حمله به انسجام ایرانی
ابراهیم حاجیانی*
حادثه تروریستی روز شنبه اهواز که در آن متأسفانه ده‌ها نفر از هم‌وطنانمان مجروح یا شهید شدند، در آستانه هفته دفاع مقدس موجب تألم و تأسف فراوان برای همه مردم ایران شد. رخداد این حادثه پس از یک دوره نسبتا طولانی از آرامش و ثبات و در مقطع زمانی کنونی و به‌ویژه در مراسم رژه رسمی نیروهای مسلح، نشان می‌دهد محرکان و طراحان این حمله، آگاهانه امنیت، آرامش و نظم عمومی را هدف گرفته‌اند و درصدد تضعیف ارکان امنیتی و ثبات‌بخش کشور و استان خوزستان بوده‌اند. صرف‌نظر از کسانی که در ظاهر مسئولیت این حادثه مهم ضدامنیتی را بر عهده گرفته یا خواهند گرفت، باید آگاه بود در پشت‌صحنه این اقدام خشونت‌آمیز، نیروها، جریان‌ها و دولت‌هایی قرار دارند که طرح‌ها و برنامه‌هایی اساسی برای بی‌ثبات‌‌کردن کشور و ایجاد فضای امنیتی داشته و آنها را به‌شدت دنبال می‌کنند. انتخاب روز نخست از هفته دفاع مقدس و شهر اهواز، ممکن است اذهان را صرفا متوجه برخی جریان‌های خلق عربی و قوم‌گرا کند؛ در‌حالی‌که از نظر تکنیکی، طراحی و اقدام در چنین سطح و گستره‌ای، علی‌القاعده می‌تواند فراتر از اهداف و برنامه‌های این‌گونه گروه‌ها باشد. بنابراین در تحلیل نهایی، نباید این عملیات را صرفا اقدام گروه‌های تجزیه‌طلب افراطی تلقی کرد و به‌طور قطع دولت‌ها و عوامل خارجی نیز در این رخداد وجود دارند و نقش ایفا کرده‌اند. بر این اساس، باید هوشیار بود که حادثه تروریستی اهواز هیچ نسبتی با برخی گرایش‌های مدنی و قوم‌گرا در منطقه خوزستان ندارد و به همین‌سان این اقدام ربطی به بدنه جامعه ایرانیان عرب‌زبان منطقه جنوب کشور ندارد. چنانچه بر مبنای شواهد و پژوهش‌های متعدد تجربی، علایق ملی و میهنی هم‌وطنان عرب، بسیار قوی و جدی بوده و مردم عرب‌زبان خوزستان تعلقات و وابستگی‌های ملی و ایرانی قوی دارند و نشانه مهم آن، سال‌ها مراوده، ارتباط و تعامل مثبت میان آنها با جامعه بختیاری، لُر و فارس‌زبان در شهر‌های مختلف خوزستان به‌ویژه خرمشهر، آبادان، بندر ماهشهر و اهواز است. مردم عرب‌زبان خوزستان همان‌طور که در سال‌های انقلاب و دفاع مقدس نشان داده‌اند، به یکپارچگی ملی و تمامیت ارضی کشور متعهد بوده و با ایثارگری خود در آن مقطع تاریخی، تعهد و وفاداری خود را به نمایش گذاشته‌اند.
بنابراین باید هوشیارانه میان این رویداد تروریستی و قاطبه جامعه عرب‌زبان مرزبندی و از هرگونه تحلیل یا اقدام ناشیانه برای امنیتی‌کردن منطقه خوزستان یا موضوع «برخی تحرکات پراکنده قوم‌گرایانه در خوزستان» پرهیز کرد. در واقع یکی از اهداف دشمنان کشور، تند و احساسی‌کردن فضای عمومی کشور و استان خوزستان است تا در خلال آن، نیروهای رسمی در مقابل جامعه مدنی قرار بگیرند و در نتیجه تضعیف، حذف یا هضم تمام نیروهای سیاسی فعال در منطقه رخ دهد و در نهایت، افتادن در این چاه ویل نفرت‌پراکنی و خشونت‌ورزی، همه نیروهای سیاسی استان منفعل یا متمایل به رفتارهای خشونت‌آمیز شوند. سخن کوتاه؛ یک هدف احتمالی محرکان این حادثه تروریستی، تقویت، تعمیق و ارتقای دور تازه‌ای از خشونت‌ها بین مراجع رسمی و فعالان سیاسی است که باعث تشدید شکاف‌های قومی و منطقه‌ای در استان مهم خوزستان خواهد شد. در نتیجه باید گفت هم افکار عمومی کشور و استان و هم مدیران و مراجع رسمی باید با خویشتن‌داری کامل با این حادثه خشونت‌آمیز مواجه شوند و از هرگونه برداشتی که موضوع را به مطالبات قومی متصل کند، دوری شود. به عبارتی دیگر، هدف طراحان این حادثه، رودررو قراردادن نظام با
عموم مردم عرب‌زبان خوزستان بوده است که نباید در این ورطه قرار گرفت. راهبرد تأمین ثبات پایدار در مناطق مرزی، آن‌طور‌که در اسناد بالادستی متعدد و سیاست‌های کلان بارها بر آن تأکید شده است، پیگیری سیاست‌های متعادل فرهنگی، تأمین رفاه اقتصادی و آرامش عمومی و رعایت حقوق شهروندی آحاد ساکنان کشور است و در مواجهه و مقابله با بانیان حادثه اهواز، نباید از موضع اعتدال خارج شد. این به معنی سکوت و مماشات در قبال دولت‌های حامی و گروه‌های افراطی مرتبط با این حوادث نیست؛ اما مهم اتخاذ رویکرد جامع و بلندمدت به این موضوع و امنیت پایدار خوزستان و سایر مناطق و استان‌های مرزی است.
*جامعه‌شناس و معاون مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری
حادثه تروریستی روز شنبه اهواز که در آن متأسفانه ده‌ها نفر از هم‌وطنانمان مجروح یا شهید شدند، در آستانه هفته دفاع مقدس موجب تألم و تأسف فراوان برای همه مردم ایران شد. رخداد این حادثه پس از یک دوره نسبتا طولانی از آرامش و ثبات و در مقطع زمانی کنونی و به‌ویژه در مراسم رژه رسمی نیروهای مسلح، نشان می‌دهد محرکان و طراحان این حمله، آگاهانه امنیت، آرامش و نظم عمومی را هدف گرفته‌اند و درصدد تضعیف ارکان امنیتی و ثبات‌بخش کشور و استان خوزستان بوده‌اند. صرف‌نظر از کسانی که در ظاهر مسئولیت این حادثه مهم ضدامنیتی را بر عهده گرفته یا خواهند گرفت، باید آگاه بود در پشت‌صحنه این اقدام خشونت‌آمیز، نیروها، جریان‌ها و دولت‌هایی قرار دارند که طرح‌ها و برنامه‌هایی اساسی برای بی‌ثبات‌‌کردن کشور و ایجاد فضای امنیتی داشته و آنها را به‌شدت دنبال می‌کنند. انتخاب روز نخست از هفته دفاع مقدس و شهر اهواز، ممکن است اذهان را صرفا متوجه برخی جریان‌های خلق عربی و قوم‌گرا کند؛ در‌حالی‌که از نظر تکنیکی، طراحی و اقدام در چنین سطح و گستره‌ای، علی‌القاعده می‌تواند فراتر از اهداف