متيس، روسيه، چين و کاخ سفيد در گفتوگوي ترامپ با «سيبياس»
ماجراجويي ترامپ در پنتاگون
تازهترين اظهارات رئيسجمهور ايالات متحده درباره جيمز متيس، وزير دفاع اين کشور، گزارشهاي پيشين مبني بر وجود اختلاف نظر ميان ترامپ و متيس و تمايل رئيسجمهور آمريكا براي برکناري وزير دفاعش را تأييد ميکند. دونالد ترامپ در گفتوگو با شبکه سيبياس با تأييد اين موضوع که در حال بررسي کنارگذاشتن جيمز متيس از وزارت دفاع است، او را چهرهاي با مواضع نزديک به حزب دموکرات دانست. اين اظهارات که ميتواند مقدمهچيني ترامپ براي يک برکناري ديگر در کابينهاش باشد، با واکنش منفي مقامهاي ارشد دو حزب دموکرات و جمهوريخواه در کنگره روبهرو شده و آنها هشدار دادهاند در صورت برکناري متيس که مستقلترين و مهمترين وزير کابينه بهشمار ميآيد، کاخ سفيد هزينه سنگيني خواهد پرداخت.
دونالد ترامپ در گفتوگو با برنامه «۶۰ دقيقه» شبکه تلويزيوني سيبياس، در پاسخ به پرسشي درباره تمايل به برکناري ژنرال متيس گفت: «شايد اين اتفاق بيفتد. اگر بخواهيد حقيقت را بدانيد، از نظر من او به نوعي يک دموکرات محسوب ميشود. شايد سمتش را ترک کند. منظورم اين است که زماني فرا ميرسد که آدمها پست و مقام خود را ترک ميکنند. در حال انجام تغييرات هستم و افرادي را مدنظر دارم که پديده هستند. آنها وارد کابينه خواهند شد و خودتان ميبينيد که پديده ميشوند». حدود يک ماه قبل، جيمز متيس گزارشها درباره کنارهگيري از دولت ترامپ را رد کرده و گفته بود اين اخبار را جدي نميگيرد. ژنرال جيمز متيس ۶۸ساله از بيستم ژانويه ۲۰۱۷ اين سمت را بر عهده دارد. او در سنا با ۹۸ رأي مثبت و فقط يک رأي منفي براي سمت وزارت دفاع آمريكا تأييد شد.
تأييد خبرها از اختلاف نظر با متيس، تنها نکته درخور توجه از گفتوگوي يکساعته ترامپ با سيبياس نبود. رئيسجمهور آمريكا در اين گفتوگو، به روسيه و چين انتقاد کرد و از بياعتمادي خود به کارکنان کاخ سفيد سخن گفت. دونالد ترامپ که همواره از ولاديمير پوتين، رئيسجمهور روسيه و سبک رهبري او تمجيد کرده و خواستار بهبود مناسبات آمريكا و روسيه بود، در پاسخ به پرسشی درباره سرکوب منتقدان حکومت پوتين در داخل و خارج از روسيه گفت: «رئيسجمهور روسيه احتمالا در ترورها و مسمومکردن مخالفان و منتقدان خود نقش داشته است، اما اين اقدامات در آمريكا نبوده است. البته روسها نبايد اين کارها را انجام ميدادند».
چين خطرناکتر از روسيه
ترامپ در اين گفتوگو باز هم ادعاي خود را مبني بر مداخلهنداشتن روسيه در انتخابات رياستجمهوري سال 2016، تکرار کرد و گفت: «من نشستي جدي با رئيسجمهور پوتين داشتم و همچنان بر اين عقيده هستم که روسيه مداخله تأثيرگذاري نکرده است. البته آنها مداخله کردهاند، اما فکر ميکنم چين نيز مداخله کرده است. بهصراحت بايد اعتراف کنم چين نسبت به روسيه دردسر بزرگتري براي آمريكا محسوب ميشود». موضوع تجارت با چين و اعمال دو مرحله تعرفه بر واردات از این کشور، از موضوعاتي است که در ماههاي اخير تنشهايي را ميان واشنگتن و پکن ايجاد کرده است. ايالات متحده تاکنون تعرفههايي به ارزش 250 ميليارد دلار بر واردات از چين اعمال کرده است، اما ترامپ ماه گذشته تهديد کرد اگر پکن بخواهد عليه کشاورزان آمريكايي و ديگر صنايع دست به اقدامات تلافيجويانه بزند، تعرفههاي سنگينتر و گستردهتري بر چين اعمال خواهد کرد. ترامپ در پاسخ به اين سؤال که آيا در چنين شرايطي حاضر به مذاکره با چين است، گفت: «آنها ميخواهند مذاکره کنند. ارتباط خوبي با رئيسجمهور شي جينپينگ دارم و فکر نميکنم لزومي داشته باشد تا اين روند ادامه يابد. به رئيسجمهور شي گفتم
نميتوانم اجازه دهم با اين مدل تجارت، سالانه 500 ميليارد دلار از آمريكا خارج شود. با اينکه در چهار ماه اخير چين کاهش رشد اقتصادي و رکود را تجربه کرده است، نميخواهيم چين را به رکود اقتصادي بکشانيم. ميخواهيم آنها براي توافقي عادلانه با ما مذاکره کنند. ما ميخواهيم آنها نيز مانند ما بازارهاي خود را باز کنند».
جو خشن کاخ سفيد و واشنگتن
ملانيا ترامپ، همسر رئيسجمهور آمريكا، بهتازگی گفته بود به کارکنان کاخ سفيد اعتماد ندارد. دونالد ترامپ در اين گفتوگو اظهارات همسرش را تأييد کرد و گفت: «من نيز احساس مشترکي با همسرم دارم. به هيچ فردي در کاخ سفيد جز خانوادهام اعتماد ندارم. با اينکه معمولا محافظتشده هستم، اما اين به آن معنا نيست که به همه در کاخ سفيد اعتماد داشته باشم. کاخ سفيد و همچنين واشنگتن جوي بسيار ظالم و خشن دارد».
تحقيقات رابرت مولر، بازرس ارشد پرونده تحقيق درباره مداخله روسيه در انتخابات آمريكا و احتمال تباني ترامپ و اطرافيانش با روسيه، نیز سؤال مشترک تمام گفتوگوهاي ترامپ با رسانهها در حدود دو سال اخير است. رئيسجمهور آمريكا اينبار هم اتهامات و گمانهزنيها را رد کرد و گفت: «اتهامات رسانهها را رد ميکنم، اما تعهد نميدهم. به نظرم اين يک تحقيقات کاملا ناعادلانه است؛ چراکه بههيچوجه هيچ تبانيای صورت نگرفته است. بااينحال من نميخواهم متعهد شوم؛ چرا بايد به شما تعهد بدهم؟ اگر بخواهم تعهد دهم، اين کار را انجام ميدهم، اما نه اجباري براي تعهد به شما دارم و نه قصدي براي مداخله در روند تحقيقات پرونده».
ترامپ در موضعگيري تازهاي در قبال تغييرات جوي که پيش از اين آن را دروغي از سوي رقبا ازجمله چين دانسته بود، گفت: «به نظرم اتفاقي در حال رخدادن است و تغييراتي ايجاد ميشود، اما باز هم همه چيز به مسير اوليه خود باز خواهد گشت. اين يک دروغ نيست، اما نميدانم آيا اين تغيير ساخته دست بشر است يا خير. تنها چيزي که ميتوانم بگويم اين است که نميخواهم براي اين موضوع ميلياردها دلار هزينه کنم و ميليونها شغل را در آمريكا از دست بدهيم».
