پاسخ وزارت امور خارجه به سؤال‌های خزر
شروع مذاکره برای امضای موافقت‌نامه‌های جدید
شرق: روابط عمومی وزارت امور خارجه، در مطلبی به سؤال‌هاي مطرح‌شده که این روزها در افکار عمومی جامعه و رسانه‌ها درباره رژیم حقوقی این دریا ایجاد و مطرح شده است، پاسخ داد. خلاصه برخی سؤال‌ها و پاسخ‌های وزارت امور خارجه درباره کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر به شرح زیر است:
اجلاس از چه زمانی آغاز شد؟
پس از فروپاشی شوروی سابق، نخستین اجلاس کشورهای ساحلی دریای خزر در تهران تشکیل شد که در آن اجلاس، مسئله محیط زیست بررسی و تصویب شد. در آن اجلاس یک اعلامیه سیاسی ۲۵ ماده‌ای هم منتشر شد و بعد از آن در کشورهای مختلف جلسات دیگری هم تشکیل و درباره ابعاد مختلف دریای خزر بحث و بررسی شد.
اهمیت امضای کنوانسیون
کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر مثل قانون اساسی کشورهاست، یعنی سندی جامع و چارچوبی است که براساس آن حقوق و تعهدات کشورهای ساحلی مشخص می‌شود. متعاقبا بر پایه این اصول کلی، کشورهای ساحلی خزر با امضای موافقت‌نامه‌های تخصصی به جزئیات خواهند پرداخت. امضای کنوانسیون رژیم حقوقی گام بسیار مهم و حائز اهمیتی است که برداشته می‌شود و به مذاکرات ۲۱ساله دراین‌باره خاتمه می‌بخشد. البته باید اذعان کرد که امضای این کنوانسیون، پایان همه مذاکرات و اقدامات در خزر نیست و در واقع نقطه عطف و آغازین برای اجرای تفاهمات، نظارت بر اجرا و همچنین شروع مذاکرات برای امضای موافقت‌نامه‌های جدید و ضروری به شمار می‌رود.
موارد لاینحل باقی‌مانده
تقریبا ۹۰ درصد کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر نهایی شده است. فقط دو مورد تعیین خطوط مبدأ و تحدید حدود بستر و زیربستر دریا باقی مانده که نیاز به مذاکره بیشتر و تعامل بین کشورهای عضو دارد. امیدواریم با همکاری همه کشورها، این دو مورد نیز هر‌چه سریع‌تر نهایی شود؛ بنابراین اجماع بی‌نظیری میان کشورهای ساحلی دریای خزر حاصل شده که برای همه این کشورها یک پیروزی به شمار می‌رود.
خطوط مبدأ و تحدید حدود،
چه زمانی مشخص خواهد شد؟
در کنوانسیون مزبور، خطوط مبدأ برای رژیم حقوقی با اتفاق نظر پنج کشور بعدا تعیین مي‌شود؛ البته درباره خطوط مبدأ نکاتی در این کنوانسیون آمده و به‌ویژه در یک بند قید شده که شرایط ساحل بعضی از کشورها به‌گونه‌ای است که نیازمند مقرراتی ویژه است و این به ساحل دریای خزر اشاره می‌کند که این ماده برای ما بسیار اهمیت دارد، اما درعین‌حال خط مبدأ هنوز در این کنوانسیون روشن نیست و در موافقت‌نامه‌های بعدی باید روشن شود. حدود بستر و زیر بستر هم در این موافقت‌نامه روشن نیست و تعیین آن به آینده واگذار شده و این یکی از مسائلی بوده که حدود ۲۲ سال است راجع به دریای خزر این پنج کشور درباره آن مذاکره می‌کنند.
