|

مکرون در سودای خاورمیانه

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، این هفته عازم مسکو می‌شود تا با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود، دیدار کند. او در حالی پاریس را به مقصد مسکو ترک می‌کند که تنش میان روسیه و غرب به‌واسطه غائله مسموم‌شدن سرگئی اسکریپال، جاسوس دوجانبه روس در یکی از شهرهای بریتانیا و تصمیم کشورهای اروپایی برای اخراج شماری از دیپلمات‌های روس به اوج خود رسیده است. در چنین شرایطی، رفتار مکرون جایگاه متفاوتی در میان رهبران اروپایی به او می‌بخشد. به عبارت دیگر، فرانسه از یک‌سو هماهنگ با اتحادیه اروپا عمل می‌کند و از سوی دیگر می‌کوشد با پیش‌بردن سیاست گفت‌وگو و تعامل، نقش مؤثرتری در مناسبات بین‌المللی ایفا کند. جالب اینکه مکرون در اولین نطق خود درباره سیاست خارجی این کشور بعد از پیروزی در انتخابات از لزوم تبدیل‌شدن فرانسه به یک ابرقدرت سخن گفته بود. هرچند در سال‌های اخیر فرانسه در مداخله نظامی در منازعات کشورهای آفریقایی ازجمله لیبی، مالی و جمهوری آفریقای مرکزی به خود تردید راه نداده، اما با مکرون به نظر تمرکز سیاست خارجی این کشور از آفریقا به سمت خاورمیانه به‌عنوان کانون درگیری‌های جهانی چرخش پیدا کرده است. به‌نظر مکرون می‌خواهد از فرصت خلأ قدرتی که به‌واسطه بی‌توجهی آمریکا و بریتانیا در خاورمیانه ایجاد شده، به بهترین نحو بهره گیرد.
از ایران تا اوکراین
از دیگر سو، دیدار رؤسای‌جمهوری فرانسه و روسیه درست بعد از اظهارات مایک پمپئو، وزیر خارجه ایالات متحده، مبنی بر وضع سنگین‌ترین تحریم‌های تاریخ علیه ایران، این گمانه‌زنی‌ها را قوت بخشیده که فرانسه با هدف حفظ برجام و برای هماهنگی بیشتر با روسیه عازم این کشور می‌شود. بااین‌حال به نظر می‌رسد علاوه بر موضوع آینده توافق هسته‌ای با ایران، وضعیت سوریه، اوکراین و در کل موضع روسیه در قبال اتحادیه اروپا، محورهای اصلی گفت‌وگو میان مکرون و پوتین را شکل می‌دهند. مکرون همواره روسیه و شخص پوتین را به خاطر دخالت در انتخابات، حمایت از دولت بشار اسد و الحاق کریمه مورد انتقاد قرار داده است. بااین‌حال و به‌رغم تمامی این انتقادات و اختلاف‌نظرها، روسیه و مکرون بدون تردید در یک مورد یعنی توافق هسته‌ای با ایران اشتراک نظر دارند. از نظر تاتیانا کاستِوا ژان، رئیس بخش روسیه در مؤسسه روابط خارجی فرانسه، با خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای با ایران، حالا فرانسه به‌ناگاه خود را با روسیه و ایران در یک جبهه می‌بیند. میشل داکلو، سفیر سابق فرانسه در سوریه، نیز هدف مکرون از سفر به روسیه را به دست‌گرفتن ابتکار عمل در خاورمیانه می‌داند. هرچند مکرون ماه گذشته هماهنگ با دیگر کشور‌های اروپایی اقدام به اخراج شماری از دیپلمات‌های روس کرده بود، اما به‌نظر او همچنان به سیاست گفت‌وگو و رایزنی با تمامی رهبران جهانی معتقد و پایبند است. آن‌طور که آگات دماریاس، تحلیلگر مؤسسه اطلاعات اقتصادی، به «الجزیره» گفته، فرانسه با وجود حجم بالای تنش با غرب توانسته ارتباط خود را با روسیه حفظ کند. این رویکرد مکرون در رفتار گرم او با ترامپ به‌رغم اختلاف‌نظرهای عمیق این دو رئیس‌جمهور در قبال برخی مسائل جهانی ازجمله توافق آب‌وهوایی پاریس به‌خوبی مشهود بوده است. از نظر مقامات فرانسوی، مکرون در این دیدار می‌کوشد تا روسیه را به اجرای توافق مینسک در اوکراین مجاب کند. بااین‌حال، فئودور لوکیانوف، رئیس شورای سیاست خارجی و دفاع روسیه، بر این باور است که درباره اوکراین هیچ پیشرفتی در این دیدار حاصل نخواهد شد. بااین‌حال، مکرون یک اهرم اقتصادی قدرتمند در قبال روسیه دارد چراکه فرانسه با وجود تحریم‌های اعمال‌شده از سوی اتحادیه اروپا به‌واسطه مداخله مسکو در اوکراین، درحال‌حاضر بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار خارجی در روسیه محسوب می‌شود.