در مدت تصدی پست سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد توسط نیکی هیلی، صندلی هیئت نمایندگی این کشور تبدیل به جایگاهي کاملا سیاسی و به شدت علیه ماهیت نمایندگی دیپلماتیک در بزرگترین نهاد بینالمللی شد که البته این رویه در چارچوب سیاست راهبردی جدید واشنگتن بود. در این میان چند مسئله جلب توجه میکند که هرچند همواره خشم اکثریت اعضای سازمان ملل متحد را موجب میشد اما ارزیابی آن در واشنگتن هم مسئلهساز شده بود. برخوردهای تهاجمی خانم هیلی با مجموعه سازمان ملل و مکانیسم حقوقی آن که در بسیاری مواقع او را در معرض کارزار و دعواهای شخصی با دیگر هیئتهای دیپلماتیک حتی متحدان سنتی آمریکا در طیف اروپایی قرار میداد، واشنگتن را در انزوای دیپلماتیک و در تصویر یک عضو اخلالگر انگشتنما کرده بود. آنچه در این استعفا فراتر از ارزیابیهای ژورنالیستی اهمیت دارد به یک امر ساده (شکست) ختم میشود که ظاهرا برای این استعفای پراهمیت چندان جذابیتی ندارد. در واقع نیکی هیلی در چارچوب سیاستهای کلی دولت واشنگتن با یک کپیبرداری ناشیانه از ترامپیسم سعی داشت چهره یک زن آهنین را در این مسند از خود نشان دهد. درحالیکه جایگاه سازمان ملل متحد به دلیل موقعیت حقوقی و نقش دیپلماسی بینالمللی آن با محیط سیاست داخلی بسیار متفاوت است و موفقترین نماینده در این جایگاه کسی خواهد بود که بتواند در تعامل با جامعه جهانی به بهترین نحو ممکن سیاست راهبردی کشورش را پیش برده و ائتلافی قدرتمند از متحدان را پشت سر خویش سازمان دهد. نیکی هیلی با سیاست تهاجمی و برخوردهای به شدت شخصی و سیاسی خود فاقد این ویژگی بود و در دوران تصدی این مأموریت جایگاه آمریکا را در بین این مجموعه تضعیف کرد و حتی در موقعیت قدرت آنچه به دیگران تحمیل میکرد، بازخورد منفی داشت و شکننده بود. در زمینه مخالفت با برجام، انتقال پایتخت آمریکا به بیتالمقدس (اورشلیم)، برخوردهای تند با چین و روسیه، توصیه به خروج آمریکا از نهادهای حقوقبشری و حقوقی زیرمجموعه سازمان ملل متحد، دفاع یکجانبه از جنایات عربستان و اسرائیل که بعضا از سوی نهادهای این سازمان اثبات شده بود و بسیاری امور دیگر واشنگتن را در گوشه رینگ قرار میداد. درحالیکه حتی در چارچوب سیاستهای دولت ترامپ نیز به روش دیپلماتیک به تعبیر همان ضربالمثل معروف میتوانست «با پنبه سر ببرد» اما ترجیح میداد با «شمشیر گردن بزند». این رویه حتی فراتر از ناسیونالیسم و ضدیت ترامپ با نظم جهانی بیشتر به یک نبرد ایدئولوژیک با اعضای دیگر سازمان ملل متحد و اصولا «حقوق بینالملل» شبیه بود که یک تصویر بدون روتوش فاشیستی را از موقعیت امروز واشنگتن در عرصه سیاست جهانی و افکار عمومی ترسیم میکرد.
او شاید بهعنوان یک سیاستمدار قاطع در حوزه داخلی قابل ارزیابی باشد اما در مسند یک سفیر در سازمان ملل متحد به قول «ماکیاولی» یک کرگدن بود که سر به دیوار میکوفت. بدون تردید نیکی هیلی به دلیل همین عدم لیاقت و کاردانی در مسند سفیر در بالاترین نهاد بینالمللی از کار برکنار شد و هرگز به میل خویش یا برای اهدافی دیگر به انتخاب خود، دست به استعفا نزد. نوع برخورد دونالد ترامپ در همان نشست در کاخ سفید که در کنار نیکی هیلی در جواب خبرنگاران ضمن تجلیل از زحمات او میگفت خانم هیلی نیاز به استراحت دارد و امیدوارم دوباره به دولت برگردد، تا حدود زیادی نشاندهنده همین واقعیت است. به احتمال زیاد جانشین هیلی، یک سیاستمدار آشنا به قواعد حقوق بینالملل و حوزه دیپلماسی (البته همسو با سیاستهای دولت ترامپ) خواهد بود، چراکه میراث هیلی امروز حتی ترامپ را نیز متقاعد کرده که «هر کسی را بهر کاری ساختهاند» و بعید است که یک اشتباه را دو بار مرتکب شود.
