بررسي خط فقر برای خانوارهای 4نفره در تهران
شرق: مرکز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي در تازه‌ترين گزارش خود برآوردي از خط فقر در شش‌ماهه نخست سال جاري در نقاط مختلف کشور ارائه کرده است که بر مبناي آن خط فقر مطلق براي خانوارهاي چهارنفري در شهرستان تهران در شهريور‌ماه سال جاري به دوميليونو 850 هزار تومان رسيده است.
خط فقر بالاتر از حداقل دستمزدها
مرکز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي در ابتداي گزارش خود به انتشار‌نیافتن عمومي محاسبات و پژوهش‌هاي نهادهاي رسمي کشور درباره خط فقر اشاره و اعلام کرده است که اين مرکز تهيه و انتشار دوره‌اي خط فقر را در دستور کار خود قرار داده است. مرکز پژوهش‌ها همچنين در گزارش خود درباره کاهش درخور‌توجه قدرت خريد خانوارها هشدار داده و اضافه کرده است افزايش 300 هزار توماني خط فقر براي خانوار چهارنفره در شهر تهران در فاصله بهار تا تابستان 97 در حالي اتفاق افتاده است که در بهترين حالت درآمدهاي خانوار در تابستان 97 در مقایسه با بهار 97 ثابت مانده است. به گفته مرکز پژوهش‌هاي مجلس اين رقم که براي فقرا چشمگیر است، لزوم توجه به سياست‌هاي حمايتي را نشان مي‌دهد. اين مرکز فقر مطلق را ناتواني در کسب حداقل استانداردهاي زندگي تعريف کرده و براساس محاسبات خطر فقر در سال 95، با توجه به شاخص‌هاي قيمت استاني در گروه‌هاي مختلف، برآوردي از خط فقر در سال96 و 97 ارائه کرده است. اين مرکز سپس شهرهاي مختلف در استان‌هاي کشور را با توجه به شباهت هزينه‌هاي مسکن و خوراک به چهار خوشه تقسيم کرده است و به ترتيب در خوشه اول استان‌هاي مرکزي، آذربايجان غربي،
خراسان، سمنان، لرستان، گلستان، مازندران، قزوين، زنجان، همدان، اصفهان، گيلان، هرمزگان، بوشهر، کردستان، خراسان شمالي، سيستان‌و‌بلوچستان و شهرستان تبريز، شهرستان اصفهان و شهرستان اهواز، در خوشه دوم استان‌هاي اردبيل، خوزستان، خراسان رضوي، فارس، خراسان جنوبي، چهارمحال‌و‌بختياري و کهگيلويه‌و‌بويراحمد، در خوشه سوم استان‌هاي کرمانشاه، البرز، قم، تهران، شهرستان مشهد، شهرستان کرمانشاه، شهرستان کرج، شهرستان شيراز و در خوشه چهارم شهرستان تهران قرار گرفته است. همچنين مقادير سرانه معادل با فرض نفر اول برابر يک، نفر دوم برابر 0.7 و نفرات بعدي برابر 0.5 در نظر گرفته شده است. بر مبناي محاسبات مرکز پژوهش‌ها، خط فقر ماهانه در شهرستان تهران در سال 1395 براي يک خانواده چهارنفره، دوميليونو 76 هزار تومان بوده است که در تابستان 97 براي همان خانوار دوميليونو 728 هزار تومان برآورد مي‌شود. به گفته مرکز پژوهش‌ها با توجه به اينکه فقرا در مقایسه با افراد جامعه، سهم بيشتري از هزينه‌هاي خود را به گروه خوراکي تخصيص مي‌دهند، پيش‌بيني مي‌شود با توجه به رشد درخور توجه شاخص قيمت برخي گروه‌ها (نظير گروه خوراکي) در سال 97 در مقایسه با
سال‌هاي گذشته خط فقر نيز در ادامه سال 97 با مقدار رشد بيشتري روبه‌رو باشد. نکته جالب توجه درباره گزارش مرکز پژوهش‌ها اين است که اگرچه اين مرکز خط فقر مطلق براي خانوار چهارنفره در شهرستان تهران در تابستان 97 را دوميليونو 728 هزار تومان برآورد کرده، در همين گزارش خط فقر معادل با شهريور 97 را براي همين خانوار، دوميليونو 850 هزار تومان محاسبه کرده است که نشان مي‌دهد خط فقر در ماه‌هاي گذشته به شکل درخور‌توجهي در حال رشد بوده و با توجه به شيب موجود احتمالا در‌حال‌حاضر (آذر 97) از مرز سه ميليون تومان براي خانوارهاي چهارنفره در شهرستان تهران