بازگشت فرانسه به خاورمیانه
راهیابی مکرون به کاخ الیزه با بازگشت فرانسه به سیاست جهانی همراه بوده است. فرانسه که در دوران فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهوری سابق این کشور، بیشتر درگیر مشکلات داخلی بود، رفته‌رفته نظاره‌گر کم‌رنگ‌شدن نقش خود در مناسبات جهانی بود. از دیگر سو، خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و همچنین به‌ چالش‌ کشیده‌شدن اقتدار آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، زمینه را برای ایفای نقشی مهم‌تر از سوی پاریس در اتحادیه اروپا و حتی خاورمیانه فراهم آورد. از نظر بسیاری از تحلیلگران، شکل‌گیری محور آلمان و فرانسه تا حدی زیادی توانسته اتحادیه اروپا را از خطر انشقاق بیشتر نجات دهد. در زمینه سیاست جهانی نیز نباید از نقش مؤثر مکرون در پایان‌دادن به غائله استعفای جنجالی سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان، در ریاض غافل شد. به‌نظر رایزنی‌های مکرون با محمد بن‌سلمان، ولیعهد جوان سعودی، زمینه‌ساز بازگشت حریری به لبنان شد. در قضیه تحریم اقتصادی و دیپلماتیک قطر از سوی کشورهای عربی نیز خلاف دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، که علنا از موضع کشورهای تحریم‌کننده دفاع کرد، مکرون کوشید دو طرف را به آشتی دعوت کند.
ترامپ-مکرون؛ از دوستی تا تقابل
از دیگر سو، سفر به مسکو و تلاش برای نزدیکی به پوتین می‌تواند به معنای فاصله‌گرفتن از واشنگتن باشد. این امری است که وزیر خارجه فرانسه نیز هفته گذشته به‌نوعی در اظهارات خود بر آن صحه گذاشت. او در سخنان خود از آمادگی مکرون برای پاسخ‌گویی به اقدامات آمریکا در خاورمیانه سخن گفت. با این اوصاف، به‌نظر روابط گرم پاریس-واشنگتن رفته‌رفته جای خود را به شکلی از تقابل نرم خواهد داد. البته از آنجا که رویکرد دوستانه مکرون در قبال ترامپ تاکنون تأثیری بر سیاست‌های رئیس‌جمهور آمریکا نگذاشته، این چرخش مکرون چندان دور از انتظار نیز نبوده است. حتی موضع فرانسه و آمریکا نیز درباره حوادث غزه و کشتار فلسطینیان به وسیله اسرائیل، نیز به‌شدت از هم فاصله می‌گیرد. مکرون در دسامبر 2017، بعد از اینکه ترامپ از انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس خبر داد، میزبان محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، بود. در آن دیدار عباس از مکرون خواست تا فرانسه در روند صلح خاورمیانه جای آمریکا را بگیرد. درواقع فرانسه که همین مدتی پیش همگام با واشنگتن، در بمباران مناطقی در سوریه پیش‌قدم شد، حالا بیش‌ازپیش با واشنگتن زاویه پیدا می‌کند. البته به اختلاف‌نظرهای میان پاریس و واشنگتن باید وضع تعرفه‌های جدید از سوی ترامپ بر فولاد و آلومینیوم وارداتی از اروپا را نیز اضافه کرد. جالب اینکه مکرون مدعی شده بود که ترامپ را به تداوم حضور نیروهای نظامی آمریکا در سوریه متقاعد کرده است و همچنین از عزم خود برای ایفای نقش میانجیگری میان روسیه و آمریکا خبر داده بود.
بااین‌حال، تصمیمات اخیر ترامپ درباره توافق هسته‌ای با ایران و همچنین انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس به نظر مکرون را تا حد زیادی از کاخ سفید ناامید کرده است. درواقع، آمریکا در حالی در عمل و زبان تمام‌قد از اقدامات اسرائیل دفاع می‌کند که پاریس تشدید تنش در منطقه را به هیچ عنوان به نفع صلح جهانی نمی‌بیند. اظهارات مقامات فرانسوی در مدت اخیر نیز بیش‌ازپیش از عمیق‌ترشدن شکاف میان پاریس و واشنگتن خبر می‌دهد. بنیامین گریوو، یکی از مشاوران نزدیک مکرون، تأکید کرد که فرانسه خود را نه به هیچ‌کدام از رهبران جهان، بلکه به چندجانبه‌گرایی متعهد می‌داند.