و برنامه‌های این‌گونه گروه‌ها باشد. بنابراین در تحلیل نهایی، نباید این عملیات را صرفا اقدام گروه‌های تجزیه‌طلب افراطی تلقی کرد و به‌طور قطع دولت‌ها و عوامل خارجی نیز در این رخداد وجود دارند و نقش ایفا کرده‌اند. بر این اساس، باید هوشیار بود که حادثه تروریستی اهواز هیچ نسبتی با برخی گرایش‌های مدنی و قوم‌گرا در منطقه خوزستان ندارد و به همین‌سان این اقدام ربطی به بدنه جامعه ایرانیان عرب‌زبان منطقه جنوب کشور ندارد. چنانچه بر مبنای شواهد و پژوهش‌های متعدد تجربی، علایق ملی و میهنی هم‌وطنان عرب، بسیار قوی و جدی بوده و مردم عرب‌زبان خوزستان تعلقات و وابستگی‌های ملی و ایرانی قوی دارند و نشانه مهم آن، سال‌ها مراوده، ارتباط و تعامل مثبت میان آنها با جامعه بختیاری، لُر و فارس‌زبان در شهر‌های مختلف خوزستان به‌ویژه خرمشهر، آبادان، بندر ماهشهر و اهواز است. مردم عرب‌زبان خوزستان همان‌طور که در سال‌های انقلاب و دفاع مقدس نشان داده‌اند، به یکپارچگی ملی و تمامیت ارضی کشور متعهد بوده و با ایثارگری خود در آن مقطع تاریخی، تعهد و وفاداری خود را به نمایش گذاشته‌اند.
بنابراین باید هوشیارانه میان این رویداد تروریستی و قاطبه جامعه عرب‌زبان مرزبندی و از هرگونه تحلیل یا اقدام ناشیانه برای امنیتی‌کردن منطقه خوزستان یا موضوع «برخی تحرکات پراکنده قوم‌گرایانه در خوزستان» پرهیز کرد. در واقع یکی از اهداف دشمنان کشور، تند و احساسی‌کردن فضای عمومی کشور و استان خوزستان است تا در خلال آن، نیروهای رسمی در مقابل جامعه مدنی قرار بگیرند و در نتیجه تضعیف، حذف یا هضم تمام نیروهای سیاسی فعال در منطقه رخ دهد و در نهایت، افتادن در این چاه ویل نفرت‌پراکنی و خشونت‌ورزی، همه نیروهای سیاسی استان منفعل یا متمایل به رفتارهای خشونت‌آمیز شوند. سخن کوتاه؛ یک هدف احتمالی محرکان این حادثه تروریستی، تقویت، تعمیق و ارتقای دور تازه‌ای از خشونت‌ها بین مراجع رسمی و فعالان سیاسی است که باعث تشدید شکاف‌های قومی و منطقه‌ای در استان مهم خوزستان خواهد شد. در نتیجه باید گفت هم افکار عمومی کشور و استان و هم مدیران و مراجع رسمی باید با خویشتن‌داری کامل با این حادثه خشونت‌آمیز مواجه شوند و از هرگونه برداشتی که موضوع را به مطالبات قومی متصل کند، دوری شود. به عبارتی دیگر، هدف طراحان این حادثه، رودررو قراردادن نظام با
عموم مردم عرب‌زبان خوزستان بوده است که نباید در این ورطه قرار گرفت. راهبرد تأمین ثبات پایدار در مناطق مرزی، آن‌طور‌که در اسناد بالادستی متعدد و سیاست‌های کلان بارها بر آن تأکید شده است، پیگیری سیاست‌های متعادل فرهنگی، تأمین رفاه اقتصادی و آرامش عمومی و رعایت حقوق شهروندی آحاد ساکنان کشور است و در مواجهه و مقابله با بانیان حادثه اهواز، نباید از موضع اعتدال خارج شد. این به معنی سکوت و مماشات در قبال دولت‌های حامی و گروه‌های افراطی مرتبط با این حوادث نیست؛ اما مهم اتخاذ رویکرد جامع و بلندمدت به این موضوع و امنیت پایدار خوزستان و سایر مناطق و استان‌های مرزی است.
*جامعه‌شناس و معاون مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری