خاشقجي و دردسرهاي عربستان
صباح زنگنه . تحليلگر روابط بين‌الملل
هرچه زمان مي‌گذرد، خطاي استراتژيک مقامات سعودي در موضوع جمال خاشقجي، بيشتر خود را نشان مي‌دهد. واکنش اوليه رئيس‌جمهور آمريكا درباره اينکه نمي‌توان به صرف يک ادعا، قرارداد تسليحاتي با عربستان را به خطر انداخت، اكنون قابل اجرا نيست. اگرچه ترامپ و دامادش روابط دوستانه‌اي با بن سلمان، وليعهد سعودي دارند اما افکار عمومي و نمايندگان کنگره و احتمالا سنا، به دنبال تحريم‌هايي عليه عربستان خواهند بود. وليعهد سعودي به دنبال آن بود که با ترويج آزادي‌هاي اجتماعي در مباحثي مانند ورود زنان به ورزشگاه‌ها و کنسرت‌ها و اعطاي مجوز رانندگي، محدوديت‌هاي شديد فکري و سياسي در اين کشور را پنهان و محدود کند. آنان نگران شکل‌گيري تشکل‌هاي سياسي مخالف حاکميت هستند که مي‌تواند شامل برخي شاهزادگان و نيروهاي مرتبط با اخوان‌المسلمين باشد. اين تشکيلات در هر کشوري اعم از افغانستان، پاکستان، مصر و ترکيه يا حتي در خود عربستان، يک تهديد جدي عليه حاکميت فعلي اين کشور به شمار مي‌رود. ارتباط خاشقجي با اين تشکل‌ها، اطلاعات قابل توجهي عليه حکومت عربستان در اختيار او قرار داده بود که چاره‌اي جز حذف آن باقي نمانده بود. انفعال دستگاه ديپلماسي سعودي و حتي بحث جايگزين‌شدن يکي از سفرا به جاي عادل‌الجبير نشان مي‌دهد عربستان دچار نوعي سردرگمي در قبال اين مسئله شده است. سفير عربستان در واشنگتن که برادر بن سلمان است و سپس خود وليعهد تلاش کردند مسئله را توجيه کنند و ملک سلمان نيز در ارتباط تلفني با اردوغان و ترامپ، به دنبال اعطاي امتيازاتي براي منتفي‌کردن پيگيري‌ها بود اما هرچه روزنامه‌هاي بين‌المللي، ابعاد بيشتري از ماجرا را کشف و برملا کردند، وضعيت عربستان و آمريكا در مواجهه با افکار عمومي، بدتر شده است. ارتباط نزديک اردوغان با اخوان‌المسلمين باعث شده رئيس‌جمهور ترکيه در قبال اين مجموعه که خاشقجي هم با آن در ارتباط بود، خود را پاسخ‌گو بداند چون اين اتفاق در خاک اين کشور رخ داده است. از سوي ديگر خاشقجي با آمريكايي‌ها نيز ارتباطاتي داشت؛ بنابراين از منظر اطلاعاتي، حتما دانسته‌هايي داشته و به تازگي نيز همکار رسمي واشنگتن‌پست شده بود.
جناح حامي واشنگتن‌پست حتما فشار بيشتري به ترامپ وارد خواهد کرد. عربستان شايد در اين شرايط به سمت تغييراتي در سياست‌هاي منطقه‌اي خود برود. رياض در زمينه روابط با تهران، راهي براي بازگشت باقي نگذاشته در عين حال که اين اتفاق سبب شده کشورهاي اروپايي و شرکت‌هاي بزرگ اقتصادي درباره ادامه همکاري با چنين رژيمي که اين‌گونه بي‌محابا قتل و جنايت مي‌کند، دچار ترديد شوند. تيتر اغلب رسانه‌هاي غربي به‌ويژه روزنامه‌هاي آمريكايي، اين سؤال را در مقابل مسئولان اين کشورها قرار داده که چطور مي‌توان همکاري با يک قاتل را ادامه داد. بايد ديد دولت‌ها و شرکت‌هاي غربي درباره ادامه همکاري با عربستان، به چه جمع‌بندي‌اي مي‌رسند اما آنچه مشخص است، اين اتفاق ضربه‌ای جدي به حاکميت نوظهور سعودي است.
