FATF براي چهارمين‌بار روي خوش نشان داد
فرصت دوباره به ايران
شرق: براي چهارمين بار، كارگروه ويژه اقدام مالي (FATF)، چهار ماه به ايران مهلت داد تا به اجراي تعهداتش عمل كند. هرچند در بيانيه اين كارگروه، دلسردي از اقدامات ايران عنوان شده، اما در عين حال، اين تمديد اين پيام را منتقل مي‌كند كه سيگنال‌هاي مثبتي از سوي ايران همچون تصويب CFT (مقابله با تأمين مالي تروريسم) در مجلس شوراي اسلامي، به چشم آمده و اثر مثبتي در ايجاد فرصت دوباره به ايران گذاشته است. حالا تا برقراري مجمع عمومي اين كارگروه مالي در فوريه 2019، درست چهار ماه ديگر، ايران بنا به الزامات مورد اشاره در بيانيه، بايد سرعت عمل بيشتري براي برقراري شرايط پيوستن به FATF به خرج دهد و اصلاحات را تکمیل و نظام مالی خود را با استانداردهای جهانی هماهنگ کند. برخي كارشناسان بر اين باورند كه اعضاي اروپايی عضو اين كارگروه با وجود كارشكني‌هاي آمريكا و دو عضو ناظر، عربستان و اسرائيل (بدون حق رأي) تلاش كرده‌اند تا از ايران حمايت كنند تا براي ماندن در برجام تشويق شود.
جو مثبت FATF به نفع ايران
غلامرضا نظربلند، اقتصاددان در گفت‌وگو با «شرق»، در اين زمينه مي‌گويد: تمديد چهارماهه مهلت ایران برای تکمیل تعهداتش در کارگروه ویژه اقدام مالی مابه‌ازاي پيام مثبتي است كه آنها از ايران دريافت كرده‌اند. وگرنه اين تمديد صورت نمي‌گرفت، زيرا این عملا چهارمين‌باری است كه به ايران مهلت داده شده تا اقداماتش را تكميل كند.
به گفته او، از سال 2016 هرچند همچنان در ليست سياه نگه داشته شديم، اتخاذ «تدابير مقابله‌اي» علیه کشورمان به حالت تعليق درآمده است.
اين اقتصاددان با اشاره به اينكه حضور هر کشوری در ليست سياه مي‌تواند به دو حالت خود را نشان دهد، مي‌گويد: حالت شدید آن که عليه آن كشور اقدامات تنبيهي نيز وضع مي‌شود، يعني FATF به كشورهاي ديگر توصیه مي‌‌کند كه علاوه بر قراردادن کشور موضوع لیست سیاه در فهرست کشورهای پرریسک (مالی)، در زمینه‌های موضوع مأموریت ذاتی این سازمان بین‌الدولی (مبارزه با پول‌شویی، مقابله با تأمین مالی تروریسم و مقابله با اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی) هم با آن (کشور) همكاري نکنند و اصطلاحا «تدابير مقابله‌اي
counter measures» اتخاذ كنند. اما وقتي اتخاذ چنین وضعیتی به تعلیق درمی‌آید، كارگروه ويژه اقدام مالي فقط توصيه مي‌كند كه كشورها در معاملات خود با کشور مورد نظر به‌طور همه‌جانبه و گسترده دقت كنند، ولی آنها را از همکاری منع نمي‌كند که این حالت دوم است. بنابراين وضعيت تعليق ايران در نشست عمومي FATF چهار ماه ديگر تمديد شده تا در نشست فوريه 2019، اعضاي FATF بتوانند وضعيت ايران را تعيين تكليف كنند.
وقتي از او مي‌پرسم در آن زمان ايران در چه وضعيتي قرار خواهد گرفت، پاسخ ميدهد: در نشست عمومي چهار ماه بعد سه وضعیت متصور است. 1. ايران کلا از ليست سياه خارج مي‌شود. 2. در ليست سياه همچنان باقي مي‌ماند، اما دوره تعليق مجددا تمدید می‌شود. 3. در ليست سياه مي‌ماند و اقدام مقابله‌اي هم عليه آن توصیه می‌شود (بدترین حالت).