گذر کرده است. احتمالي که در صورت صحت آن مي‌توان مبنا قراردادن درآمد زير سه ميليون تومان از سوی دولت براي ارائه سبدهاي حمايتي و ريشه‌کن‌کردن فقر مطلق را نامناسب دانست و احتمالا دولت بايد براي ساکنان شهرستان تهران کف درآمدي ديگري را در نظر بگيرد تا بتواند ادعا کند با سبدهاي حمايتي‌اش فقر مطلق را از بين برده است. نکته مهم ديگر درباره اين گزارش اين است که خط فقر در تابستان 97 در کم‌هزينه‌ترين خوشه مناطق شهري براي يک خانواده چهارنفره يک‌ميليون‌و 331 هزار تومان بوده است که 300
هزار تومان بيشتر از حداقل دستمزدها در سال 97 است. عددي که نشان مي‌دهد همه خانوارهاي چهارنفره و بزرگ‌تر شهرنشين در سراسر کشور که تنها متکي به حقوق حداقل دستمزد قانون کار سرپرست خود هستند، زير خط فقر مطلق قرار دارند. براساس برآوردهای مرکز پژوهش‌های مجلس می‌توان نتیجه‌گیری کرد خط فقر مطلق سرانه در شهرستان تهران نیز از حداقل دستمزد عبور کرده است یعنی این میزان دستمزد برای رفع گرسنگی و تهیه سرپناه یک نفر نیز در شهرستان تهران کافی نیست. نتيجه‌گيري تکان‌دهنده‌اي که نشان مي‌دهد حداقل دستمزد قانون کار در‌حال‌حاضر ديگر نه‌تنها جنبه حمايتي از کارگران را ندارد؛ بلکه حتي برای تأمين مسکن و خوراک حداقلي کارگران حداقل‌بگير با يک همسر و دو فرزند نيز کافي نيست.
در اين گزارش همچنين مناطق روستايي کشور به پنج خوشه تقسيم شده‌‌اند که در خوشه اول استان‌هاي تهران و البرز، در خوشه دوم استان‌هاي خوزستان، چهارمحال‌و‌بختياري، هرمزگان، گيلان، کرمان، فارس، لرستان، گلستان، مازندران و بوشهر، در خوشه سوم استان‌هاي آذربايجان شرقي، کردستان، يزد، خراسان جنوبي، مرکزي، همدان، اردبيل، سمنان، خراسان رضوي، آذربايجان غربي و خراسان شمالي، در خوشه چهارم استان‌هاي زنجان، کرمانشاه، اصفهان، قم و قزوين و در خوشه پنجم استان‌هاي سيستان‌و‌بلوچستان، ايلام و کهگيلويه‌و‌بويراحمد قرار گرفته‌اند. بر مبناي اين برآوردها در تابستان سال جاري خط فقر مطلق در روستاهاي استان‌هاي تهران و البرز يك‌ميليون‌و 578 هزار تومان بوده است. همچنين خط فقر در ارزان‌ترين مناطق روستايي کشور، يعني مناطق روستايي استان‌هاي سيستان‌و‌بلوچستان، ايلام و کهگيلويه‌و‌بويراحمد براي خانوارهاي چهارنفره 781 هزار تومان بوده است.
لزوم سياست‌هاي حمايتي
مرکز پژوهش‌ها در بخش ديگري از گزارش خود به لزوم اجراي سياست‌هاي حمايتي تأکيد کرده و افزوده است: با توجه به رشد خط فقر و افزايش خط فقر در‌حالي‌که درآمد خانوار ثابت است، مي‌توان انتظار داشت که درصد بيشتري از افراد جامعه به زير خط فقر رفته باشند و نرخ فقر در مقایسه با رقم حدود 15درصدي در سال 95 با افزايش مواجه شده باشد. همچنين با توجه به روند فزاينده شاخص عمومي قيمت‌ها خط فقر در ماه‌هاي آينده مجددا افزايش خواهد يافت. مرکز پژوهش‌هاي مجلس در پايان اين گزارش تأکيد کرده است سياست‌هاي حمايتي به کار گرفته‌شده در‌حال‌حاضر هدفمند نيستند و با توجه به پراکندگي زياد خط فقر در کشور (به گونه‌اي که خط فقر در شهرستان تهران، در حدود 3.5 برابر خط فقر در مناطق روستايي ايلام يا سيستان‌و‌بلوچستان است) نبايد يک سياست حمايتي يکسان در کل مناطق کشور به اجرا گذاشته شود. اين گزارش همچنين اشاره کرده است که افزايش يکسان دستمزدها در سراسر کشور به دليل آنکه مي‌تواند در برخي مناطق به افزايش تحمل‌ناپذیر هزينه‌ها براي کارفرما و اخراج کارگران منجر شود و در برخي مناطق ديگر حداقل هزينه‌هاي کارگران را نيز تأمين نکند، سياست درستي نيست.