هرچه زمان مي‌گذرد، خطاي استراتژيک مقامات سعودي در موضوع جمال خاشقجي، بيشتر خود را نشان مي‌دهد. واکنش اوليه رئيس‌جمهور آمريكا درباره اينکه نمي‌توان به صرف يک ادعا، قرارداد تسليحاتي با عربستان را به خطر انداخت، اكنون قابل اجرا نيست. اگرچه ترامپ و دامادش روابط دوستانه‌اي با بن سلمان، وليعهد سعودي دارند اما افکار عمومي و نمايندگان کنگره و احتمالا سنا، به دنبال تحريم‌هايي عليه عربستان خواهند بود. وليعهد سعودي به دنبال آن بود که با ترويج آزادي‌هاي اجتماعي در مباحثي مانند ورود زنان به ورزشگاه‌ها و کنسرت‌ها و اعطاي مجوز رانندگي، محدوديت‌هاي شديد فکري و سياسي در اين کشور را پنهان و محدود کند. آنان نگران شکل‌گيري تشکل‌هاي سياسي مخالف حاکميت هستند که مي‌تواند شامل برخي شاهزادگان و نيروهاي مرتبط با اخوان‌المسلمين باشد. اين تشکيلات در هر کشوري اعم از افغانستان، پاکستان، مصر و ترکيه يا حتي در خود عربستان، يک تهديد جدي عليه حاکميت فعلي اين کشور به شمار مي‌رود. ارتباط خاشقجي با اين تشکل‌ها، اطلاعات قابل توجهي عليه حکومت عربستان در اختيار او قرار داده بود که چاره‌اي جز حذف آن باقي نمانده بود. انفعال دستگاه ديپلماسي سعودي و حتي بحث جايگزين‌شدن يکي از سفرا به جاي عادل‌الجبير نشان مي‌دهد عربستان دچار نوعي سردرگمي در قبال اين مسئله شده است. سفير عربستان در واشنگتن که برادر بن سلمان است و سپس خود وليعهد تلاش کردند مسئله را توجيه کنند و ملک سلمان نيز در ارتباط تلفني با اردوغان و ترامپ، به دنبال اعطاي امتيازاتي براي منتفي‌کردن پيگيري‌ها بود اما هرچه روزنامه‌هاي بين‌المللي، ابعاد بيشتري از ماجرا را کشف و برملا کردند، وضعيت عربستان و آمريكا در مواجهه با افکار عمومي، بدتر شده است. ارتباط نزديک اردوغان با اخوان‌المسلمين باعث شده رئيس‌جمهور ترکيه در قبال اين مجموعه که خاشقجي هم با آن در ارتباط بود، خود را پاسخ‌گو بداند چون اين اتفاق در خاک اين کشور رخ داده است. از سوي ديگر خاشقجي با آمريكايي‌ها نيز ارتباطاتي داشت؛ بنابراين از منظر اطلاعاتي، حتما دانسته‌هايي داشته و به تازگي نيز همکار رسمي واشنگتن‌پست شده بود.
جناح حامي واشنگتن‌پست حتما فشار بيشتري به ترامپ وارد خواهد کرد. عربستان شايد در اين شرايط به سمت تغييراتي در سياست‌هاي منطقه‌اي خود برود. رياض در زمينه روابط با تهران، راهي براي بازگشت باقي نگذاشته در عين حال که اين اتفاق سبب شده کشورهاي اروپايي و شرکت‌هاي بزرگ اقتصادي درباره ادامه همکاري با چنين رژيمي که اين‌گونه بي‌محابا قتل و جنايت مي‌کند، دچار ترديد شوند. تيتر اغلب رسانه‌هاي غربي به‌ويژه روزنامه‌هاي آمريكايي، اين سؤال را در مقابل مسئولان اين کشورها قرار داده که چطور مي‌توان همکاري با يک قاتل را ادامه داد. بايد ديد دولت‌ها و شرکت‌هاي غربي درباره ادامه همکاري با عربستان، به چه جمع‌بندي‌اي مي‌رسند اما آنچه مشخص است، اين اتفاق ضربه‌ای جدي به حاکميت نوظهور سعودي است.