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، این هفته عازم مسکو می‌شود تا با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود، دیدار کند. او در حالی پاریس را به مقصد مسکو ترک می‌کند که تنش میان روسیه و غرب به‌واسطه غائله مسموم‌شدن سرگئی اسکریپال، جاسوس دوجانبه روس در یکی از شهرهای بریتانیا و تصمیم کشورهای اروپایی برای اخراج شماری از دیپلمات‌های روس به اوج خود رسیده است. در چنین شرایطی، رفتار مکرون جایگاه متفاوتی در میان رهبران اروپایی به او می‌بخشد. به عبارت دیگر، فرانسه از یک‌سو هماهنگ با اتحادیه اروپا عمل می‌کند و از سوی دیگر می‌کوشد با پیش‌بردن سیاست گفت‌وگو و تعامل، نقش مؤثرتری در مناسبات بین‌المللی ایفا کند. جالب اینکه مکرون در اولین نطق خود درباره سیاست خارجی این کشور بعد از پیروزی در انتخابات از لزوم تبدیل‌شدن فرانسه به یک ابرقدرت سخن گفته بود. هرچند در سال‌های اخیر فرانسه در مداخله نظامی در منازعات کشورهای آفریقایی ازجمله لیبی، مالی و جمهوری آفریقای مرکزی به خود تردید راه نداده، اما با مکرون به نظر تمرکز سیاست خارجی این کشور از آفریقا به سمت خاورمیانه به‌عنوان کانون درگیری‌های جهانی چرخش پیدا کرده است. به‌نظر مکرون می‌خواهد از فرصت خلأ قدرتی که به‌واسطه بی‌توجهی آمریکا و بریتانیا در خاورمیانه ایجاد شده، به بهترین نحو بهره گیرد.
از ایران تا اوکراین
از دیگر سو، دیدار رؤسای‌جمهوری فرانسه و روسیه درست بعد از اظهارات مایک پمپئو، وزیر خارجه ایالات متحده، مبنی بر وضع سنگین‌ترین تحریم‌های تاریخ علیه ایران، این گمانه‌زنی‌ها را قوت بخشیده که فرانسه با هدف حفظ برجام و برای هماهنگی بیشتر با روسیه عازم این کشور می‌شود. بااین‌حال به نظر می‌رسد علاوه بر موضوع آینده توافق هسته‌ای با ایران، وضعیت سوریه، اوکراین و در کل موضع روسیه در قبال اتحادیه اروپا، محورهای اصلی گفت‌وگو میان مکرون و پوتین را شکل می‌دهند. مکرون همواره روسیه و شخص پوتین را به خاطر دخالت در انتخابات، حمایت از دولت بشار اسد و الحاق کریمه مورد انتقاد قرار داده است. بااین‌حال و به‌رغم تمامی این انتقادات و اختلاف‌نظرها، روسیه و مکرون بدون تردید در یک مورد یعنی توافق هسته‌ای با ایران اشتراک نظر دارند. از نظر تاتیانا کاستِوا ژان، رئیس بخش روسیه در مؤسسه روابط خارجی فرانسه، با خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای با ایران، حالا فرانسه به‌ناگاه خود را با روسیه و ایران در یک جبهه می‌بیند. میشل داکلو، سفیر سابق فرانسه در سوریه، نیز هدف مکرون از سفر به روسیه را به دست‌گرفتن ابتکار عمل در خاورمیانه می‌داند. هرچند مکرون ماه گذشته هماهنگ با دیگر کشور‌های اروپایی اقدام به اخراج شماری از دیپلمات‌های روس کرده بود، اما به‌نظر او همچنان به سیاست گفت‌وگو و رایزنی با تمامی رهبران جهانی معتقد و پایبند است. آن‌طور که آگات دماریاس، تحلیلگر مؤسسه اطلاعات اقتصادی، به «الجزیره» گفته، فرانسه با وجود حجم بالای تنش با غرب توانسته ارتباط خود را با روسیه حفظ کند. این رویکرد مکرون در رفتار گرم او با ترامپ به‌رغم اختلاف‌نظرهای عمیق این دو رئیس‌جمهور در قبال برخی مسائل جهانی ازجمله توافق آب‌وهوایی پاریس به‌خوبی مشهود بوده است. از نظر مقامات فرانسوی، مکرون در این دیدار می‌کوشد تا روسیه را به اجرای توافق مینسک در اوکراین مجاب کند. بااین‌حال، فئودور لوکیانوف، رئیس شورای سیاست خارجی و دفاع روسیه، بر این باور است که درباره اوکراین هیچ پیشرفتی در این دیدار حاصل نخواهد شد. بااین‌حال، مکرون یک اهرم اقتصادی قدرتمند در قبال روسیه دارد چراکه فرانسه با وجود تحریم‌های اعمال‌شده از سوی اتحادیه اروپا به‌واسطه مداخله مسکو در اوکراین، درحال‌حاضر بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار خارجی در روسیه محسوب می‌شود.
