بازی پیچیده روس‌ها
قاسم محبعلی
روابط آمریکا و روسیه مجموعه به‌هم‌پیوسته‌ای است از اختلاف‌ها، رقابت‌ها و همکاری‌ها. مسکو و واشنگتن در مواردی با هم رقابت دارند و در مواردی تنازع و برخورد. اما به‌هر‌حال روسیه در استراتژی امنیت ملی آمریکا یکی از تهدیدات اصلی محسوب می‌شود. بر‌همین‌اساس یکی از مأموریت‌هاي اصلی ناتو کنترل و مهار روسیه است.
این دو کشور در جاهایی هم با یکدیگر همکاری دارند؛ یکی از موارد همکاری، برجام است. حوزه خلع سلاح هسته‌ای یا شیمیایی، حوزه همکاری دو کشور است. اما اگر این نقطه اختلاف یا منازعه دو کشور و خاورمیانه حوزه رقابت آنهاست اما مناسبات دو کشور با ایران در همه این حوزه‌ها قابل تعریف است: مثلا در حوزه همکاری برای خلع سلاح هسته‌ای ایران و تحریم‌های سازمان ملل، روسیه رأی مثبت داد. روس‌ها خود در مسئله انرژی رقیب ایران هستند و رقیب آمریکا. اما مهم‌ترین نقطه اختلاف سوریه است. جایی هم هست که آمریکایی‌ها در سوریه با هم همکاری می‌کنند و جاهایی با هم برخورد دارند. به‌هر‌حال حوزه‌هایی که مربوط به ایران و روسیه و آمریکا می‌شود و در مذاکرات این دو کشور قرار می‌گیرد، شامل سه حوزه سوریه، برجام و نفت است. فرق ایران با روسیه این است که روس‌ها هم با ایران ارتباط دارند و هم با آمریکا و هم طرف‌های دیگر که اروپایی‌ها، عربستان، اسرائیل و کشورهایی که در منطقه علیه ما کار می‌کنند. اما ایران فقط با طرف روسی روابط دوستانه دارد و با آمریکا و برخی از کشورهای منطقه در حال منازعه است. مهم‌ترین و اساسی‌ترین نقطه همکاری ایران و روسیه در سوریه
تعریف می‌شود اما این روس‌ها هستند که مسئله را مدیریت می‌کنند. چون روابط همه‌جانبه‌ای دارند و می‌توانند در آن عرصه با ایران بازی کنند. آنجایی که زمینه امتیازگیری دارد، با آمریکایی‌ها همکاری مي‌کنند تا امتیاز بگیرند و جایی که مسئله رقابت است، رقابت می‌کنند و جایی هم که به نفعشان نیست منازعه را ادامه می‌دهند.
در‌واقع دو یا سه جا مذاکرات در مورد ایران بسیار مهم است؛ یکی سوریه است که هم روسیه و هم آمریکا در یک مسئله - یعنی امنیت اسرائیل- اشتراک نظر دارند و با ایران اختلاف‌نظر. طبیعتا در آنجا سعی می‌کنند مسئله ایران در سوریه را طوری حل‌و‌فصل کنند که امنیت اسرائیل حفظ شود. اما در‌مورد آینده سوریه با هم اختلاف دارند و در حال رقابت و منازعه هستند. آنها درباره حضور یا عدم حضور ایران در سوریه تلاش می‌کنند تا به توافق برسند اما مشروط به اینکه در سایر حوزه‌ها بده‌بستان‌هایی صورت بگیرد. در‌مورد حضور ایران، روسیه سعی می‌کند با گرفتن امتیازاتی از آمریکا و مخالفاني مثل اسرائیل و عربستان امتیازات بیشتری در سوریه به دست آورد. یکی از موضوعات مذاکره این است که کاهش حضور ایران از نظامی به سیاسی و بعد حداقل حضور سیاسی تعریف شود. البته این بستگی به آینده سوریه دارد که چقدر در آینده طرف‌ها در‌مورد ایران با هم صحبت کنند. نقش و حضور ایران از سال 2014 به بعد در سوریه تحت سایه روسیه تعریف می‌شود و حضور مستقلی ندارد. از آن زمان روس‌ها طرف مذاکره با سوریه با کشورهای دیگر هستند.
روسیه همان‌طور که در مورد آینده اسد با طرف‌های دیگر صحبت می‌کند و در‌مورد آینده سوریه و در مورد حضور ایران در این کشور هم با عربستان، آمریکا و اسرائیل و کشورهای منطقه مذاکره می‌کند. بنابراین حضور ایران در سوریه یکی از موضوعاتی است که روس‌ها در حال چانه‌زنی درباره آن هستند. در واقع سطح بازیگری ما و روس‌ها تفاوت دارد. روس‌ها یک قدرت بین‌المللی هستند و همان‌طور که اشاره شد با همه طرف‌های قضیه در ارتباط هستند. ایران حداکثر در سوریه یک نیروی زمینی دارد که تحت سایه قدرت هوایی و بین‌المللی روسیه فعالیت می‌کند. همان‌طور که آمریکایی‌ها در عراق این قدرت را دارند که سایر کشورهایی که در ائتلاف‌ها علیه صدام بودند، مدیریت کنند و حضور آنها منوط به سیاست‌های آمریکا بود یا در افغانستان و لیبی هم همین‌طور. یا در یمن امروز آنهایی که تحت ائتلاف عربستان هستند، سیاست‌هایشان به رفتار عربستان بستگی دارد.
روس‌ها در‌مورد اینکه ایران نباید هسته‌ای شود، با آمریکا توافق دارند. آن چیزی که مورد اختلاف است نحوه خلع سلاح یا ممانعت ایران از رسیدن به سلاح هسته‌ای است. آمریکا با خروج از برجام موضوع بحث هسته‌ای ایران را که بین‌المللی بود، از دستور کار خارج کرده و آن را به موضوع مناقشات ایران با آمریکا تبدیل کرده است. در این میان روس‌ها می‌توانند دو نقش داشته باشند: یا بین ایران و آمریکا میانجیگری کنند یا تسهیل‌کننده حل‌و‌فصل آینده مناقشه باشند. اما آمریکایی‌ها به نظر می‌رسد که علاقه‌مند به حالت دوم باشند. یعنی دولت ترامپ علاقه‌ای به مذاکرات بین‌المللی ندارد و مذاکرات دولت با دولت و کشور با کشور را می‌پسندد. همان‌طور که با روس‌ها، انگلیس‌ها و کشورهای اروپایی به‌صورت تک‌تک مذاکره می‌کند با ایران هم علاقه‌مند است که مستقیم صحبت کند. بنابراین در اینجا هم چالشی به وجود می‌آید که آمریکایی‌ها روس‌ها را به این سمت سوق بدهند. در این وضعیت روس‌ها انتقال‌دهنده خواسته‌ها و فشارها به ایران هستند و تسهیل‌کننده مذاکراتی که در آینده شاید بین ایران و آمریکا اتفاق بیفتد، نخواهند بود. برای اینکه به نفع روس‌ها نیست که تحریم‌های ایران
قبل از تحریم‌های روسیه برداشته شود بنابراین روس‌ها بازی را پیچیده می‌کنند که امتیازاتی بگیرند. در خبرها هم بود که نتانیاهو به پوتين پیشنهاد کرده بود که در ازای خروج ایران از سوریه تحریم‌هاي روسیه برداشته شود. اینجا هم برای اینکه روس‌ها بخواهند خواسته ترامپ را پیگیری کنند، خواسته متقابل خود را مطرح خواهند کرد.
روابط آمریکا و روسیه مجموعه به‌هم‌پیوسته‌ای است از اختلاف‌ها، رقابت‌ها و همکاری‌ها. مسکو و واشنگتن در مواردی با هم رقابت دارند و در مواردی تنازع و برخورد. اما به‌هر‌حال روسیه در استراتژی امنیت ملی آمریکا یکی از تهدیدات اصلی محسوب می‌شود. بر‌همین‌اساس یکی از مأموریت‌هاي اصلی ناتو کنترل و مهار روسیه است.
این دو کشور در جاهایی هم با یکدیگر همکاری دارند؛ یکی از موارد همکاری، برجام است. حوزه خلع سلاح هسته‌ای یا شیمیایی، حوزه همکاری دو کشور است. اما اگر این نقطه اختلاف یا منازعه دو کشور و خاورمیانه حوزه رقابت آنهاست اما مناسبات دو کشور با ایران در همه این حوزه‌ها قابل تعریف است: مثلا در حوزه همکاری برای خلع سلاح هسته‌ای ایران و تحریم‌های سازمان ملل، روسیه رأی مثبت داد. روس‌ها خود در مسئله انرژی رقیب ایران هستند و رقیب آمریکا. اما مهم‌ترین نقطه اختلاف سوریه است. جایی هم هست که آمریکایی‌ها در سوریه با هم همکاری می‌کنند و جاهایی با هم برخورد دارند. به‌هر‌حال حوزه‌هایی که مربوط به ایران و روسیه و آمریکا می‌شود و در مذاکرات این دو کشور قرار می‌گیرد، شامل سه حوزه سوریه، برجام و نفت است. فرق ایران با روسیه این است که روس‌ها هم با ایران ارتباط دارند و هم با آمریکا و هم طرف‌های دیگر که اروپایی‌ها، عربستان، اسرائیل و کشورهایی که در منطقه علیه ما کار می‌کنند. اما ایران فقط با طرف روسی روابط دوستانه دارد و با آمریکا و برخی از کشورهای منطقه در حال منازعه است. مهم‌ترین و اساسی‌ترین نقطه همکاری ایران و روسیه در سوریه
تعریف می‌شود اما این روس‌ها هستند که مسئله را مدیریت می‌کنند. چون روابط همه‌جانبه‌ای دارند و می‌توانند در آن عرصه با ایران بازی کنند. آنجایی که زمینه امتیازگیری دارد، با آمریکایی‌ها همکاری مي‌کنند تا امتیاز بگیرند و جایی که مسئله رقابت است، رقابت می‌کنند و جایی هم که به نفعشان نیست منازعه را ادامه می‌دهند.
در‌واقع دو یا سه جا مذاکرات در مورد ایران بسیار مهم است؛ یکی سوریه است که هم روسیه و هم آمریکا در یک مسئله - یعنی امنیت اسرائیل- اشتراک نظر دارند و با ایران اختلاف‌نظر. طبیعتا در آنجا سعی می‌کنند مسئله ایران در سوریه را طوری حل‌و‌فصل کنند که امنیت اسرائیل حفظ شود. اما در‌مورد آینده سوریه با هم اختلاف دارند و در حال رقابت و منازعه هستند. آنها درباره حضور یا عدم حضور ایران در سوریه تلاش می‌کنند تا به توافق برسند اما مشروط به اینکه در سایر حوزه‌ها بده‌بستان‌هایی صورت بگیرد. در‌مورد حضور ایران، روسیه سعی می‌کند با گرفتن امتیازاتی از آمریکا و مخالفاني مثل اسرائیل و عربستان امتیازات بیشتری در سوریه به دست آورد. یکی از موضوعات مذاکره این است که کاهش حضور ایران از نظامی به سیاسی و بعد حداقل حضور سیاسی تعریف شود. البته این بستگی به آینده سوریه دارد که چقدر در آینده طرف‌ها در‌مورد ایران با هم صحبت کنند. نقش و حضور ایران از سال 2014 به بعد در سوریه تحت سایه روسیه تعریف می‌شود و حضور مستقلی ندارد. از آن زمان روس‌ها طرف مذاکره با سوریه با کشورهای دیگر هستند.
روسیه همان‌طور که در مورد آینده اسد با طرف‌های دیگر صحبت می‌کند و در‌مورد آینده سوریه و در مورد حضور ایران در این کشور هم با عربستان، آمریکا و اسرائیل و کشورهای منطقه مذاکره می‌کند. بنابراین حضور ایران در سوریه یکی از موضوعاتی است که روس‌ها در حال چانه‌زنی درباره آن هستند. در واقع سطح بازیگری ما و روس‌ها تفاوت دارد. روس‌ها یک قدرت بین‌المللی هستند و همان‌طور که اشاره شد با همه طرف‌های قضیه در ارتباط هستند. ایران حداکثر در سوریه یک نیروی زمینی دارد که تحت سایه قدرت هوایی و بین‌المللی روسیه فعالیت می‌کند. همان‌طور که آمریکایی‌ها در عراق این قدرت را دارند که سایر کشورهایی که در ائتلاف‌ها علیه صدام بودند، مدیریت کنند و حضور آنها منوط به سیاست‌های آمریکا بود یا در افغانستان و لیبی هم همین‌طور. یا در یمن امروز آنهایی که تحت ائتلاف عربستان هستند، سیاست‌هایشان به رفتار عربستان بستگی دارد.
روس‌ها در‌مورد اینکه ایران نباید هسته‌ای شود، با آمریکا توافق دارند. آن چیزی که مورد اختلاف است نحوه خلع سلاح یا ممانعت ایران از رسیدن به سلاح هسته‌ای است. آمریکا با خروج از برجام موضوع بحث هسته‌ای ایران را که بین‌المللی بود، از دستور کار خارج کرده و آن را به موضوع مناقشات ایران با آمریکا تبدیل کرده است. در این میان روس‌ها می‌توانند دو نقش داشته باشند: یا بین ایران و آمریکا میانجیگری کنند یا تسهیل‌کننده حل‌و‌فصل آینده مناقشه باشند. اما آمریکایی‌ها به نظر می‌رسد که علاقه‌مند به حالت دوم باشند. یعنی دولت ترامپ علاقه‌ای به مذاکرات بین‌المللی ندارد و مذاکرات دولت با دولت و کشور با کشور را می‌پسندد. همان‌طور که با روس‌ها، انگلیس‌ها و کشورهای اروپایی به‌صورت تک‌تک مذاکره می‌کند با ایران هم علاقه‌مند است که مستقیم صحبت کند. بنابراین در اینجا هم چالشی به وجود می‌آید که آمریکایی‌ها روس‌ها را به این سمت سوق بدهند. در این وضعیت روس‌ها انتقال‌دهنده خواسته‌ها و فشارها به ایران هستند و تسهیل‌کننده مذاکراتی که در آینده شاید بین ایران و آمریکا اتفاق بیفتد، نخواهند بود. برای اینکه به نفع روس‌ها نیست که تحریم‌های ایران
قبل از تحریم‌های روسیه برداشته شود بنابراین روس‌ها بازی را پیچیده می‌کنند که امتیازاتی بگیرند. در خبرها هم بود که نتانیاهو به پوتين پیشنهاد کرده بود که در ازای خروج ایران از سوریه تحریم‌هاي روسیه برداشته شود. اینجا هم برای اینکه روس‌ها بخواهند خواسته ترامپ را پیگیری کنند، خواسته متقابل خود را مطرح خواهند کرد.