علت طولانی‌شدن مذاکرات
بلافاصله پس از فروپاشی شوروی سابق و تشکیل چهار جمهوری مستقل در اطراف خزر، بحث و گفت‌وگو برای تعیین یک رژیم حقوقی کامل برای دریای خزر به‌گونه‌ای که همه کشورهای ساحلی بتوانند از منافع این دریا در یک چارچوب مدون و مشخص استفاده کنند، آغاز شد. با توجه به اختلاف نظرات کشورهای عضو در مسائل مختلف، این مذاکرات تاکنون به درازا کشیده و همان‌طور‌که ذکر شد دو مورد تعیین خطوط مبدأ و تحدید بستر و زیربستر همچنان مورد بحث است که امیدواریم با همکاری سایر کشورها بتوانیم این موضوعات را نیز نهایی کنیم؛ یعنی به عبارت دیگر درباره این مسائل مهم، کشورهای ساحلی هنوز به تفاهم و جمع‌بندی نهایی نرسیده‌اند.
وضعیت نیروهای نظامی و امنیتی
براساس توافق کشورهای ساحلی خزر، این دریا یک دریای صلح و دوستی بین کشورهای عضو خواهد بود و حضور نیروهای نظامی ثالث در خزر ممنوع است. همچنین دریانوردی در این دریا فقط زیر پرچم پنج کشور ساحلی انجام خواهد شد و کشورهای ساحلی نمی‌توانند قلمرو خود را برای اقدام و تجاوز به سایر کشورها در اختیار بیگانگان قرار دهند.
نحوه برداشت از منابع انرژی
منابع نفتی که مورد منازعه نباشد، خود کشورها از آن بهره‌برداری قرار می‌کنند. درباره منابع مشترک یا مورد اختلاف نیز اصل بر این است که دو یا سه کشور ذی‌نفع در این زمینه با یکدیگر توافق و نسبت به بهره‌برداری از منابع نفتی اقدام کنند. چنانچه دراین‌باره بین کشورها توافقی حاصل نشود، از آن منابع بهره‌برداری نخواهد شد.
موضوعات دیگر همکاری
کشورهای ساحلی دریای خزر ظرفیت‌ها و فرصت‌های بسیار خوبی به‌ویژه از لحاظ اقتصادی، حمل‌و‌نقل، جابه‌جایی کالا و مسافر و مسئله گردشگری دارند که در کنار مباحثی که در این جلسات مطرح می‌شوند، درباره این ظرفیت‌ها نیز بحث می‌شود. دریای خزر، نفت و گاز دارد که می‌تواند پیشران توسعه باشد.
شرق: روابط عمومی وزارت امور خارجه، در مطلبی به سؤال‌هاي مطرح‌شده که این روزها در افکار عمومی جامعه و رسانه‌ها درباره رژیم حقوقی این دریا ایجاد و مطرح شده است، پاسخ داد. خلاصه برخی سؤال‌ها و پاسخ‌های وزارت امور خارجه درباره کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر به شرح زیر است:
اجلاس از چه زمانی آغاز شد؟
پس از فروپاشی شوروی سابق، نخستین اجلاس کشورهای ساحلی دریای خزر در تهران تشکیل شد که در آن اجلاس، مسئله محیط زیست بررسی و تصویب شد. در آن اجلاس یک اعلامیه سیاسی ۲۵ ماده‌ای هم منتشر شد و بعد از آن در کشورهای مختلف جلسات دیگری هم تشکیل و درباره ابعاد مختلف دریای خزر بحث و بررسی شد.
اهمیت امضای کنوانسیون
کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر مثل قانون اساسی کشورهاست، یعنی سندی جامع و چارچوبی است که براساس آن حقوق و تعهدات کشورهای ساحلی مشخص می‌شود. متعاقبا بر پایه این اصول کلی، کشورهای ساحلی خزر با امضای موافقت‌نامه‌های تخصصی به جزئیات خواهند پرداخت. امضای کنوانسیون رژیم حقوقی گام بسیار مهم و حائز اهمیتی است که برداشته می‌شود و به مذاکرات ۲۱ساله دراین‌باره خاتمه می‌بخشد. البته باید اذعان کرد که امضای این کنوانسیون، پایان همه مذاکرات و اقدامات در خزر نیست و در واقع نقطه عطف و آغازین برای اجرای تفاهمات، نظارت بر اجرا و همچنین شروع مذاکرات برای امضای موافقت‌نامه‌های جدید و ضروری به شمار می‌رود.
موارد لاینحل باقی‌مانده
تقریبا ۹۰ درصد کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر نهایی شده است. فقط دو مورد تعیین خطوط مبدأ و تحدید حدود بستر و زیربستر دریا باقی مانده که نیاز به مذاکره بیشتر و تعامل بین کشورهای عضو دارد. امیدواریم با همکاری همه کشورها، این دو مورد نیز هر‌چه سریع‌تر نهایی شود؛ بنابراین اجماع بی‌نظیری میان کشورهای ساحلی دریای خزر حاصل شده که برای همه این کشورها یک پیروزی به شمار می‌رود.
خطوط مبدأ و تحدید حدود،
چه زمانی مشخص خواهد شد؟
در کنوانسیون مزبور، خطوط مبدأ برای رژیم حقوقی با اتفاق نظر پنج کشور بعدا تعیین مي‌شود؛ البته درباره خطوط مبدأ نکاتی در این کنوانسیون آمده و به‌ویژه در یک بند قید شده که شرایط ساحل بعضی از کشورها به‌گونه‌ای است که نیازمند مقرراتی ویژه است و این به ساحل دریای خزر اشاره می‌کند که این ماده برای ما بسیار اهمیت دارد، اما درعین‌حال خط مبدأ هنوز در این کنوانسیون روشن نیست و در موافقت‌نامه‌های بعدی باید روشن شود. حدود بستر و زیر بستر هم در این موافقت‌نامه روشن نیست و تعیین آن به آینده واگذار شده و این یکی از مسائلی بوده که حدود ۲۲ سال است راجع به دریای خزر این پنج کشور درباره آن مذاکره می‌کنند.
علت طولانی‌شدن مذاکرات
بلافاصله پس از فروپاشی شوروی سابق و تشکیل چهار جمهوری مستقل در اطراف خزر، بحث و گفت‌وگو برای تعیین یک رژیم حقوقی کامل برای دریای خزر به‌گونه‌ای که همه کشورهای ساحلی بتوانند از منافع این دریا در یک چارچوب مدون و مشخص استفاده کنند، آغاز شد. با توجه به اختلاف نظرات کشورهای عضو در مسائل مختلف، این مذاکرات تاکنون به درازا کشیده و همان‌طور‌که ذکر شد دو مورد تعیین خطوط مبدأ و تحدید بستر و زیربستر همچنان مورد بحث است که امیدواریم با همکاری سایر کشورها بتوانیم این موضوعات را نیز نهایی کنیم؛ یعنی به عبارت دیگر درباره این مسائل مهم، کشورهای ساحلی هنوز به تفاهم و جمع‌بندی نهایی نرسیده‌اند.
وضعیت نیروهای نظامی و امنیتی
براساس توافق کشورهای ساحلی خزر، این دریا یک دریای صلح و دوستی بین کشورهای عضو خواهد بود و حضور نیروهای نظامی ثالث در خزر ممنوع است. همچنین دریانوردی در این دریا فقط زیر پرچم پنج کشور ساحلی انجام خواهد شد و کشورهای ساحلی نمی‌توانند قلمرو خود را برای اقدام و تجاوز به سایر کشورها در اختیار بیگانگان قرار دهند.
نحوه برداشت از منابع انرژی
منابع نفتی که مورد منازعه نباشد، خود کشورها از آن بهره‌برداری قرار می‌کنند. درباره منابع مشترک یا مورد اختلاف نیز اصل بر این است که دو یا سه کشور ذی‌نفع در این زمینه با یکدیگر توافق و نسبت به بهره‌برداری از منابع نفتی اقدام کنند. چنانچه دراین‌باره بین کشورها توافقی حاصل نشود، از آن منابع بهره‌برداری نخواهد شد.
موضوعات دیگر همکاری
کشورهای ساحلی دریای خزر ظرفیت‌ها و فرصت‌های بسیار خوبی به‌ویژه از لحاظ اقتصادی، حمل‌و‌نقل، جابه‌جایی کالا و مسافر و مسئله گردشگری دارند که در کنار مباحثی که در این جلسات مطرح می‌شوند، درباره این ظرفیت‌ها نیز بحث می‌شود. دریای خزر، نفت و گاز دارد که می‌تواند پیشران توسعه باشد.