بازگشت فرانسه به خاورمیانه
راهیابی مکرون به کاخ الیزه با بازگشت فرانسه به سیاست جهانی همراه بوده است. فرانسه که در دوران فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهوری سابق این کشور، بیشتر درگیر مشکلات داخلی بود، رفته‌رفته نظاره‌گر کم‌رنگ‌شدن نقش خود در مناسبات جهانی بود. از دیگر سو، خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و همچنین به‌ چالش‌ کشیده‌شدن اقتدار آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، زمینه را برای ایفای نقشی مهم‌تر از سوی پاریس در اتحادیه اروپا و حتی خاورمیانه فراهم آورد. از نظر بسیاری از تحلیلگران، شکل‌گیری محور آلمان و فرانسه تا حدی زیادی توانسته اتحادیه اروپا را از خطر انشقاق بیشتر نجات دهد. در زمینه سیاست جهانی نیز نباید از نقش مؤثر مکرون در پایان‌دادن به غائله استعفای جنجالی سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان، در ریاض غافل شد. به‌نظر رایزنی‌های مکرون با محمد بن‌سلمان، ولیعهد جوان سعودی، زمینه‌ساز بازگشت حریری به لبنان شد. در قضیه تحریم اقتصادی و دیپلماتیک قطر از سوی کشورهای عربی نیز خلاف دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، که علنا از موضع کشورهای تحریم‌کننده دفاع کرد، مکرون کوشید دو طرف را به آشتی دعوت کند.
ترامپ-مکرون؛ از دوستی تا تقابل
از دیگر سو، سفر به مسکو و تلاش برای نزدیکی به پوتین می‌تواند به معنای فاصله‌گرفتن از واشنگتن باشد. این امری است که وزیر خارجه فرانسه نیز هفته گذشته به‌نوعی در اظهارات خود بر آن صحه گذاشت. او در سخنان خود از آمادگی مکرون برای پاسخ‌گویی به اقدامات آمریکا در خاورمیانه سخن گفت. با این اوصاف، به‌نظر روابط گرم پاریس-واشنگتن رفته‌رفته جای خود را به شکلی از تقابل نرم خواهد داد. البته از آنجا که رویکرد دوستانه مکرون در قبال ترامپ تاکنون تأثیری بر سیاست‌های رئیس‌جمهور آمریکا نگذاشته، این چرخش مکرون چندان دور از انتظار نیز نبوده است. حتی موضع فرانسه و آمریکا نیز درباره حوادث غزه و کشتار فلسطینیان به وسیله اسرائیل، نیز به‌شدت از هم فاصله می‌گیرد. مکرون در دسامبر 2017، بعد از اینکه ترامپ از انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس خبر داد، میزبان محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، بود. در آن دیدار عباس از مکرون خواست تا فرانسه در روند صلح خاورمیانه جای آمریکا را بگیرد. درواقع فرانسه که همین مدتی پیش همگام با واشنگتن، در بمباران مناطقی در سوریه پیش‌قدم شد، حالا بیش‌ازپیش با واشنگتن زاویه پیدا می‌کند. البته به اختلاف‌نظرهای میان پاریس و واشنگتن باید وضع تعرفه‌های جدید از سوی ترامپ بر فولاد و آلومینیوم وارداتی از اروپا را نیز اضافه کرد. جالب اینکه مکرون مدعی شده بود که ترامپ را به تداوم حضور نیروهای نظامی آمریکا در سوریه متقاعد کرده است و همچنین از عزم خود برای ایفای نقش میانجیگری میان روسیه و آمریکا خبر داده بود.
بااین‌حال، تصمیمات اخیر ترامپ درباره توافق هسته‌ای با ایران و همچنین انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس به نظر مکرون را تا حد زیادی از کاخ سفید ناامید کرده است. درواقع، آمریکا در حالی در عمل و زبان تمام‌قد از اقدامات اسرائیل دفاع می‌کند که پاریس تشدید تنش در منطقه را به هیچ عنوان به نفع صلح جهانی نمی‌بیند. اظهارات مقامات فرانسوی در مدت اخیر نیز بیش‌ازپیش از عمیق‌ترشدن شکاف میان پاریس و واشنگتن خبر می‌دهد. بنیامین گریوو، یکی از مشاوران نزدیک مکرون، تأکید کرد که فرانسه خود را نه به هیچ‌کدام از رهبران جهان، بلکه به چندجانبه‌گرایی متعهد می‌داند.

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها