نگاه ما به مفهوم «کودکی» و تأثیر آن بر زندگی کودکان
کاوه رستمی.پژوهشگر مؤسسه مطالعات کودکی مدرس
کودکی دورانی است بسیار شیرین که خاطرات آن تا سالها در ذهن انسان باقی میماند؛ دورانی که تجربیات آن آینده ما را خواهد ساخت. هر نگاهی به دوران کودکی بازتابهای ویژهای در سازماندهی فعالیتهای تربیتی و تمهیدی این دوران خواهد داشت و نوع رابطه بزرگسال- کودک را نیز دستخوش تغییر خواهد کرد؛ از اینرو پیش از تدوین و برنامهریزی برای تربیت در دوران کودکی بهتر است نوع نگاه خود را به آن مشخص کنیم.
نظریههای مختلف نشان دادهاند که در میان مراحل زندگی آدمی دوران کودکی اهمیتی ویژه دارد؛ زیرا در مواضع و مواردی میتواند کل جریان رشد آدمی را متأثر کند باوجوداین، هنوز کودکی و تعریف آن بهطور دقیق برای جوامع گوناگون مشخص نشده است و بعضی فرهنگها، از جمله فرهنگ ایرانی، هنوز در ابتدای مسیر قرار دارند. ابهام و اغتشاش در حوزه کودکی این عرصه را با دشواری روبهرو میکند، با وجود اینکه در کشور ما تلاشهای مجدانه و قابل تقدیر فعالان این عرصه مشهود است، اما هنوز در جایگاه مناسبی قرار نگرفتهایم.
با نگاهی گذرا به شهر و مجموعههای آموزشی و فرهنگی مرتبط با کودکان متوجه میشویم که کودکان وضعیت مناسب و حال خوشی ندارند؛ چه از لحاظ فضای فیزیکی که آنها را احاطه کرده است و چه از لحاظ محتواهایی که به آنها عرضه میشود مسائل و مشکلات عدیدهای مشاهده میشود و همین امر سبب شده است که کودکان ما روزبهروز به درون خود فرو بروند.
کودکان که باید در این دوران شور و نشاط و سرزندگی داشته باشند و بهدور از گرفتاریها و مشکلات بزرگسالان به تخلیه درون خود بپردازند و مسیر رشد خود را بپیمایند، با مسائل و مشکلات عدیدهای روبهرو شدهاند و آنها خیلی زود بزرگ میشوند که نیاز به تأمل عمیق دارند. برخی از مهمترین مسائل پیش روی کودکان به صورت تیتروار ارائه میشود که تفکر درباره آنها میتواند نوع نگاه ما را به کودکان تغییر دهد، امید است که در شمارههای بعدی هر یک از این موارد به تفکیک نقد و بررسی شوند.
1- مسئلهنبودن دوران کودکی برای متولیان امر
2- نادیدهگرفتن کودکان و بهرسمیتنشناختن آنها
3- لذتنبردن کودکان از دوران کودکی
4- محصورشدن کودک در زندگی آپارتمانی
5- عدم فراگیری مهارتهای زندگی
6- آموزش به صورت انتزاعی و نه عینی
7- حجم بالای محتوای آموزشی و تکلیف خانه
8- نفوذ محتوای آموزشی تستی در دوره پیش از دبستان و دبستان
9- تقویت حس رقابت به جای همکاری
10- ورود دلالان آموزشی به دوره پیش از دبستان و دبستان.
کودکی دورانی است بسیار شیرین که خاطرات آن تا سالها در ذهن انسان باقی میماند؛ دورانی که تجربیات آن آینده ما را خواهد ساخت. هر نگاهی به دوران کودکی بازتابهای ویژهای در سازماندهی فعالیتهای تربیتی و تمهیدی این دوران خواهد داشت و نوع رابطه بزرگسال- کودک را نیز دستخوش تغییر خواهد کرد؛ از اینرو پیش از تدوین و برنامهریزی برای تربیت در دوران کودکی بهتر است نوع نگاه خود را به آن مشخص کنیم.
نظریههای مختلف نشان دادهاند که در میان مراحل زندگی آدمی دوران کودکی اهمیتی ویژه دارد؛ زیرا در مواضع و مواردی میتواند کل جریان رشد آدمی را متأثر کند باوجوداین، هنوز کودکی و تعریف آن بهطور دقیق برای جوامع گوناگون مشخص نشده است و بعضی فرهنگها، از جمله فرهنگ ایرانی، هنوز در ابتدای مسیر قرار دارند. ابهام و اغتشاش در حوزه کودکی این عرصه را با دشواری روبهرو میکند، با وجود اینکه در کشور ما تلاشهای مجدانه و قابل تقدیر فعالان این عرصه مشهود است، اما هنوز در جایگاه مناسبی قرار نگرفتهایم.
با نگاهی گذرا به شهر و مجموعههای آموزشی و فرهنگی مرتبط با کودکان متوجه میشویم که کودکان وضعیت مناسب و حال خوشی ندارند؛ چه از لحاظ فضای فیزیکی که آنها را احاطه کرده است و چه از لحاظ محتواهایی که به آنها عرضه میشود مسائل و مشکلات عدیدهای مشاهده میشود و همین امر سبب شده است که کودکان ما روزبهروز به درون خود فرو بروند.
کودکان که باید در این دوران شور و نشاط و سرزندگی داشته باشند و بهدور از گرفتاریها و مشکلات بزرگسالان به تخلیه درون خود بپردازند و مسیر رشد خود را بپیمایند، با مسائل و مشکلات عدیدهای روبهرو شدهاند و آنها خیلی زود بزرگ میشوند که نیاز به تأمل عمیق دارند. برخی از مهمترین مسائل پیش روی کودکان به صورت تیتروار ارائه میشود که تفکر درباره آنها میتواند نوع نگاه ما را به کودکان تغییر دهد، امید است که در شمارههای بعدی هر یک از این موارد به تفکیک نقد و بررسی شوند.
1- مسئلهنبودن دوران کودکی برای متولیان امر
2- نادیدهگرفتن کودکان و بهرسمیتنشناختن آنها
3- لذتنبردن کودکان از دوران کودکی
4- محصورشدن کودک در زندگی آپارتمانی
5- عدم فراگیری مهارتهای زندگی
6- آموزش به صورت انتزاعی و نه عینی
7- حجم بالای محتوای آموزشی و تکلیف خانه
8- نفوذ محتوای آموزشی تستی در دوره پیش از دبستان و دبستان
9- تقویت حس رقابت به جای همکاری
10- ورود دلالان آموزشی به دوره پیش از دبستان و دبستان.