شيوع مصرف دخانيات در زنان و مضرات آن
سيدتقي حيدري*
تاکنون مقالات علمي بی‌شماري در مجلات معتبر جهان درباره مصرف سيگار و بيماري‌ها به چاپ رسيده است. در اين مقالات بر اين موضوع تأکيد شده که مصرف سيگار يکي از مهم‌ترين و قابل‌پيشگيري‌ترين علل مرگ زودرس و ازکارافتادگي در کل جهان است. در‌حال‌حاضر يک‌سوم جمعيت جهان سيگاري هستند و سالانه حدود چهار ميليون نفر به دليل ابتلا به بيماري‌هاي ناشي از مصرف سيگار مانند سرطان‌ها، بيماري‌هاي قلبي-عروقي، بيماري‌هاي دستگاه تنفسي و... جان خود را از دست مي‌دهند. نيمي از اين افراد زير 70 سال دارند. الگوي مصرف سيگار به عوامل متعددي ارتباط دارد که مي‌توان به سن، جنس، سطح تحصيلات و سطح اقتصادي-اجتماعي اشاره کرد. علاوه بر اين موارد، زنان مصرف‌کننده دخانيات، مستعد ابتلا به سرطان گردن رحم، اختلالات کمبود استروژن، تغيير عملکرد قاعدگي، يائسگي زودرس، کاهش تراکم استخوان، ناباروري اوليه و ثانويه و بارداري خارج رحمي نيز هستند. شواهد کافي وجود دارد که مصرف سيگار در مادر باردار باعث ايجاد ناهنجاري‌هاي مادرزادي قلب جنين ازجمله نقص‌هاي سپتوم قلب و انسداد مسير خروجي بطن راست مي‌شود و شواهد نسبي براي ايجاد شکاف‌هاي دهاني-صورتي، نقايص لوله عصبي،
نقايص دستگاه گوارش و کرپتورکيديسم(عدم نزول بيضه در جنين مذکر) وجود دارد. به همين دليل پرهيز از مصرف سيگار قبل و حين حاملگي توصيه مي‌شود. همچنين مصرف سيگار در حين حاملگي در سه‌ماهه دوم و سوم باعث کاهش اندازه دور سر و وزن جنين مي‌شود.
يافته‌ها نشان مي‌دهند که الگوي استفاده از توتون و تنباکو، تابع فرايندهاي
اجتماعي-ساختاري پيچيده‌اي است. در سال‌هاي اخير مصرف سيگار و قليان در بين خانم‌ها افزايش يافته است. به دليل اينکه مصرف قليان در اجتماع براي خانم‌ها پذيرفتني‌تر است، اکثر خانم‌ها به مصرف قليان گرايش پيدا کرده‌اند. در مقالات علمي ميزان مصرف سيگار در بين خانم‌ها در کل ايران 8/0 درصد و مصرف قليان 2/2 درصد گزارش شده است (البته در شهرهاي مختلف اين ميزان خيلي متفاوت است).
يکي از علل گرايش زنان به مصرف دخانيات خصوصا سيگار و قليان عوامل پررنگ اجتماعي و روان‌شناختي است. در بررسي‌هاي انجام‌شده زنانی که سطح استرس بالايي را تجربه مي‌کنند، به دليل آشنا نبودن با روش‌هاي کنترل استرس عمدتا به روش‌هاي جايگزين پناه مي‌برند. در گذشته شايد يکي از اين روش‌ها مسئله پرخوري در زنان بوده است ولي امروزه با توجه به فشار اجتماعي در داشتن اندام مناسب و تبليغات رسانه‌اي در تناسب اندام موضوع مصرف مواد پرکالري و پرخوري تاحدي کنترل شده است و جايگزين نامناسب ديگري که متأسفانه تشويق اجتماعي را نيز به همراه دارد، جاي آن را گرفته و زنان به سيگار، قليان و مشروب به عنوان روش‌هاي در دسترس کنترل استرس پناه آورده‌اند. مصرف سيگار از چند مکانيسم در اين زنان تداوم يافته است.
