چالش کردهای ترکیه در انتخابات

شاید برای اولین‌بار است که در عصر حاضر کاندیدای ریاست‌جمهوری یک کشور از داخل زندان در انتخابات شرکت و پروسه تبلیغات در آن را مدیریت می‌کند. دموکراسی به شکل ترکیه را باید مدل خاصی از دموکراسی نامید زیرا از یک سو کردها برای به‌دست‌آوردن حداقل‌های حقوق انسانی خود مبارزه می‌کنند و از دیگر سو در این شرایط یکی از رهبران آنان از درون زندان در انتخابات شرکت و حق فعالیت، مشارکت و تبلیغات را دارد. همواره موضوع کرد، مهم‌ترین چالش سالیان اخیر ترکیه از زمان کمال آتاتورک تاکنون بوده است. درحال‌حاضر 21 استان از 81 استان ترکیه و بین 22 تا 25‌ میلیون جمعیت این کشور را کردها تشکیل می‌دهند. با وجود این واقعیت آماری از زمان شکل‌گیری جمهوری ترکیه، دولت‌های این کشور منکر هویت کردی بوده‌اند و این امر باعث فاصله بین کرد و ترک و درگیری و جنگ طولانی‌مدت کردها و دولت ترکیه شده است. شرایط کردها در دوران رجب اردوغان با فراز و فرود همراه بوده است؛ به نحوی که در دوران نخست‌وزیری اردوغان وضعیت حقوقی کردها در ترکیه بهبود نسبی پیدا کرد اما در سالیان اخیر رو به افول گذاشته است. همین امر باعث شد تا در انتخابات ۲۰۱۱، حزب عدالت و توسعه بتواند قریب به نیمی از آرای شرکت‌کنندگان در انتخابات را در مناطق کردنشین کسب کند. در دیگر سو جبهه رنج، دموکراسی و آزادی نیز که احزاب کردی بودند و با شعار «برای جمهوری دموکراتیک، برای خودمختاری دموکراتیک» در انتخابات با نامزدهای مستقل شرکت کرده بودند، نیم دیگر آرای این مناطق را به دست آوردند. کسب نیمی از آرای مناطق کردنشین توسط حزب عدالت و توسعه باعث شد تا اردوغان با اتخاذ سیاستی خاص از یک سو حمایت نیمی از جمعیت کردهای ترکیه را به دست آورد و از سوی دیگر سعی کرد تا در بین کردها اختلاف و تفرقه ایجاد کند. در همین راستا بود که اردوغان در دیار بکر سخنرانی‌های وسیعی در جلب حمایت کردهای ترکیه داشت. او در دوران حاکمیت حزبش سعی کرد ایرادات اتحادیه اروپا و سازمان‌های مدافع حقوق ‌بشر و احزاب و مردم کرد ترکیه را به روش اردوغانی حل‌وفصل کند. اما اتخاذ سیاست‌های کردستیزی در نظام ترکیه باعث شد تا احزاب کردی و پ‌ک‌ک باوری به اردوغان نداشته باشند. کارشناسان سیاسی معتقدند اردوغان در پی ایجاد اختلاف بین کردهاست و تلاش می‌کند کردهای ترکیه طرفدار خود را در مقابل کردهای حامی عبدالله اوجلان قرار دهد. از این منظر است که تحلیلگران کرد به کردهای طرفدار اردوغان اصطلاح «کردهای اردوغان» را داده‌اند. اما واقعیت ورای اندیشه‌های اردوغان پیش رفت؛ اعتصاب غذای 67روزه زندانیان کرد و پایان‌دادن آن با پیام اوجلان، شرکت صد‌هزارنفری مردم در مراسم خاکسپاری یکی از نمایندگان کرد، افزایش محبوبیت رهبری اوجلان بین کردهای ترکیه، گسترش جنگ در مناطق کردنشین و در نهایت شکست سیاست‌های جنگ‌طلبانه ژنرال‌های ترک باعث شد تا اردوغان به فکر مذاکره و گفت‌وگو با اوجلان بیفتد. او مجبور به پذیرش واقعیت کردهای طرفدار اوجلان و احزاب همراه او شد. ملاقات احمد ترک یکی از نمایندگان کرد در پارلمان و نماینده دیگری از کردها با اوجلان در زندان ایمرالی و مذاکرات وسیع رئیس سازمان اطلاعات ترکیه با اوجلان باعث شد تا این بار اردوغان و رهبران حزب حاکم برای برون‌رفت از این بحران چندین‌ساله دست به دامان اوجلان شوند. اما آنچه مهم است این است که هر زمان ترکیه و رهبران کرد آن کشور در تلاش برای حل مسئله کرد وارد مذاکره شده‌اند، کسانی مانع تحقق صلح شده‌اند؛ از مرگ مشکوک تورگوت اوزال تا قتل و ترور سه زن فعال طرفدار اوجلان در پاریس فرانسه از نمونه‌های این اقدامات است. اما واقعیت این است که کردها یکی از پارامترهای تعیین‌کننده انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور محسوب می‌شوند. با بررسی تاریخ ترکیه و کردها می‌توان فهمید که آن همه جنگ و کشتار و نفی مردم کرد دستاوردی جز تشدید بحران نداشته است. دولت ترکیه از یک سو تحت فشار اروپا، ناگزیر است حقوق کردها را به رسمیت بشناسد و از سوی دیگر شاهد سیل مطالبات کردها از داخل است. اکنون هیچ دورنمای امیدوارکننده‌ای مبنی بر اینکه فشارهای داخلی و بین‌المللی به ترکیه، به پایان بحران کردها منتهی شود، دیده نمی‌شود. علاوه بر این، مسئله کردها همچون نقطه‌ضعفی برای دولت‌های ترکیه از گذشته تاکنون بوده است. اگرچه دولت اردوغان در ابتدا روابط بهتری نسبت به دولت‌های قبلی ترکیه با کردها داشت، اما «مسئله کردی» یکی از مهم‌ترین مشکلات این دولت در روابط خارجی‌اش به شمار می‌رود که هنوز لاینحل باقی مانده است. مقامات آنکارا به روشنی می‌دانند که هر نوع مذاکره‌ای برای عضویت در اتحادیه اروپایی و استفاده از تحولات عربی و منطقه‌ای به‌نفع ترکیه بدون حل مشکل جدایی‌طلبان کرد و تأمین حقوق شهروندی این اقلیت عظیم، هیچ نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت. امروز پیروزی اردوغان در انتخابات نیازمند مشارکت کردها در آن و رأی‌دادن به اردوغان است؛ اما سیاست‌های اخیر اردوغان در مناطق کردنشین سوریه خصوصا در عفرین، عدم پایبندی به وعده‌های خود در قبال کردها، فریب‌کاری او نسبت به کردها، حفظ قدرت و تلاش برای ارتقای آن، حذف فیزیکی احزاب کردی و بسیاری موارد دیگر باعث افول بخت اردوغان در این مناطق شده است.

شاید برای اولین‌بار است که در عصر حاضر کاندیدای ریاست‌جمهوری یک کشور از داخل زندان در انتخابات شرکت و پروسه تبلیغات در آن را مدیریت می‌کند. دموکراسی به شکل ترکیه را باید مدل خاصی از دموکراسی نامید زیرا از یک سو کردها برای به‌دست‌آوردن حداقل‌های حقوق انسانی خود مبارزه می‌کنند و از دیگر سو در این شرایط یکی از رهبران آنان از درون زندان در انتخابات شرکت و حق فعالیت، مشارکت و تبلیغات را دارد. همواره موضوع کرد، مهم‌ترین چالش سالیان اخیر ترکیه از زمان کمال آتاتورک تاکنون بوده است. درحال‌حاضر 21 استان از 81 استان ترکیه و بین 22 تا 25‌ میلیون جمعیت این کشور را کردها تشکیل می‌دهند. با وجود این واقعیت آماری از زمان شکل‌گیری جمهوری ترکیه، دولت‌های این کشور منکر هویت کردی بوده‌اند و این امر باعث فاصله بین کرد و ترک و درگیری و جنگ طولانی‌مدت کردها و دولت ترکیه شده است. شرایط کردها در دوران رجب اردوغان با فراز و فرود همراه بوده است؛ به نحوی که در دوران نخست‌وزیری اردوغان وضعیت حقوقی کردها در ترکیه بهبود نسبی پیدا کرد اما در سالیان اخیر رو به افول گذاشته است. همین امر باعث شد تا در انتخابات ۲۰۱۱، حزب عدالت و توسعه بتواند قریب به نیمی از آرای شرکت‌کنندگان در انتخابات را در مناطق کردنشین کسب کند. در دیگر سو جبهه رنج، دموکراسی و آزادی نیز که احزاب کردی بودند و با شعار «برای جمهوری دموکراتیک، برای خودمختاری دموکراتیک» در انتخابات با نامزدهای مستقل شرکت کرده بودند، نیم دیگر آرای این مناطق را به دست آوردند. کسب نیمی از آرای مناطق کردنشین توسط حزب عدالت و توسعه باعث شد تا اردوغان با اتخاذ سیاستی خاص از یک سو حمایت نیمی از جمعیت کردهای ترکیه را به دست آورد و از