت از اهداف توسعه مرتبط با جامعه است. 3) مسئولیت‌های زیست‌محیطی، یا تلاش‌های شرکت برای مدیریت فعالانه و هوشمند برای محافظت و صیانت از محیط‌زیست و منابع طبیعی.
مروری بر مطالعات جهانی نشان می‌دهد که شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی هر روز فعالانه‌تر در پروژه‌های مرتبط با توسعه پایدار فعال می‌شوند؛ برای نمونه می‌توان به رشد فزاینده مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در کشور هندوستان اشاره كرد. CSR در توسعه پایدار هندوستان نقش ارزنده‌ای دارد. درحال‌حاضر شرکت‌های هند همراه با اهداف به‌حداکثر‌رساندن سهام و ثروت سهام‌داران خود به مسئولیت‌ها و تعهدات اجتماعی خود نيز عمل مي‌كنند. تقریبا همه شرکت‌های پیشرو در هند در برنامه‌های مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) در زمینه‌هایی مانند آموزش‌وپرورش، بهداشت، بهبود معیشت و درآمد، توسعه مهارت و توانمندسازی بخش‌های ضعیف جامعه حضوري فعالانه دارند.
در‌این‌زمینه تلاش‌های قابل‌توجهی ازسوی گروه Tata و شرکت‌های Infosys و Bharti، گروه ITC و شرکت نفت هند صورت گرفته است. در‌این‌میان نقش قانون‌گذاری در توسعه مسئولیت اجتماعی سازمانی بی‌تأثیر نبوده است. مطالعه‌ای که در سال 2014 در هندوستان انجام شد، نشان می‌دهد که تحت قانون جدید شرکت‌ها که در سال 2013 تصویب شده است، شرکت‌های سودآور باید حداقل دو درصد از درآمد خالص خود را در طول سه سال گذشته به فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی اختصاص دهند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که با توجه به قانون مزبور، شرکت‌های هند بخشی از سود خود را صرف پروژه‌های مسئولیت اجتماعی كردند (VivekWankhade ,2014). آنچه مسلم است اين است كه حضور و ارتقای مسئولیت اجتماعی سازمانی در هر کشوری نیازمند برنامه، قانون و فراهم‌سازی الزامات و بسترهای مناسب است که در‌این‌میان پذیرش و مقبولیت آن ازسوی بنگاه‌های اقتصادی می‌تواند راهگشا باشد.
دستیابی به شاخص‌های اقتصاد سبز و توسعه پایدار به‌تنهایی ازسوی دولت امکان‌پذیر نیست و نقش مردم، نهادهای مردمی و بنگاه‌های خصوصی انکارناپذیر است. در‌این‌میان، نقش شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی که در تولید کالا و خدمت نقش دارند، در دستیابی به شاخص‌های توسعه پایدار هر روز پررنگ‌تر می‌شود. مسئولیت اجتماعی شرکتی یا سازمانی (Corporate SocialResponsibility) در حیطه «اخلاق کسب‌وکار» است که به نقش شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در مسائل مرتبط با جامعه اشاره دارد. مسئولیت اجتماعی سازمانی مجموعه وظایف و تعهداتی است که بنگاه اقتصادی باید درراستای حفظ، مراقبت و کمک به جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کند، انجام دهد.
(CSR)در یک تعریف ساده یعنی اینکه سازمان‌ها در قبال جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کنند، مسئول‌اند؛ چراکه از منابع انسانی، طبیعی و اقتصادی آن جامعه استفاده می‌کنند. مسئولیت اجتماعی شرکت در تعریفی روشن‌تر این‌گونه آمده است: «مسئولیت اجتماعی شرکت فعالیت‌هایی است که پیش‌برنده سود و منفعت اجتماعی بوده و فراتر از منافع سازمان و آن چیزی است که قانون بایسته می‌دارد». در عرصه توسعه پایدار و دستیابی به شاخص‌های آن، بازیگران مختلفی را می‌توان شناسایی کرد؛ از دولت گرفته تا شرکت‌ها و شهروندان. «نگاه مبتنی‌بر مسئولیت‌پذیری»، مترادف با این است که باید به پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و محیط‌زیستی تصمیمات و اقدامات خود در تمامی سطوح توجه کرده و درراستای صیانت و محافظت از محیط (انسانی و طبیعی و جانوری) تلاش‌های آگاهانه کرد.
مطالبه از سازمان‌ها برای «مسئولانه عمل‌کردن» در قبال جامعه، موضوعی است که با گسترش روز‌افزون اثرگذاری آنها بر محورهای تشکیل‌دهنده توسعه پایدار، یعنی «اقتصاد»، «جامعه» و «محیط‌زیست»، شدت گرفته است و به موضوع مسئولیت اجتماعی بیش از گذشته توجه شده است. بر‌اساس اهداف اعلام‌شده ازسوی سازمان ملل، از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۳۰، همه کشورهای عضو سازمان ملل باید تلاش كنند به اهداف و شاخص‌های توسعه پایدار در سه سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی دست یابند که این دستیابی در چتر حمایتی مسئولیت اجتماعی ظهور و تجلی می‌یابد. درمجموع سه جزء اصلی CSR عبارت‌اند از: 1)مسئولیت داخلی، یا اقداماتی که یک شرکت برای کارکنان، تأمین‌کنندگان و کیفیت محصولات خود انجام می‌دهد. 2) مسئولیت خارجی که اشاره به روابط شرکت با ذی‌نفعان جامعه و حمایت از اهداف توسعه مرتبط با جامعه است. 3) مسئولیت‌های زیست‌محیطی، یا تلاش‌های شرکت برای مدیریت فعالانه و هوشمند برای محافظت و صیانت از محیط‌زیست و منابع طبیعی.
مروری بر مطالعات جهانی نشان می‌دهد که شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی هر روز فعالانه‌تر در پروژه‌های مرتبط با توسعه پایدار فعال می‌شوند؛ برای نمونه می‌توان به رشد فزاینده مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در کشور هندوستان اشاره كرد. CSR در توسعه پایدار هندوستان نقش ارزنده‌ای دارد. درحال‌حاضر شرکت‌های هند همراه با اهداف به‌حداکثر‌رساندن سهام و ثروت سهام‌داران خود به مسئولیت‌ها و تعهدات اجتماعی خود نيز عمل مي‌كنند. تقریبا همه شرکت‌های پیشرو در هند در برنامه‌های مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) در زمینه‌هایی مانند آموزش‌وپرورش، بهداشت، بهبود معیشت و درآمد، توسعه مهارت و توانمندسازی بخش‌های ضعیف جامعه حضوري فعالانه دارند.
در‌این‌زمینه تلاش‌های قابل‌توجهی ازسوی گروه Tata و شرکت‌های Infosys و Bharti، گروه ITC و شرکت نفت هند صورت گرفته است. در‌این‌میان نقش قانون‌گذاری در توسعه مسئولیت اجتماعی سازمانی بی‌تأثیر نبوده است. مطالعه‌ای که در سال 2014 در هندوستان انجام شد، نشان می‌دهد که تحت قانون جدید شرکت‌ها که در سال 2013 تصویب شده است، شرکت‌های سودآور باید حداقل دو درصد از درآمد خالص خود را در طول سه سال گذشته به فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی اختصاص دهند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که با توجه به قانون مزبور، شرکت‌های هند بخشی از سود خود را صرف پروژه‌های مسئولیت اجتماعی كردند (VivekWankhade ,2014). آنچه مسلم است اين است كه حضور و ارتقای مسئولیت اجتماعی سازمانی در هر کشوری نیازمند برنامه، قانون و فراهم‌سازی الزامات و بسترهای مناسب است که در‌این‌میان پذیرش و مقبولیت آن ازسوی بنگاه‌های اقتصادی می‌تواند راهگشا باشد.