تازهترين اظهارات رئيسجمهور ايالات متحده درباره جيمز متيس، وزير دفاع اين کشور، گزارشهاي پيشين مبني بر وجود اختلاف نظر ميان ترامپ و متيس و تمايل رئيسجمهور آمريكا براي برکناري وزير دفاعش را تأييد ميکند. دونالد ترامپ در گفتوگو با شبکه سيبياس با تأييد اين موضوع که در حال بررسي کنارگذاشتن جيمز متيس از وزارت دفاع است، او را چهرهاي با مواضع نزديک به حزب دموکرات دانست. اين اظهارات که ميتواند مقدمهچيني ترامپ براي يک برکناري ديگر در کابينهاش باشد، با واکنش منفي مقامهاي ارشد دو حزب دموکرات و جمهوريخواه در کنگره روبهرو شده و آنها هشدار دادهاند در صورت برکناري متيس که مستقلترين و مهمترين وزير کابينه بهشمار ميآيد، کاخ سفيد هزينه سنگيني خواهد پرداخت.
دونالد ترامپ در گفتوگو با برنامه «۶۰ دقيقه» شبکه تلويزيوني سيبياس، در پاسخ به پرسشي درباره تمايل به برکناري ژنرال متيس گفت: «شايد اين اتفاق بيفتد. اگر بخواهيد حقيقت را بدانيد، از نظر من او به نوعي يک دموکرات محسوب ميشود. شايد سمتش را ترک کند. منظورم اين است که زماني فرا ميرسد که آدمها پست و مقام خود را ترک ميکنند. در حال انجام تغييرات هستم و افرادي را مدنظر دارم که پديده هستند. آنها وارد کابينه خواهند شد و خودتان ميبينيد که پديده ميشوند». حدود يک ماه قبل، جيمز متيس گزارشها درباره کنارهگيري از دولت ترامپ را رد کرده و گفته بود اين اخبار را جدي نميگيرد. ژنرال جيمز متيس ۶۸ساله از بيستم ژانويه ۲۰۱۷ اين سمت را بر عهده دارد. او در سنا با ۹۸ رأي مثبت و فقط يک رأي منفي براي سمت وزارت دفاع آمريكا تأييد شد.
تأييد خبرها از اختلاف نظر با متيس، تنها نکته درخور توجه از گفتوگوي يکساعته ترامپ با سيبياس نبود. رئيسجمهور آمريكا در اين گفتوگو، به روسيه و چين انتقاد کرد و از بياعتمادي خود به کارکنان کاخ سفيد سخن گفت. دونالد ترامپ که همواره از ولاديمير پوتين، رئيسجمهور روسيه و سبک رهبري او تمجيد کرده و خواستار بهبود مناسبات آمريكا و روسيه بود، در پاسخ به پرسشی درباره سرکوب منتقدان حکومت پوتين در داخل و خارج از روسيه گفت: «رئيسجمهور روسيه احتمالا در ترورها و مسمومکردن مخالفان و منتقدان خود نقش داشته است، اما اين اقدامات در آمريكا نبوده است. البته روسها نبايد اين کارها را انجام ميدادند».
چين خطرناکتر از روسيه
ترامپ در اين گفتوگو باز هم ادعاي خود را مبني بر مداخلهنداشتن روسيه در انتخابات رياستجمهوري سال 2016، تکرار کرد و گفت: «من نشستي جدي با رئيسجمهور پوتين داشتم و همچنان بر اين عقيده هستم که روسيه مداخله تأثيرگذاري نکرده است. البته آنها مداخله کردهاند، اما فکر ميکنم چين نيز مداخله کرده است. بهصراحت بايد اعتراف کنم چين نسبت به روسيه دردسر بزرگتري براي آمريكا محسوب ميشود». موضوع تجارت با چين و اعمال دو مرحله تعرفه بر واردات از این کشور، از موضوعاتي است که در ماههاي اخير تنشهايي را ميان واشنگتن و پکن ايجاد کرده است. ايالات متحده تاکنون تعرفههايي به ارزش 250 ميليارد دلار بر واردات از چين اعمال کرده است، اما ترامپ ماه گذشته تهديد کرد اگر پکن بخواهد عليه کشاورزان آمريكايي و ديگر صنايع دست به اقدامات تلافيجويانه بزند، تعرفههاي سنگينتر و گستردهتري بر چين اعمال خواهد کرد. ترامپ در پاسخ به اين سؤال که آيا در چنين شرايطي حاضر به مذاکره با چين است، گفت: «آنها ميخواهند مذاکره کنند. ارتباط خوبي با رئيسجمهور شي جينپينگ دارم و فکر نميکنم لزومي داشته باشد تا اين روند ادامه يابد. به رئيسجمهور شي گفتم
نميتوانم اجازه دهم با اين مدل تجارت، سالانه 500 ميليارد دلار از آمريكا خارج شود. با اينکه در چهار ماه اخير چين کاهش رشد اقتصادي و رکود را تجربه کرده است، نميخواهيم چين را به رکود اقتصادي بکشانيم. ميخواهيم آنها براي توافقي عادلانه با ما مذاکره کنند. ما ميخواهيم آنها نيز مانند ما بازارهاي خود را باز کنند».
جو خشن کاخ سفيد و واشنگتن
ملانيا ترامپ، همسر رئيسجمهور آمريكا، بهتازگی گفته بود به کارکنان کاخ سفيد اعتماد ندارد. دونالد ترامپ در اين گفتوگو اظهارات همسرش را تأييد کرد و گفت: «من نيز احساس مشترکي با همسرم دارم. به هيچ فردي در کاخ سفيد جز خانوادهام اعتماد ندارم. با اينکه معمولا محافظتشده هستم، اما اين به آن معنا نيست که به همه در کاخ سفيد اعتماد داشته باشم. کاخ سفيد و همچنين واشنگتن جوي بسيار ظالم و خشن دارد».
تحقيقات رابرت مولر، بازرس ارشد پرونده تحقيق درباره مداخله روسيه در انتخابات آمريكا و احتمال تباني ترامپ و اطرافيانش با روسيه، نیز سؤال مشترک تمام گفتوگوهاي ترامپ با رسانهها در حدود دو سال اخير است. رئيسجمهور آمريكا اينبار هم اتهامات و گمانهزنيها را رد کرد و گفت: «اتهامات رسانهها را رد ميکنم، اما تعهد نميدهم. به نظرم اين يک تحقيقات کاملا ناعادلانه است؛ چراکه بههيچوجه هيچ تبانيای صورت نگرفته است. بااينحال من نميخواهم متعهد شوم؛ چرا بايد به شما تعهد بدهم؟ اگر بخواهم تعهد دهم، اين کار را انجام ميدهم، اما نه اجباري براي تعهد به شما دارم و نه قصدي براي مداخله در روند تحقيقات پرونده».
ترامپ در موضعگيري تازهاي در قبال تغييرات جوي که پيش از اين آن را دروغي از سوي رقبا ازجمله چين دانسته بود، گفت: «به نظرم اتفاقي در حال رخدادن است و تغييراتي ايجاد ميشود، اما باز هم همه چيز به مسير اوليه خود باز خواهد گشت. اين يک دروغ نيست، اما نميدانم آيا اين تغيير ساخته دست بشر است يا خير. تنها چيزي که ميتوانم بگويم اين است که نميخواهم براي اين موضوع ميلياردها دلار هزينه کنم و ميليونها شغل را در آمريكا از دست بدهيم».
در مدت تصدی پست سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد توسط نیکی هیلی، صندلی هیئت نمایندگی این کشور تبدیل به جایگاهي کاملا سیاسی و به شدت علیه ماهیت نمایندگی دیپلماتیک در بزرگترین نهاد بینالمللی شد که البته این رویه در چارچوب سیاست راهبردی جدید واشنگتن بود. در این میان چند مسئله جلب توجه میکند که هرچند همواره خشم اکثریت اعضای سازمان ملل متحد را موجب میشد اما ارزیابی آن در واشنگتن هم مسئلهساز شده بود. برخوردهای تهاجمی خانم هیلی با مجموعه سازمان ملل و مکانیسم حقوقی آن که در بسیاری مواقع او را در معرض کارزار و دعواهای شخصی با دیگر هیئتهای دیپلماتیک حتی متحدان سنتی آمریکا در طیف اروپایی قرار میداد، واشنگتن را در انزوای دیپلماتیک و در تصویر یک عضو اخلالگر انگشتنما کرده بود. آنچه در این استعفا فراتر از ارزیابیهای ژورنالیستی اهمیت دارد به یک امر ساده (شکست) ختم میشود که ظاهرا برای این استعفای پراهمیت چندان جذابیتی ندارد. در واقع نیکی هیلی در چارچوب سیاستهای کلی دولت واشنگتن با یک کپیبرداری ناشیانه از ترامپیسم سعی داشت چهره یک زن آهنین را در این مسند از خود نشان دهد. درحالیکه جایگاه سازمان ملل متحد به دلیل موقعیت حقوقی و نقش دیپلماسی بینالمللی آن با محیط سیاست داخلی بسیار متفاوت است و موفقترین نماینده در این جایگاه کسی خواهد بود که بتواند در تعامل با جامعه جهانی به بهترین نحو ممکن سیاست راهبردی کشورش را پیش برده و ائتلافی قدرتمند از متحدان را پشت سر خویش سازمان دهد. نیکی هیلی با سیاست تهاجمی و برخوردهای به شدت شخصی و سیاسی خود فاقد این ویژگی بود و در دوران تصدی این مأموریت جایگاه آمریکا را در بین این مجموعه تضعیف کرد و حتی در موقعیت قدرت آنچه به دیگران تحمیل میکرد، بازخورد منفی داشت و شکننده بود. در زمینه مخالفت با برجام، انتقال پایتخت آمریکا به بیتالمقدس (اورشلیم)، برخوردهای تند با چین و روسیه، توصیه به خروج آمریکا از نهادهای حقوقبشری و حقوقی زیرمجموعه سازمان ملل متحد، دفاع یکجانبه از جنایات عربستان و اسرائیل که بعضا از سوی نهادهای این سازمان اثبات شده بود و بسیاری امور دیگر واشنگتن را در گوشه رینگ قرار میداد. درحالیکه حتی در چارچوب سیاستهای دولت ترامپ نیز به روش دیپلماتیک به تعبیر همان ضربالمثل معروف میتوانست «با پنبه سر ببرد» اما ترجیح میداد با «شمشیر گردن بزند». این رویه حتی فراتر از ناسیونالیسم و ضدیت ترامپ با نظم جهانی بیشتر به یک نبرد ایدئولوژیک با اعضای دیگر سازمان ملل متحد و اصولا «حقوق بینالملل» شبیه بود که یک تصویر بدون روتوش فاشیستی را از موقعیت امروز واشنگتن در عرصه سیاست جهانی و افکار عمومی ترسیم میکرد.
او شاید بهعنوان یک سیاستمدار قاطع در حوزه داخلی قابل ارزیابی باشد اما در مسند یک سفیر در سازمان ملل متحد به قول «ماکیاولی» یک کرگدن بود که سر به دیوار میکوفت. بدون تردید نیکی هیلی به دلیل همین عدم لیاقت و کاردانی در مسند سفیر در بالاترین نهاد بینالمللی از کار برکنار شد و هرگز به میل خویش یا برای اهدافی دیگر به انتخاب خود، دست به استعفا نزد. نوع برخورد دونالد ترامپ در همان نشست در کاخ سفید که در کنار نیکی هیلی در جواب خبرنگاران ضمن تجلیل از زحمات او میگفت خانم هیلی نیاز به استراحت دارد و امیدوارم دوباره به دولت برگردد، تا حدود زیادی نشاندهنده همین واقعیت است. به احتمال زیاد جانشین هیلی، یک سیاستمدار آشنا به قواعد حقوق بینالملل و حوزه دیپلماسی (البته همسو با سیاستهای دولت ترامپ) خواهد بود، چراکه میراث هیلی امروز حتی ترامپ را نیز متقاعد کرده که «هر کسی را بهر کاری ساختهاند» و بعید است که یک اشتباه را دو بار مرتکب شود.