تاکنون مقالات علمي بی‌شماري در مجلات معتبر جهان درباره مصرف سيگار و بيماري‌ها به چاپ رسيده است. در اين مقالات بر اين موضوع تأکيد شده که مصرف سيگار يکي از مهم‌ترين و قابل‌پيشگيري‌ترين علل مرگ زودرس و ازکارافتادگي در کل جهان است. در‌حال‌حاضر يک‌سوم جمعيت جهان سيگاري هستند و سالانه حدود چهار ميليون نفر به دليل ابتلا به بيماري‌هاي ناشي از مصرف سيگار مانند سرطان‌ها، بيماري‌هاي قلبي-عروقي، بيماري‌هاي دستگاه تنفسي و... جان خود را از دست مي‌دهند. نيمي از اين افراد زير 70 سال دارند. الگوي مصرف سيگار به عوامل متعددي ارتباط دارد که مي‌توان به سن، جنس، سطح تحصيلات و سطح اقتصادي-اجتماعي اشاره کرد. علاوه بر اين موارد، زنان مصرف‌کننده دخانيات، مستعد ابتلا به سرطان گردن رحم، اختلالات کمبود استروژن، تغيير عملکرد قاعدگي، يائسگي زودرس، کاهش تراکم استخوان، ناباروري اوليه و ثانويه و بارداري خارج رحمي نيز هستند. شواهد کافي وجود دارد که مصرف سيگار در مادر باردار باعث ايجاد ناهنجاري‌هاي مادرزادي قلب جنين ازجمله نقص‌هاي سپتوم قلب و انسداد مسير خروجي بطن راست مي‌شود و شواهد نسبي براي ايجاد شکاف‌هاي دهاني-صورتي، نقايص لوله عصبي،
نقايص دستگاه گوارش و کرپتورکيديسم(عدم نزول بيضه در جنين مذکر) وجود دارد. به همين دليل پرهيز از مصرف سيگار قبل و حين حاملگي توصيه مي‌شود. همچنين مصرف سيگار در حين حاملگي در سه‌ماهه دوم و سوم باعث کاهش اندازه دور سر و وزن جنين مي‌شود.
يافته‌ها نشان مي‌دهند که الگوي استفاده از توتون و تنباکو، تابع فرايندهاي
اجتماعي-ساختاري پيچيده‌اي است. در سال‌هاي اخير مصرف سيگار و قليان در بين خانم‌ها افزايش يافته است. به دليل اينکه مصرف قليان در اجتماع براي خانم‌ها پذيرفتني‌تر است، اکثر خانم‌ها به مصرف قليان گرايش پيدا کرده‌اند. در مقالات علمي ميزان مصرف سيگار در بين خانم‌ها در کل ايران 8/0 درصد و مصرف قليان 2/2 درصد گزارش شده است (البته در شهرهاي مختلف اين ميزان خيلي متفاوت است).
يکي از علل گرايش زنان به مصرف دخانيات خصوصا سيگار و قليان عوامل پررنگ اجتماعي و روان‌شناختي است. در بررسي‌هاي انجام‌شده زنانی که سطح استرس بالايي را تجربه مي‌کنند، به دليل آشنا نبودن با روش‌هاي کنترل استرس عمدتا به روش‌هاي جايگزين پناه مي‌برند. در گذشته شايد يکي از اين روش‌ها مسئله پرخوري در زنان بوده است ولي امروزه با توجه به فشار اجتماعي در داشتن اندام مناسب و تبليغات رسانه‌اي در تناسب اندام موضوع مصرف مواد پرکالري و پرخوري تاحدي کنترل شده است و جايگزين نامناسب ديگري که متأسفانه تشويق اجتماعي را نيز به همراه دارد، جاي آن را گرفته و زنان به سيگار، قليان و مشروب به عنوان روش‌هاي در دسترس کنترل استرس پناه آورده‌اند. مصرف سيگار از چند مکانيسم در اين زنان تداوم يافته است.