فرزانه طاهری و جایزه احمد شاملو
ایستادن پای جایزه مستقل ادبی
شرق: «جایزهها نقش مهمی در افزایش کتابخوانی ندارند.» برخلافِ باور عام که جوایز ادبی هنوز هم میتوانند اعتماد مخاطبان را جلب کنند و تاثیری در فروش کتاب بگذارند، فرزانه طاهری، مترجم، معتقد است جوایز «نقش مهم را جاهای دیگری برعهده دارند و در آشفتهبازار ادبیات امروز، مستقلبودن یک جایزه ادبی اصلی اخلاقی است که ترویج و ایستادن پای آن میتواند سرمشق باشد.»
فرزانه طاهری که خود سالیانی یکی از مطرحترین جوایز ادبی؛ «جایزه هوشنگ گلشیری» را برپا میکرد، به ستاد خبری چهارمین دوره جایزه شعر احمد شاملو گفت: «جایزههای ادبی در هر شرایطی کارکردهای خودشان را دارند و کارکرد مهم آنها شلوغکردن بازار کتاب با معرفی بهترین آثار هر سال و جبران کمبود نقدهای موثر برای هدایت خواننده است. البته در مورد شعر به نسبت داستان، بلاتکلیفی خواننده بیشتر است و از اینرو، هدایت خواننده بهسمت شعر خوب هم امر تخصصیتری میشود.» طاهری همچنین درباره انتقادات و حواشی پیرامون جوایز مستقل گفت: «من یکبار گفته بودم کاش میشد به همه جایزه داد. معتقدم کسی که نویسنده یا شاعر خوب یا حرفهای است اهمیتی برای این چیزها قائل نمیشود، او رضایتخاطرش را از جایی دیگر بهدست میآورد. در هرحال، هر جایزه یک عده داور دارد، با سلایق مختلف و نمیتوان سلیقه را از بحث داوری حذف کرد. فقط میتوانیم بگوییم که سلیقه داوران را قبول نداریم.»
او به جایزه گلشیری اشاره کرد و اینکه برخی در خلوت ایرادهایی به داوران میگرفتند. «من هر بار از این قبیل افراد خواستم داور موردتأیید خودشان را به ما معرفی کنند جوابی نگرفتم. در خلأ حرفزدن راحت است. میشود کناری ایستاد و مدام انتقاد کرد. البته انتقاد حق آدمهاست و کسی نمیخواهد مانع این حق بشود، ولی با توجه به بضاعتی که در زمینه شعرشناس و داستانشناس داریم و اینکه همین افراد هم راضی به همکاری بشوند یا نه، درنهایت کاری نمیشود کرد جز اینکه سعی کنیم جایزه سالم برگزار شود. بقیه موارد اجتنابناپذیر است.» طاهری و همراهانش در جایزه گلشیری البته بعد از برگزاری سیزده دوره این جایزه، اعلام کردند که در وضع کنونی آن نیرو و منابع اندک بنیاد گلشیری را وقف بخشی دیگر از هدفهای این بنیاد میکنند که بهدلیل مشغله نفسگیر جایزه تا حدی مغفول مانده و بدینترتیب یکی از مهمترین جوایز ادبی در سال 93 به کار خود پایان داد و در حالیکه چندی پیشتر یکی دیگر از جوایز مستقل ادبی؛ جایزه منتقدان و نویسندگان مطبوعات نیز منتخبان خود را در سال 89 اعلام کرد و بعد از آن بهخاطر وضعیت موجود ادبیات اخیر و اینکه بهدلیل نزدیکی اغلب داوران با
نشرها و تضاد منافعشان با یک جایزه مستقل، امکانِ تامین استقلال جایزه فراهم نبود، دیگر به کار خود ادامه نداد.
طاهری که گویا خاطرات و فشارهای دوران جایزه گلشیری را بهیاد میآورد تاکید دارد که اگر نقدی بر کار وارد باشد، باید توجه کرد و در صورت لزوم پاسخ داد، ولی اگر صرف نقزدن و تخریب باشد و پیشنهاد مشخصی در بین نباشد، نباید به چنین مطالبی اعتنا کرد. او با اشاره به برخی انتقادات نسبت به جایزه شاملو نیز گفت: «برگزارکنندگان این جایزه باید جوری عمل کنند که اکثریت مخاطبان جایزه مطمئن باشند روند جایزه سالم بوده و داوریها بدون هیچ تأثیر و دخالت بیرونی اتفاق افتاده؛ این تنها راه است. خود ما وقتی که جایزه را متوقف کردیم، صدوخُردهای نویسنده لطف کردند و نامهای برای ما نوشتند که جایزه را ادامه بدهید و در میان این نویسندگان کسانی بودند که در دوران برگزاری جایزه خیلی ما را آزرده بودند.» او معتقد است شاید اگر جایزه شاملو هم متوقف شود، همین وضع پیش بیاید اما تا هست شاید خبر چندانی از این دفاع نباشد.
اینکه جوایز ادبی مطرح ما اغلب نامِ یکی از بزرگان ادبیات ما را بر خود دارند، از نظر بسیاری الصاقِ داوران و برگزارکنندگان به این نامهاست اما فرزانه طاهری معتقد است این شاید تنها راه برای بزرگداشت آن شاعر یا نویسنده باشد و گفت: «تصور اینکه آدمها میتوانند تکرار شوند تصوری نادرست است. از طرفی جایزه همیشه نسبی است و از میان کتابهای هر سال انتخاب میشود. اینکه منتظر یک پدیده در شعر یا داستان بمانیم، یعنی عملنکردن. البته نباید برنده را سهلانگارانه انتخاب کرد، باید اصولی وجود داشته باشد که هست، ولی توقع همارزپنداشتن شاعر یا نویسنده منتخب یک جایزه با کسی که اسمش روی جایزه است عملنکردن است؛ مثل اینکه بگویید آدمی مثل گلشیری که وقتی یک جوان گمنام داستان خوبی مینوشت به وجد میآمد، باید آن جوان را با خودش میسنجید و میگفت چون در سطح من نیست نباید تحسینش کنم.»
شرق: «جایزهها نقش مهمی در افزایش کتابخوانی ندارند.» برخلافِ باور عام که جوایز ادبی هنوز هم میتوانند اعتماد مخاطبان را جلب کنند و تاثیری در فروش کتاب بگذارند، فرزانه طاهری، مترجم، معتقد است جوایز «نقش مهم را جاهای دیگری برعهده دارند و در آشفتهبازار ادبیات امروز، مستقلبودن یک جایزه ادبی اصلی اخلاقی است که ترویج و ایستادن پای آن میتواند سرمشق باشد.»
فرزانه طاهری که خود سالیانی یکی از مطرحترین جوایز ادبی؛ «جایزه هوشنگ گلشیری» را برپا میکرد، به ستاد خبری چهارمین دوره جایزه شعر احمد شاملو گفت: «جایزههای ادبی در هر شرایطی کارکردهای خودشان را دارند و کارکرد مهم آنها شلوغکردن بازار کتاب با معرفی بهترین آثار هر سال و جبران کمبود نقدهای موثر برای هدایت خواننده است. البته در مورد شعر به نسبت داستان، بلاتکلیفی خواننده بیشتر است و از اینرو، هدایت خواننده بهسمت شعر خوب هم امر تخصصیتری میشود.» طاهری همچنین درباره انتقادات و حواشی پیرامون جوایز مستقل گفت: «من یکبار گفته بودم کاش میشد به همه جایزه داد. معتقدم کسی که نویسنده یا شاعر خوب یا حرفهای است اهمیتی برای این چیزها قائل نمیشود، او رضایتخاطرش را از جایی دیگر بهدست میآورد. در هرحال، هر جایزه یک عده داور دارد، با سلایق مختلف و نمیتوان سلیقه را از بحث داوری حذف کرد. فقط میتوانیم بگوییم که سلیقه داوران را قبول نداریم.»
