تحريم و هنر شفافيت
روزبه کردوني . پژوهشگر سياستگذاري
در فضاي خروج عهدشکنانه آمريکا از برجام و بازگشت تحريمها عليه ايران، آيا حرکت به سمت شفافيت اقدامي قابلدفاع است؟ عدهاي اين اقدام را کارآمد اما پرداختن به آن را در شرايط فعلي نادرست ميدانند. باور من اين است که به سه دليل، اتکا بر رکن شفافيت در شرايط سخت فعلي کشور، ضروريتر از هر زمان ديگر است.ابتدا بايد اشاره داشته باشم که فساد تجربه روزمره مشترک و ملموس بسياري از مردم در سراسر جهان است. سازمان «بينالمللي شفافيت» (TI) در گزارشي در سال 2017 با عنوان «PEOPLE AND CORRUPTION: CITIZENS' VOICES FROM AROUND THE WORLD» اظهار كرده است که طبق نظرسنجي که در مناطق مختلف جهان انجام شده، شش نفر از 10 نفر از عملکرد دولت خود در مبارزه با فساد ناراضي بودهاند و عملکرد دولت را در اين حوزه ضعيف ارزيابي کردهاند و تأکيد ميکند پيوند ميان مبارزه با فساد و اعتماد سياسي، پيوندي ناگسستني است.
واقعيت نیز همين است و مطالعات دادههاي بينالمللي حاکي از ارتباط وثيق بين فساد و عدم اعتماد سياسي است. پيمايشهاي جهاني از بررسي بين اعتماد مردم به حاکميت (اعتماد سياسي) و فساد سياسي ادراکشده، حاکي از ارتباط منفي بين اين دو متغير است. به این معنا که با افزيش فساد اقتصادي، اعتماد سياسي کاهش و از سوي ديگر، با کاهش اعتماد سياسي، فساد افزايش مييابد.
اما چرا پرداختن به مقوله شفافيت در اين ايام بااهميتتر از هر زمان ديگری است؟ اولين دليل اين است که اصولا در شرايط تحريم امکان اقدامات فسادانگيز و مجرمانه بيشتر است. مطالعات بينالمللي نشان ميدهد تحريم باعث ايجاد فساد سازمانيافته ميشود و با تضعيف حاکميت قانون زمينه را براي تحرکات فسادآميز بيشتر ميکند. با اين وصف مقوله حرکت به سمت شفافيت بهعنوان يک راهبرد ضد فساد که ميتواند موجب افزايش اعتماد و اميد اجتماعي شود، بيش از پيش مورد نياز است. در شرايطي که از يک سو بدخواهان ايران همزمان با تحريمهاي اقتصادي، اعتماد، اميد و استقامت رواني جامعه ايراني را با بهکاربستن شيوههاي تبليغاتي و مشخصا القای فساد سيستماتيک هدف قرار دادهاند و از سوي ديگر جامعه با فرسايش اجتماعي روبهرو است، راهبرد مبارزه با فساد با تکيه بر شفافيت و با پرهيز از رويکرد سياسي و گزينشي در مبارزه با مفسدان يک انتخاب اجتنابناپذير است. بايد دقت کنيم که بررسي تجربههاي موفق مبارزه با فساد نشان ميدهد شفافيت، در زمره مؤلفههايي است که بهطور گسترده بر افزايش رضايت مردم از عملکرد نهاد سياسي، افزايش اعتماد سياسي و در نهايت بهبود سرمايه
اجتماعي دولتها اثرگذار است. در غياب شفافيت چه در بيان حقوقي آن که حق شهروندان در دسترسي آزاد به اطلاعات تعبير ميشود و چه در بستر سياستگذاري که مؤلفه اساسي حکمراني مطلوب به شمار ميرود، حقوق شهروندي، مشارکت شهروندان در حيات سياسي، اجتماعي و اقتصادي تهديد ميشود. ازاينرو است که در تمامي toolkitهاي بينالمللي و اسناد بينالمللي مبارزه با فساد از جمله کنوانسيون جهاني مقابله با فساد، شفافيت از طريق دسترسي آزاد به اطلاعات خطمشي اصلي سالمسازي و نيز مؤثرترين شيوه پيشگيري از فساد است.دليل مهم ديگر براي دفاع از راهبرد شفافيت در مبارزه با فساد در شرايط فعلي اين است که اين امر مطالبه مردم است. نتايج يک پيمايش ملي از سوی يک مؤسسه معتبر که در مردادماه سال جاري انجام شده، نشان ميدهد که از دیدگاه مردم يکي از مهمترين راهکارها براي برونرفت از شرايط فعلي کشور، مبارزه با فساد است که اين امر نيز با حرکت به سمت شفافيت هرچهبيشتر امکانپذير نيست.همينجا بايد متذکر شد که رهبر معظم انقلاب نيز تأکيد داشتهاند مسئولان جز در موارد نظامي، امنيتي و اموري که با دشمن مقابله داريم، بايد شفاف باشند و هيچ رازي را از مردم پنهان
نکنند.
جمعبندي: در شرايطي که کشور شرايط سختي را تجربه ميکند، اهتمام به مبارزه با فساد با راهبرد شفافيت، هم تدبير مناسب براي ازبينبردن زمينههاي فساد در ايام تحريم، هم پاسخ به مطالبه مردم و هم گامي مهم براي افزايش اعتماد و اميد اجتماعي است.