سوی دیگر سعی کرد تا در بین کردها اختلاف و تفرقه ایجاد کند. در همین راستا بود که اردوغان در دیار بکر سخنرانی‌های وسیعی در جلب حمایت کردهای ترکیه داشت. او در دوران حاکمیت حزبش سعی کرد ایرادات اتحادیه اروپا و سازمان‌های مدافع حقوق ‌بشر و احزاب و مردم کرد ترکیه را به روش اردوغانی حل‌وفصل کند. اما اتخاذ سیاست‌های کردستیزی در نظام ترکیه باعث شد تا احزاب کردی و پ‌ک‌ک باوری به اردوغان نداشته باشند. کارشناسان سیاسی معتقدند اردوغان در پی ایجاد اختلاف بین کردهاست و تلاش می‌کند کردهای ترکیه طرفدار خود را در مقابل کردهای حامی عبدالله اوجلان قرار دهد. از این منظر است که تحلیلگران کرد به کردهای طرفدار اردوغان اصطلاح «کردهای اردوغان» را داده‌اند. اما واقعیت ورای اندیشه‌های اردوغان پیش رفت؛ اعتصاب غذای 67روزه زندانیان کرد و پایان‌دادن آن با پیام اوجلان، شرکت صد‌هزارنفری مردم در مراسم خاکسپاری یکی از نمایندگان کرد، افزایش محبوبیت رهبری اوجلان بین کردهای ترکیه، گسترش جنگ در مناطق کردنشین و در نهایت شکست سیاست‌های جنگ‌طلبانه ژنرال‌های ترک باعث شد تا اردوغان به فکر مذاکره و گفت‌وگو با اوجلان بیفتد. او مجبور به پذیرش واقعیت کردهای طرفدار اوجلان و احزاب همراه او شد. ملاقات احمد ترک یکی از نمایندگان کرد در پارلمان و نماینده دیگری از کردها با اوجلان در زندان ایمرالی و مذاکرات وسیع رئیس سازمان اطلاعات ترکیه با اوجلان باعث شد تا این بار اردوغان و رهبران حزب حاکم برای برون‌رفت از این بحران چندین‌ساله دست به دامان اوجلان شوند. اما آنچه مهم است این است که هر زمان ترکیه و رهبران کرد آن کشور در تلاش برای حل مسئله کرد وارد مذاکره شده‌اند، کسانی مانع تحقق صلح شده‌اند؛ از مرگ مشکوک تورگوت اوزال تا قتل و ترور سه زن فعال طرفدار اوجلان در پاریس فرانسه از نمونه‌های این اقدامات است. اما واقعیت این است که کردها یکی از پارامترهای تعیین‌کننده انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور محسوب می‌شوند. با بررسی تاریخ ترکیه و کردها می‌توان فهمید که آن همه جنگ و کشتار و نفی مردم کرد دستاوردی جز تشدید بحران نداشته است. دولت ترکیه از یک سو تحت فشار اروپا، ناگزیر است حقوق کردها را به رسمیت بشناسد و از سوی دیگر شاهد سیل مطالبات کردها از داخل است. اکنون هیچ دورنمای امیدوارکننده‌ای مبنی بر اینکه فشارهای داخلی و بین‌المللی به ترکیه، به پایان بحران کردها منتهی شود، دیده نمی‌شود. علاوه بر این، مسئله کردها همچون نقطه‌ضعفی برای دولت‌های ترکیه از گذشته تاکنون بوده است. اگرچه دولت اردوغان در ابتدا روابط بهتری نسبت به دولت‌های قبلی ترکیه با کردها داشت، اما «مسئله کردی» یکی از مهم‌ترین مشکلات این دولت در روابط خارجی‌اش به شمار می‌رود که هنوز لاینحل باقی مانده است. مقامات آنکارا به روشنی می‌دانند که هر نوع مذاکره‌ای برای عضویت در اتحادیه اروپایی و استفاده از تحولات عربی و منطقه‌ای به‌نفع ترکیه بدون حل مشکل جدایی‌طلبان کرد و تأمین حقوق شهروندی این اقلیت عظیم، هیچ نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت. امروز پیروزی اردوغان در انتخابات نیازمند مشارکت کردها در آن و رأی‌دادن به اردوغان است؛ اما سیاست‌های اخیر اردوغان در مناطق کردنشین سوریه خصوصا در عفرین، عدم پایبندی به وعده‌های خود در قبال کردها، فریب‌کاری او نسبت به کردها، حفظ قدرت و تلاش برای ارتقای آن، حذف فیزیکی احزاب کردی و بسیاری موارد دیگر باعث افول بخت اردوغان در این مناطق شده است.