او به جایزه گلشیری اشاره کرد و اینکه برخی در خلوت ایرادهایی به داوران میگرفتند. «من هر بار از این قبیل افراد خواستم داور موردتأیید خودشان را به ما معرفی کنند جوابی نگرفتم. در خلأ حرفزدن راحت است. میشود کناری ایستاد و مدام انتقاد کرد. البته انتقاد حق آدمهاست و کسی نمیخواهد مانع این حق بشود، ولی با توجه به بضاعتی که در زمینه شعرشناس و داستانشناس داریم و اینکه همین افراد هم راضی به همکاری بشوند یا نه، درنهایت کاری نمیشود کرد جز اینکه سعی کنیم جایزه سالم برگزار شود. بقیه موارد اجتنابناپذیر است.» طاهری و همراهانش در جایزه گلشیری البته بعد از برگزاری سیزده دوره این جایزه، اعلام کردند که در وضع کنونی آن نیرو و منابع اندک بنیاد گلشیری را وقف بخشی دیگر از هدفهای این بنیاد میکنند که بهدلیل مشغله نفسگیر جایزه تا حدی مغفول مانده و بدینترتیب یکی از مهمترین جوایز ادبی در سال 93 به کار خود پایان داد و در حالیکه چندی پیشتر یکی دیگر از جوایز مستقل ادبی؛ جایزه منتقدان و نویسندگان مطبوعات نیز منتخبان خود را در سال 89 اعلام کرد و بعد از آن بهخاطر وضعیت موجود ادبیات اخیر و اینکه بهدلیل نزدیکی اغلب داوران با
نشرها و تضاد منافعشان با یک جایزه مستقل، امکانِ تامین استقلال جایزه فراهم نبود، دیگر به کار خود ادامه نداد.
طاهری که گویا خاطرات و فشارهای دوران جایزه گلشیری را بهیاد میآورد تاکید دارد که اگر نقدی بر کار وارد باشد، باید توجه کرد و در صورت لزوم پاسخ داد، ولی اگر صرف نقزدن و تخریب باشد و پیشنهاد مشخصی در بین نباشد، نباید به چنین مطالبی اعتنا کرد. او با اشاره به برخی انتقادات نسبت به جایزه شاملو نیز گفت: «برگزارکنندگان این جایزه باید جوری عمل کنند که اکثریت مخاطبان جایزه مطمئن باشند روند جایزه سالم بوده و داوریها بدون هیچ تأثیر و دخالت بیرونی اتفاق افتاده؛ این تنها راه است. خود ما وقتی که جایزه را متوقف کردیم، صدوخُردهای نویسنده لطف کردند و نامهای برای ما نوشتند که جایزه را ادامه بدهید و در میان این نویسندگان کسانی بودند که در دوران برگزاری جایزه خیلی ما را آزرده بودند.» او معتقد است شاید اگر جایزه شاملو هم متوقف شود، همین وضع پیش بیاید اما تا هست شاید خبر چندانی از این دفاع نباشد.
اینکه جوایز ادبی مطرح ما اغلب نامِ یکی از بزرگان ادبیات ما را بر خود دارند، از نظر بسیاری الصاقِ داوران و برگزارکنندگان به این نامهاست اما فرزانه طاهری معتقد است این شاید تنها راه برای بزرگداشت آن شاعر یا نویسنده باشد و گفت: «تصور اینکه آدمها میتوانند تکرار شوند تصوری نادرست است. از طرفی جایزه همیشه نسبی است و از میان کتابهای هر سال انتخاب میشود. اینکه منتظر یک پدیده در شعر یا داستان بمانیم، یعنی عملنکردن. البته نباید برنده را سهلانگارانه انتخاب کرد، باید اصولی وجود داشته باشد که هست، ولی توقع همارزپنداشتن شاعر یا نویسنده منتخب یک جایزه با کسی که اسمش روی جایزه است عملنکردن است؛ مثل اینکه بگویید آدمی مثل گلشیری که وقتی یک جوان گمنام داستان خوبی مینوشت به وجد میآمد، باید آن جوان را با خودش میسنجید و میگفت چون در سطح من نیست نباید تحسینش کنم.»