در فضاي خروج عهدشکنانه آمريکا از برجام و بازگشت تحريمها عليه ايران، آيا حرکت به سمت شفافيت اقدامي قابلدفاع است؟ عدهاي اين اقدام را کارآمد اما پرداختن به آن را در شرايط فعلي نادرست ميدانند. باور من اين است که به سه دليل، اتکا بر رکن شفافيت در شرايط سخت فعلي کشور، ضروريتر از هر زمان ديگر است.ابتدا بايد اشاره داشته باشم که فساد تجربه روزمره مشترک و ملموس بسياري از مردم در سراسر جهان است. سازمان «بينالمللي شفافيت» (TI) در گزارشي در سال 2017 با عنوان «PEOPLE AND CORRUPTION: CITIZENS' VOICES FROM AROUND THE WORLD» اظهار كرده است که طبق نظرسنجي که در مناطق مختلف جهان انجام شده، شش نفر از 10 نفر از عملکرد دولت خود در مبارزه با فساد ناراضي بودهاند و عملکرد دولت را در اين حوزه ضعيف ارزيابي کردهاند و تأکيد ميکند پيوند ميان مبارزه با فساد و اعتماد سياسي، پيوندي ناگسستني است.
واقعيت نیز همين است و مطالعات دادههاي بينالمللي حاکي از ارتباط وثيق بين فساد و عدم اعتماد سياسي است. پيمايشهاي جهاني از بررسي بين اعتماد مردم به حاکميت (اعتماد سياسي) و فساد سياسي ادراکشده، حاکي از ارتباط منفي بين اين دو متغير است. به این معنا که با افزيش فساد اقتصادي، اعتماد سياسي کاهش و از سوي ديگر، با کاهش اعتماد سياسي، فساد افزايش مييابد.
اما چرا پرداختن به مقوله شفافيت در اين ايام بااهميتتر از هر زمان ديگری است؟ اولين دليل اين است که اصولا در شرايط تحريم امکان اقدامات فسادانگيز و مجرمانه بيشتر است. مطالعات بينالمللي نشان ميدهد تحريم باعث ايجاد فساد سازمانيافته ميشود و با تضعيف حاکميت قانون زمينه را براي تحرکات فسادآميز بيشتر ميکند. با اين وصف مقوله حرکت به سمت شفافيت بهعنوان يک راهبرد ضد فساد که ميتواند موجب افزايش اعتماد و اميد اجتماعي شود، بيش از پيش مورد نياز است. در شرايطي که از يک سو بدخواهان ايران همزمان با تحريمهاي اقتصادي، اعتماد، اميد و استقامت رواني جامعه ايراني را با بهکاربستن شيوههاي تبليغاتي و مشخصا القای فساد سيستماتيک هدف قرار دادهاند و از سوي ديگر جامعه با فرسايش اجتماعي روبهرو است، راهبرد مبارزه با فساد با تکيه بر شفافيت و با پرهيز از رويکرد سياسي و گزينشي در مبارزه با مفسدان يک انتخاب اجتنابناپذير است. بايد دقت کنيم که بررسي تجربههاي موفق مبارزه با فساد نشان ميدهد شفافيت، در زمره مؤلفههايي است که بهطور گسترده بر افزايش رضايت مردم از عملکرد نهاد سياسي، افزايش اعتماد سياسي و در نهايت بهبود سرمايه
اجتماعي دولتها اثرگذار است. در غياب شفافيت چه در بيان حقوقي آن که حق شهروندان در دسترسي آزاد به اطلاعات تعبير ميشود و چه در بستر سياستگذاري که مؤلفه اساسي حکمراني مطلوب به شمار ميرود، حقوق شهروندي، مشارکت شهروندان در حيات سياسي، اجتماعي و اقتصادي تهديد ميشود. ازاينرو است که در تمامي toolkitهاي بينالمللي و اسناد بينالمللي مبارزه با فساد از جمله کنوانسيون جهاني مقابله با فساد، شفافيت از طريق دسترسي آزاد به اطلاعات خطمشي اصلي سالمسازي و نيز مؤثرترين شيوه پيشگيري از فساد است.دليل مهم ديگر براي دفاع از راهبرد شفافيت در مبارزه با فساد در شرايط فعلي اين است که اين امر مطالبه مردم است. نتايج يک پيمايش ملي از سوی يک مؤسسه معتبر که در مردادماه سال جاري انجام شده، نشان ميدهد که از دیدگاه مردم يکي از مهمترين راهکارها براي برونرفت از شرايط فعلي کشور، مبارزه با فساد است که اين امر نيز با حرکت به سمت شفافيت هرچهبيشتر امکانپذير نيست.همينجا بايد متذکر شد که رهبر معظم انقلاب نيز تأکيد داشتهاند مسئولان جز در موارد نظامي، امنيتي و اموري که با دشمن مقابله داريم، بايد شفاف باشند و هيچ رازي را از مردم پنهان
نکنند.
جمعبندي: در شرايطي که کشور شرايط سختي را تجربه ميکند، اهتمام به مبارزه با فساد با راهبرد شفافيت، هم تدبير مناسب براي ازبينبردن زمينههاي فساد در ايام تحريم، هم پاسخ به مطالبه مردم و هم گامي مهم براي افزايش اعتماد و اميد اجتماعي است.