شرق: مرکز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي در تازه‌ترين گزارش خود برآوردي از خط فقر در شش‌ماهه نخست سال جاري در نقاط مختلف کشور ارائه کرده است که بر مبناي آن خط فقر مطلق براي خانوارهاي چهارنفري در شهرستان تهران در شهريور‌ماه سال جاري به دوميليونو 850 هزار تومان رسيده است.
خط فقر بالاتر از حداقل دستمزدها
مرکز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي در ابتداي گزارش خود به انتشار‌نیافتن عمومي محاسبات و پژوهش‌هاي نهادهاي رسمي کشور درباره خط فقر اشاره و اعلام کرده است که اين مرکز تهيه و انتشار دوره‌اي خط فقر را در دستور کار خود قرار داده است. مرکز پژوهش‌ها همچنين در گزارش خود درباره کاهش درخور‌توجه قدرت خريد خانوارها هشدار داده و اضافه کرده است افزايش 300 هزار توماني خط فقر براي خانوار چهارنفره در شهر تهران در فاصله بهار تا تابستان 97 در حالي اتفاق افتاده است که در بهترين حالت درآمدهاي خانوار در تابستان 97 در مقایسه با بهار 97 ثابت مانده است. به گفته مرکز پژوهش‌هاي مجلس اين رقم که براي فقرا چشمگیر است، لزوم توجه به سياست‌هاي حمايتي را نشان مي‌دهد. اين مرکز فقر مطلق را ناتواني در کسب حداقل استانداردهاي زندگي تعريف کرده و براساس محاسبات خطر فقر در سال 95، با توجه به شاخص‌هاي قيمت استاني در گروه‌هاي مختلف، برآوردي از خط فقر در سال96 و 97 ارائه کرده است. اين مرکز سپس شهرهاي مختلف در استان‌هاي کشور را با توجه به شباهت هزينه‌هاي مسکن و خوراک به چهار خوشه تقسيم کرده است و به ترتيب در خوشه اول استان‌هاي مرکزي، آذربايجان غربي،
خراسان، سمنان، لرستان، گلستان، مازندران، قزوين، زنجان، همدان، اصفهان، گيلان، هرمزگان، بوشهر، کردستان، خراسان شمالي، سيستان‌و‌بلوچستان و شهرستان تبريز، شهرستان اصفهان و شهرستان اهواز، در خوشه دوم استان‌هاي اردبيل، خوزستان، خراسان رضوي، فارس، خراسان جنوبي، چهارمحال‌و‌بختياري و کهگيلويه‌و‌بويراحمد، در خوشه سوم استان‌هاي کرمانشاه، البرز، قم، تهران، شهرستان مشهد، شهرستان کرمانشاه، شهرستان کرج، شهرستان شيراز و در خوشه چهارم شهرستان تهران قرار گرفته است. همچنين مقادير سرانه معادل با فرض نفر اول برابر يک، نفر دوم برابر 0.7 و نفرات بعدي برابر 0.5 در نظر گرفته شده است. بر مبناي محاسبات مرکز پژوهش‌ها، خط فقر ماهانه در شهرستان تهران در سال 1395 براي يک خانواده چهارنفره، دوميليونو 76 هزار تومان بوده است که در تابستان 97 براي همان خانوار دوميليونو 728 هزار تومان برآورد مي‌شود. به گفته مرکز پژوهش‌ها با توجه به اينکه فقرا در مقایسه با افراد جامعه، سهم بيشتري از هزينه‌هاي خود را به گروه خوراکي تخصيص مي‌دهند، پيش‌بيني مي‌شود با توجه به رشد درخور توجه شاخص قيمت برخي گروه‌ها (نظير گروه خوراکي) در سال 97 در مقایسه با
سال‌هاي گذشته خط فقر نيز در ادامه سال 97 با مقدار رشد بيشتري روبه‌رو باشد. نکته جالب توجه درباره گزارش مرکز پژوهش‌ها اين است که اگرچه اين مرکز خط فقر مطلق براي خانوار چهارنفره در شهرستان تهران در تابستان 97 را دوميليونو 728 هزار تومان برآورد کرده، در همين گزارش خط فقر معادل با شهريور 97 را براي همين خانوار، دوميليونو 850 هزار تومان محاسبه کرده است که نشان مي‌دهد خط فقر در ماه‌هاي گذشته به شکل درخور‌توجهي در حال رشد بوده و با توجه به شيب موجود احتمالا در‌حال‌حاضر (آذر 97) از مرز سه ميليون تومان براي خانوارهاي چهارنفره در شهرستان تهران گذر کرده است. احتمالي