او با تأكيد بر اينكه احتمال قرارگرفتن ايران در دو وضعيت 2 و 3، بيشتر است، ادامه ميدهد: اين كارگروه با وجودي كه چندان از اقدامات ايران راضي نبوده تا آن را از ليست سياه خارج كند، اما قطعا اينكه حالت تعليق ايران تمديد شده، ناشي از دريافت پيام مثبت از ايران و تأیید اصالت این پیام از سوی آن سازمان بوده است. در واقع تصويب لايحه CFT (مقابله با تأمين مالي تروريسم) از سوي مجلس با وجودي كه هنوز فرجام نهایی نیافته و به قانون تبدیل نشده است، خود به تنهايي توانسته نظر مثبت FATF را به خود جلب كند. با اين حال، اين كارشناس مانعي را براي حل مشكل تا چهار ماه آينده براي ايران برمي‌شمرد: اقداماتي كه ايران بايد در این چهار ماه انجام دهد، ممكن است به سبب ادامه مشكلات موجود از نظر قانونی، فني و اجرائي مقدور نباشد، بنابراين نمي‌توان گفت كه احتمال اينكه ايران از ليست سیاه خارج شود، زياد است، اما در عين حال، FATF پيامي مبني بر اينكه ايران اراده مثبتي براي رفع مشكلاتش با اين كارگروه را دارد، دريافت كرده و آنها دريافته‌اند كه مقدمات فراهم‌كردن شرايط از سوي ايران مهيا شده است.
آمريكا در FATF حق وتو ندارد
او در پاسخ به اينكه چقدر فضاي FATF متأثر از فضاي سياسي است، تصريح مي‌كند: ممكن است فضاي فكري 35 كشور عضو از مسئله خروج آمريكا از برجام و تقابل اروپا و آمريكا متأثر باشد، اما به‌صورت مستقيم تأثيري ندارد، زيرا FATF، ضوابط فني خاص خود را دارد. آمريكايي‌ها در همه سازمان‌هاي بين‌المللي ايران را تعقيب مي‌كنند و استثنايي براي آن وجود ندارد. در اين بين، عربستان و اسرائيل به‌عنوان دو عضو از سه عضو ناظر هم مي‌‌توانند موجب هم‌افزایی مواضع عليه ايران در اين كارگروه شوند، اما در كل این‌جور نیست که FATF در اختيار آمريكا باشد و حق وتويي براي اين كشور قائل شود. اين كارگروه 35 کشور را در عضویت رسمی خود دارد كه شامل بسیاری از کشورهایی است كه از اقتصادهاي برتر جهان هستند و مايل نيستند كه آمريكا فاعل مايشاء در اين كارگروه باشد.
نظربلند در پایان چنین افزود: هرچند نفوذ و قدرت لابی‌گری سه عضو رسمی و ناظر یادشده، به‌ویژه آمريكا را نمی‌توان دست‌کم گرفت، ولی باید به این هم توجه کرد که FATF از آنجا که از حرفه‌ای‌ترین نهادهای سیاست‌گذار در نوع خود به شمار می‌رود و ضوابط و معیارها و سنجه‌ها و سرمشق (پارادایم)های آن، «خودتنظیم» است، بنابراين به‌اندازه‌ای از استقلال عمل برخوردار است که اوامر و نواهی قدرتی همچون آمريكا را نصب‌العین قرار ندهد.
تمديد سياسي
كامران ندري، كارشناس ارشد بانكي، نيز در گفت‌وگو با «شرق»، با سياسي‌خواندن پيام مهلت دوباره FATF به ايران مي‌گويد: تمديد تعليق ايران در كارگروه ويژه اقدام مالي را مي‌توان از اين زاويه ديد كه اروپا سعي دارد با وجود فشارهاي تحريم عليه ايران از سوي آمريكا، ايران را همراهي كند. در بياني ديگر، اين فرصت دوباره، به نوعي همراهي بيشتر كشورهاي اروپايي با ايران به شمار مي‌رود.
به گفته او، بدون همكاري اروپايي‌ها امكان برقراري ارتباط با ايران در آن مسيري كه FATF مطالبه كرده است، سخت خواهد بود.
او در ادامه مي‌گويد: به نظر مي‌رسد كه اروپايي‌ها قصد داشتند كه همه راه‌ها عليه ايران را نبندند و فرصتي را در اختيار ايران قرار دهند كه ايران بتواند به همكاري‌هاي بين‌المللي بپيوندد. با اين حال، بايد ديد كه آيا اين قرار تمديد، با اجماع هر 35 كشور عضو بوده يا خير. به نظر مي‌رسد كه آمريكا بدون شك در سدكردن راه براي ايران نقش داشته است.
ندري ادامه ميدهد: در FATF به‌كل حق وتو وجود ندارد، مگر اينكه چند كشور مخالفت مؤثر كنند، اما اين‌گونه كه پيداست، نظر اين گروه بيشتر همراهي با ايران است تا مهلتي چهارماهه به كشور داده شود.
اين كارشناس با بيان اينكه به نظر اين تمديد مهلت براي ايران، اقدامي سياسي است تا اقتصادي، مي‌افزايد: به نوعي اين رأي، حفاظت از ايران در مقابل آمريكا تعبير مي‌شود. آن‌گونه كه پيداست، اروپا در نظر دارد كه حجت را بر ايران تمام كند تا نااميد نشده و براي ماندن در برجام، تشويق شود. البته در كنار آن، قطعا لابي‌هاي ايران مؤثر خواهد بود.