که در صورت صحت آن مي‌توان مبنا قراردادن درآمد زير سه ميليون تومان از سوی دولت براي ارائه سبدهاي حمايتي و ريشه‌کن‌کردن فقر مطلق را نامناسب دانست و احتمالا دولت بايد براي ساکنان شهرستان تهران کف درآمدي ديگري را در نظر بگيرد تا بتواند ادعا کند با سبدهاي حمايتي‌اش فقر مطلق را از بين برده است. نکته مهم ديگر درباره اين گزارش اين است که خط فقر در تابستان 97 در کم‌هزينه‌ترين خوشه مناطق شهري براي يک خانواده چهارنفره يک‌ميليون‌و 331 هزار تومان بوده است که 300
هزار تومان بيشتر از حداقل دستمزدها در سال 97 است. عددي که نشان مي‌دهد همه خانوارهاي چهارنفره و بزرگ‌تر شهرنشين در سراسر کشور که تنها متکي به حقوق حداقل دستمزد قانون کار سرپرست خود هستند، زير خط فقر مطلق قرار دارند. براساس برآوردهای مرکز پژوهش‌های مجلس می‌توان نتیجه‌گیری کرد خط فقر مطلق سرانه در شهرستان تهران نیز از حداقل دستمزد عبور کرده است یعنی این میزان دستمزد برای رفع گرسنگی و تهیه سرپناه یک نفر نیز در شهرستان تهران کافی نیست. نتيجه‌گيري تکان‌دهنده‌اي که نشان مي‌دهد حداقل دستمزد قانون کار در‌حال‌حاضر ديگر نه‌تنها جنبه حمايتي از کارگران را ندارد؛ بلکه حتي برای تأمين مسکن و خوراک حداقلي کارگران حداقل‌بگير با يک همسر و دو فرزند نيز کافي نيست.
در اين گزارش همچنين مناطق روستايي کشور به پنج خوشه تقسيم شده‌‌اند که در خوشه اول استان‌هاي تهران و البرز، در خوشه دوم استان‌هاي خوزستان، چهارمحال‌و‌بختياري، هرمزگان، گيلان، کرمان، فارس، لرستان، گلستان، مازندران و بوشهر، در خوشه سوم استان‌هاي آذربايجان شرقي، کردستان، يزد، خراسان جنوبي، مرکزي، همدان، اردبيل، سمنان، خراسان رضوي، آذربايجان غربي و خراسان شمالي، در خوشه چهارم استان‌هاي زنجان، کرمانشاه، اصفهان، قم و قزوين و در خوشه پنجم استان‌هاي سيستان‌و‌بلوچستان، ايلام و کهگيلويه‌و‌بويراحمد قرار گرفته‌اند. بر مبناي اين برآوردها در تابستان سال جاري خط فقر مطلق در روستاهاي استان‌هاي تهران و البرز يك‌ميليون‌و 578 هزار تومان بوده است. همچنين خط فقر در ارزان‌ترين مناطق روستايي کشور، يعني مناطق روستايي استان‌هاي سيستان‌و‌بلوچستان، ايلام و کهگيلويه‌و‌بويراحمد براي خانوارهاي چهارنفره 781 هزار تومان بوده است.
لزوم سياست‌هاي حمايتي
مرکز پژوهش‌ها در بخش ديگري از گزارش خود به لزوم اجراي سياست‌هاي حمايتي تأکيد کرده و افزوده است: با توجه به رشد خط فقر و افزايش خط فقر در‌حالي‌که درآمد خانوار ثابت است، مي‌توان انتظار داشت که درصد بيشتري از افراد جامعه به زير خط فقر رفته باشند و نرخ فقر در مقایسه با رقم حدود 15درصدي در سال 95 با افزايش مواجه شده باشد. همچنين با توجه به روند فزاينده شاخص عمومي قيمت‌ها خط فقر در ماه‌هاي آينده مجددا افزايش خواهد يافت. مرکز پژوهش‌هاي مجلس در پايان اين گزارش تأکيد کرده است سياست‌هاي حمايتي به کار گرفته‌شده در‌حال‌حاضر هدفمند نيستند و با توجه به پراکندگي زياد خط فقر در کشور (به گونه‌اي که خط فقر در شهرستان تهران، در حدود 3.5 برابر خط فقر در مناطق روستايي ايلام يا سيستان‌و‌بلوچستان است) نبايد يک سياست حمايتي يکسان در کل مناطق کشور به اجرا گذاشته شود. اين گزارش همچنين اشاره کرده است که افزايش يکسان دستمزدها در سراسر کشور به دليل آنکه مي‌تواند در برخي مناطق به افزايش تحمل‌ناپذیر هزينه‌ها براي کارفرما و اخراج کارگران منجر شود و در برخي مناطق ديگر حداقل هزينه‌هاي کارگران را نيز تأمين نکند، سياست درستي نيست.