شرق: براي چهارمين بار، كارگروه ويژه اقدام مالي (FATF)، چهار ماه به ايران مهلت داد تا به اجراي تعهداتش عمل كند. هرچند در بيانيه اين كارگروه، دلسردي از اقدامات ايران عنوان شده، اما در عين حال، اين تمديد اين پيام را منتقل مي‌كند كه سيگنال‌هاي مثبتي از سوي ايران همچون تصويب CFT (مقابله با تأمين مالي تروريسم) در مجلس شوراي اسلامي، به چشم آمده و اثر مثبتي در ايجاد فرصت دوباره به ايران گذاشته است. حالا تا برقراري مجمع عمومي اين كارگروه مالي در فوريه 2019، درست چهار ماه ديگر، ايران بنا به الزامات مورد اشاره در بيانيه، بايد سرعت عمل بيشتري براي برقراري شرايط پيوستن به FATF به خرج دهد و اصلاحات را تکمیل و نظام مالی خود را با استانداردهای جهانی هماهنگ کند. برخي كارشناسان بر اين باورند كه اعضاي اروپايی عضو اين كارگروه با وجود كارشكني‌هاي آمريكا و دو عضو ناظر، عربستان و اسرائيل (بدون حق رأي) تلاش كرده‌اند تا از ايران حمايت كنند تا براي ماندن در برجام تشويق شود.
جو مثبت FATF به نفع ايران
غلامرضا نظربلند، اقتصاددان در گفت‌وگو با «شرق»، در اين زمينه مي‌گويد: تمديد چهارماهه مهلت ایران برای تکمیل تعهداتش در کارگروه ویژه اقدام مالی مابه‌ازاي پيام مثبتي است كه آنها از ايران دريافت كرده‌اند. وگرنه اين تمديد صورت نمي‌گرفت، زيرا این عملا چهارمين‌باری است كه به ايران مهلت داده شده تا اقداماتش را تكميل كند.
به گفته او، از سال 2016 هرچند همچنان در ليست سياه نگه داشته شديم، اتخاذ «تدابير مقابله‌اي» علیه کشورمان به حالت تعليق درآمده است.
اين اقتصاددان با اشاره به اينكه حضور هر کشوری در ليست سياه مي‌تواند به دو حالت خود را نشان دهد، مي‌گويد: حالت شدید آن که عليه آن كشور اقدامات تنبيهي نيز وضع مي‌شود، يعني FATF به كشورهاي ديگر توصیه مي‌‌کند كه علاوه بر قراردادن کشور موضوع لیست سیاه در فهرست کشورهای پرریسک (مالی)، در زمینه‌های موضوع مأموریت ذاتی این سازمان بین‌الدولی (مبارزه با پول‌شویی، مقابله با تأمین مالی تروریسم و مقابله با اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی) هم با آن (کشور) همكاري نکنند و اصطلاحا «تدابير مقابله‌اي
counter measures» اتخاذ كنند. اما وقتي اتخاذ چنین وضعیتی به تعلیق درمی‌آید، كارگروه ويژه اقدام مالي فقط توصيه مي‌كند كه كشورها در معاملات خود با کشور مورد نظر به‌طور همه‌جانبه و گسترده دقت كنند، ولی آنها را از همکاری منع نمي‌كند که این حالت دوم است. بنابراين وضعيت تعليق ايران در نشست عمومي FATF چهار ماه ديگر تمديد شده تا در نشست فوريه 2019، اعضاي FATF بتوانند وضعيت ايران را تعيين تكليف كنند.
وقتي از او مي‌پرسم در آن زمان ايران در چه وضعيتي قرار خواهد گرفت، پاسخ ميدهد: در نشست عمومي چهار ماه بعد سه وضعیت متصور است. 1. ايران کلا از ليست سياه خارج مي‌شود. 2. در ليست سياه همچنان باقي مي‌ماند، اما دوره تعليق مجددا تمدید می‌شود. 3. در ليست سياه مي‌ماند و اقدام مقابله‌اي هم عليه آن توصیه می‌شود (بدترین حالت).
او با تأكيد بر اينكه احتمال قرارگرفتن ايران در دو وضعيت 2 و 3، بيشتر است، ادامه ميدهد: اين كارگروه با وجودي كه چندان از اقدامات ايران راضي نبوده تا آن را از ليست سياه خارج كند، اما قطعا اينكه حالت تعليق ايران تمديد شده، ناشي از دريافت پيام مثبت از ايران و تأیید اصالت این پیام از سوی آن سازمان بوده است. در واقع تصويب لايحه CFT (مقابله با تأمين مالي تروريسم) از سوي مجلس با وجودي كه هنوز فرجام نهایی نیافته و به قانون تبدیل نشده است، خود به تنهايي توانسته نظر مثبت FATF را به خود جلب كند. با اين حال، اين كارشناس مانعي را براي حل مشكل تا چهار ماه آينده براي ايران برمي‌شمرد: اقداماتي كه ايران بايد در این چهار ماه انجام دهد، ممكن است به سبب ادامه مشكلات موجود از نظر قانونی، فني و اجرائي مقدور نباشد، بنابراين نمي‌توان گفت كه احتمال اينكه ايران از ليست سیاه خارج شود، زياد است، اما در عين حال، FATF پيامي مبني بر اينكه ايران اراده مثبتي براي رفع مشكلاتش با اين كارگروه را دارد، دريافت كرده و آنها دريافته‌اند كه مقدمات فراهم‌كردن شرايط از سوي ايران مهيا شده است.
آمريكا در FATF حق وتو ندارد
او در پاسخ به اينكه چقدر فضاي FATF متأثر از فضاي سياسي است، تصريح مي‌كند: ممكن است فضاي فكري 35 كشور عضو از مسئله خروج آمريكا از برجام و تقابل اروپا و آمريكا متأثر باشد، اما به‌صورت مستقيم تأثيري ندارد، زيرا FATF، ضوابط فني خاص خود را دارد. آمريكايي‌ها در همه سازمان‌هاي بين‌المللي ايران را تعقيب مي‌كنند و استثنايي براي آن وجود ندارد. در اين بين، عربستان و اسرائيل به‌عنوان دو عضو از سه عضو ناظر هم مي‌‌توانند موجب هم‌افزایی مواضع عليه ايران در اين كارگروه شوند، اما در كل این‌جور نیست که FATF در اختيار آمريكا باشد و حق وتويي براي اين كشور قائل شود. اين كارگروه 35 کشور را در عضویت رسمی خود دارد كه شامل بسیاری از کشورهایی است كه از اقتصادهاي برتر جهان هستند و مايل نيستند كه آمريكا فاعل مايشاء در اين كارگروه باشد.
نظربلند در پایان چنین افزود: هرچند نفوذ و قدرت لابی‌گری سه عضو رسمی و ناظر یادشده، به‌ویژه آمريكا را نمی‌توان دست‌کم گرفت، ولی باید به این هم توجه کرد که FATF از آنجا که از حرفه‌ای‌ترین نهادهای سیاست‌گذار در نوع خود به شمار می‌رود و ضوابط و معیارها و سنجه‌ها و سرمشق (پارادایم)های آن، «خودتنظیم» است، بنابراين به‌اندازه‌ای از استقلال عمل برخوردار است که اوامر و نواهی قدرتی همچون آمريكا را نصب‌العین قرار ندهد.
تمديد سياسي
كامران ندري، كارشناس ارشد بانكي، نيز در گفت‌وگو با «شرق»، با سياسي‌خواندن پيام مهلت دوباره FATF به ايران مي‌گويد: تمديد تعليق ايران در كارگروه ويژه اقدام مالي را مي‌توان از اين زاويه ديد كه اروپا سعي دارد با وجود فشارهاي تحريم عليه ايران از سوي آمريكا، ايران را همراهي كند. در بياني ديگر، اين فرصت دوباره، به نوعي همراهي بيشتر كشورهاي اروپايي با ايران به شمار مي‌رود.
به گفته او، بدون همكاري اروپايي‌ها امكان برقراري ارتباط با ايران در آن مسيري كه FATF مطالبه كرده است، سخت خواهد بود.
او در ادامه مي‌گويد: به نظر مي‌رسد كه اروپايي‌ها قصد داشتند كه همه راه‌ها عليه ايران را نبندند و فرصتي را در اختيار ايران قرار دهند كه ايران بتواند به همكاري‌هاي بين‌المللي بپيوندد. با اين حال، بايد ديد كه آيا اين قرار تمديد، با اجماع هر 35 كشور عضو بوده يا خير. به نظر مي‌رسد كه آمريكا بدون شك در سدكردن راه براي ايران نقش داشته است.
ندري ادامه ميدهد: در FATF به‌كل حق وتو وجود ندارد، مگر اينكه چند كشور مخالفت مؤثر كنند، اما اين‌گونه كه پيداست، نظر اين گروه بيشتر همراهي با ايران است تا مهلتي چهارماهه به كشور داده شود.
اين كارشناس با بيان اينكه به نظر اين تمديد مهلت براي ايران، اقدامي سياسي است تا اقتصادي، مي‌افزايد: به نوعي اين رأي، حفاظت از ايران در مقابل آمريكا تعبير مي‌شود. آن‌گونه كه پيداست، اروپا در نظر دارد كه حجت را بر ايران تمام كند تا نااميد نشده و براي ماندن در برجام، تشويق شود. البته در كنار آن، قطعا لابي‌هاي ايران مؤثر خواهد بود.