روحاني در مراسم بزرگداشت هاشمي‌رفسنجاني
دولت يک حامي بزرگ را از دست داد
آزاده رحيمي : مراسم دومين سالگرد درگذشت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني پنجشنبه با حضور رئيس‌جمهوري و بسياري از چهره‌هاي سياسي در سالن اجلاس سران برگزار شد. دورتادور سالن پوشيده از تصاوير ديدار مرحوم اکبر هاشمي‌رفسنجاني با سران کشورها يا ديدارهاي مردمي او بود؛ چهره‌اي که بيشتر اوقات خندان، گاهي غمگين و گاهي جدي به نظر مي‌رسيد. در ميان عکس‌ها، عکس بازديد مرحوم هاشمي به همراه جلال طالباني، رئيس‌جمهور فقيد عراق، از ارتش عراق در کاخ صدام هم ديده مي‌شد؛ دو سياست‌مداري كه اكنون چهره در نقاب خاك كشيده و در عرصه سياست خارجي و داخلي حضور ندارند. تصوير قابل‌تأمل ديگر مربوط به جلسه رأي‌گيري‌اي در جلسه مجمع تشخيص مصلحت نظام است، درحالي‌كه چهره‌هايي مانند محسن رضايي، غلامعلي حدادعادل، محمود احمدي‌نژاد و مرحوم هاشمي‌شاهرودي حضور دارند و همه به‌جز احمدي‌نژاد دستشان را به نشانه موافقت بالا برده‌اند. در گوشه ديگر سالن تصاويري از مراسم درگذشت مرحوم هاشمي‌رفسنجاني و تشييع پيكر او جلب‌توجه مي‌کند.
در اين مراسم سيدحسن خميني، اسحاق جهانگيري، اعضاي خانواده آيت‌الله هاشمي و جمعي از مقامات ايراني و خارجي حضور داشتند. به غير از خانواده مرحوم هاشمي‌رفسنجاني، شخصيت‌هاي شناخته‌شده‌اي از جمله: آيت‌الله امامي‌کاشاني؛ امام‌جمعه موقت تهران، دکتر عارف؛ رئيس فراکسيون اميد، اسدالله عسگراولادي، علي مطهري، عليرضا بهشتي، عليرضا محجوب، پروانه مافي و آيت‌الله غرويان هم در مراسم شركت داشتند. در سالن اصلي اجلاس سران حضور شخصيت‌هايي از قوميت‌هاي ترکمن، بختياري و ... هم به چشم مي‌خورد. حضور مهدي هاشمي هم كه از زندان به مرخصي آمده و در گوشه‌اي از سالن ايستاده بود جلب‌توجه مي‌كرد و برخي حاضران در مراسم با او عكس سلفي مي‌گرفتند.
مشي هاشمي اعتدال و دغدغه‌اش حفظ وحدت
مراسم با پخش سرود ملي و کليپي از سخنان مقام معظم رهبري و مرحوم هاشمي‌رفسنجاني آغاز شد. ابتدا محمد هاشمي، برادر مرحوم هاشمي‌رفسنجاني در جايگاه سخنران قرار گرفت و گفت: «مشي هاشمي اعتدال و دغدغه‌اش حفظ وحدت و دوري از افراط و تفريط بود». او افزود: «آيا وقت آن نرسيده که اهداف و آمال اين بزرگمرد تاريخ؛ يعني تلاش براي حفظ نظام و ارزش‌هاي آن و وحدت بين جريان‌هاي سياسي داخل نظام را حفظ کنيم. دو سال است که جاي اين بزرگمرد تاريخ ايران در لحظه‌‌لحظه‌هاي تقويم اين سرزمين خالي است». او گفت: «وحدت يعني جريان‌هاي سياسي داخل نظام را حفظ و آتش تفرقه دشمن را خاموش کنيم که از قديم ميراث سران غرب و انگليس بود. به جمله امام خميني(ره) برگرديم که هاشمي زنده است، چون نهضت زنده است، نه آن جمله گردانندگان شيطان‌صفت انگليسي و اذناب فريب‌خورده داخلي که مي‌گويند هاشمي زنده است چون انحراف زنده است». در ادامه نيز فاطمه هاشمي، دختر مرحوم آيت‌الله هاشمي، با صدايي گرفته دل‌نوشته‌اي در سوگ پدرش قرائت کرد که روايتي از روز رحلت پدرش بود.
شلاق به آبروي هاشمي نتوانست او را به زانو درآورد
حسن روحاني سخنران بعدي بود كه در جايگاه قرار گرفت. در اين زمان فردي قصد داشت در سخنراني روحاني اختلال ايجاد كند كه با واکنش محافظان و حراست حاضر در سالن مواجه شد. روحاني در اين مراسم گفت: «آيت‌الله هاشمي همواره از هر منصب و جايگاهي که در آن قرار گرفت برتر و بالاتر بود. هاشمي‌رفسنجاني در جريان نهضت و حرکت اسلامي از همان آغاز از ياران نزديک و شاگردان برجسته امام راحل بود و همواره فراتر از يکي از نخبگان حوزه علميه تلاش مي‌کرد». روحاني با بيان اينکه هاشمي چنان شجاع و مقاوم بود که هيچ شلاق و شکنجه‌اي او را به زانو درنياورد، ادامه داد: «نه‌تنها شکنجه و شلاق‌هاي ساواک و زندان‌هاي رژيم طاغوت هاشمي را به زانو درنياورد، بلکه حتي شلاق‌هايي که به آبرو و روح هاشمي وارد آمد نيز نتوانست او را به زانو درآورد. امروز اينجا جمع شديم که بگوييم هاشمي زنده است و مي‌ماند. فکر او مي‌ماند، صبر هاشمي مي‌ماند، مدارا، استقامت، فداکاري و تحمل او مي‌ماند و آنچه آرزوي هاشمي؛ يعني ايران باشکوه و نظام سربلند اسلامي بود، ملت و دولت ما دنبال خواهد کرد. تا ايران هست، هاشمي هست. تا نظام اسلامي هست، هاشمي هست». روحاني در ادامه با اشاره به
اينکه ملت قدرشناس ايران، آخرين‌بار هاشمي‌رفسنجاني را در خيابان انقلاب بدرقه کردند، خاطرنشان کرد: «تا جاده انقلاب هست، هاشمي نيز زنده است. فکر بلند و هوشياري ملت ايران در دو صحنه آشکار شد؛ يکي آن زمان که تهمت‌ها و سخن‌هاي نارواي بسياري عليه هاشمي به زبان آمد، اما در آخرين انتخاباتي که او شرکت کرد با رأي بالاي مردم تهران مواجه شد و صحنه دوم نيز زماني بود که مردم آن نمايش باشکوه را در بدرقه پيکر هاشمي به نمايش گذاشتند. اين دو صحنه به همه معاندان، دشمنان و سرکوبگران اعلام کرد که نمي‌توان با تهمت و دروغ، فرهيخته‌اي محبوب ملت را از صحنه خارج کرد. هاشمي همچنان همان شخصيت والايي است که امام راحل درباره او پس از حمله سبعانه ضدانقلاب گفت: هاشمي زنده است، چون نهضت زنده است. مقام معظم رهبري نيز گفت که هيچ‌کس براي من هاشمي نمي‌شود».حسن روحاني ادامه داد: «دو نفر در پيروزي انقلاب و استقرار نظام که از ياران بنام امام بودند، نقش مؤثر داشتند؛ يکي شهيد بهشتي که مجلس خبرگان قانون اساسي را اداره کرد و آن ثمره انقلاب يعني قانون اساسي را به بار آورد و ديگري مرحوم هاشمي بود که مشابه اين کار را در تشکيل و اداره اولين مجلس شورا بر
عهده داشت». رئيس‌جمهور با اشاره به نقش آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني در فرماندهي عمليات‌هاي گوناگون و سرنوشت‌ساز در جنگ، گفت: «فرمان حمله عمليات کربلاي چهار را ايشان صادر کرد، هرچند در ميدان جنگ فرازونشيب وجود دارد و ما گاهي پيروز مي‌شديم و گاه در برخي از عمليات‌ها شکست مي‌خورديم؛ در‌عين‌حال، هاشمي خستگي‌ناپذير بود. يکي از ويژگي‌هاي بارز او سؤال دقيق بود. اين مهم است که چه سؤالي کنيم. او به معناي واقعي کلمه مدبر بود. او در همه صحنه‌ها مدبر بود. صبر هاشمي فوق‌العاده بود. پس از عملیات کربلاي چهار، ايشان تصميم گرفت که عمليات بعدي طراحي شود و پس از يک هفته، عمليات کربلاي پنج طراحي شد». روحاني ادامه داد: «در آن دوران بايد حواسمان به هدف اصلي دشمن مي‌بود و هاشمي اين را به‌خوبي مي‌دانست و مي‌فهميد که جنگ را بايد براي دستيابي به صلح عزتمند ادامه دهيم». رئيس‌جمهور بيان كرد: «يکي از مهم‌ترين مسائل، پايان جنگ است. هنر اين است که جنگ سياسي را چگونه پايان دهيم. هاشمي يک سياست‌مدار بود. مانند او کم داريم. هاشمي يک سياست‌مدار مسلمان و يک استراتژيست بود. هاشمي مرد حافظ اين نظام بود و نبايد نقش او را فراموش کرد».
تنديس هاشمي نماد اعتدال است
رئيس‌جمهور با اشاره به توصيه‌ها و تأکيدات آيت‌الله هاشمي در سال 95 به او درباره ضرورت حضور در انتخابات سال 96، گفت: «جاي او در آن انتخابات باشکوه و حضور مردم بسيار خالي بود و هيچ روز سختي امروز در دولت وجود ندارد که ما اين احساس را نداشته باشيم که دولت يک پناهگاه و حامي بزرگ را از دست داد». دکتر روحاني افزود: «هاشمي بعد از انتخابات 92، بسيار نگران سرنوشت مذاکرات هسته‌اي بود و به‌طور مداوم و مرحله‌به‌مرحله آن را دنبال مي‌کرد و غير از آنکه از من دراينباره سؤال مي‌کرد، با ديگر مسئولان نيز دراينباره جلسات متعددي داشت». رئيس‌جمهور با بيان اينکه او در تمام عرصه‌ها و موضوعات، دغدغه پيشرفت کشور را داشت و ايران سربلند و عزيز و مدرن را مي‌خواست، اظهار كرد: «شايد زمينه اين انديشه او در تفکرات اميرکبير وجود داشت. کما اينکه امام(ره) هم تفکر اوليه خود را از مدرس گرفته بود. هاشمي همواره به‌دنبال اين بود که معضلات و مشکلات کشور را به نحوي حل‌وفصل کند و تنها کسي است که در کشور از ابتداي انقلاب تا روز آخر عمر خود مسئوليت را قبول کرد و تا ساعات آخر براي اسلام، نظام و ايران تلاش کرد». رئيس‌جمهور ادامه داد: «هنگامي که برجام
به ثمر رسيد و توانستيم به توافق دست پيدا کنيم، آيت‌الله هاشمي به من گفت که امروز من ديگر راحت مي‌ميرم؛ چراکه امروز فهميدم کشور استقرار يافت و سايه جنگ از کشور برداشته شده است. هاشمي بنيان‌گذار فناوري هسته‌اي در اين کشور بود و هرکس در اين کشور جز هاشمي از فناوري هسته‌اي سخن بگويد، نادرست گفته است؛ چراکه او اولين کسي بود که دستور ورود سانتريفيوژ به کشور را داد و در تمامي مراحل مسائل را به ريز دنبال مي‌کرد». اين بخش از سخنان روحاني با تشويق حاضران روبه‌رو شد. رئيس‌جمهور با تأکيد بر اينکه قدرت دفاعي، فناوري و اعتدال امروز ايران از يادگاران هاشمي‌رفسنجاني است، گفت: «اگر بخواهيم در دوران انقلاب، مجسمه‌اي از اعتدال بسازيم، تنديس هاشمي، تنها نماد براي آن است». اين قسمت از سخنان رئيس‌جمهوري هم باز تشويق حضار را به همراه داشت. روحاني با بيان اينکه فراجناحي‌بودن در اين کشور سخت است، اظهار كرد: «براي کسي که فراجناحي عمل مي‌کند، روز پيروزي همه کف مي‌زنند و در روز سختي همه از او فاصله مي‌گيرند و بسيار دشوار است که کسي بخواهد، فراجناحي کار کند اما هاشمي با هر دو جناح خوب و رفيق بود و با افراطيون هر دو جناح برخورد مي‌کرد.
معتدلين دو جناح هاشمي را پناهگاه خود مي‌دانستند. او هيچ‌وقت نااميد نبود. او فوق جناح بود که در کشور ما سخت است. او فراجناحي بود و به خاطر ايران خم به ابرو نياورد؛ با وجود ظلم‌هاي زيادي که به او شد. بايد راه هاشمي را ادامه دهيم و با همه مدارا کنيم». رئيس‌جمهور گفت: «پس از شهيد بهشتي در تاريخ انقلاب نديدم به کسي به اندازه هاشمي ظلم شود؛ هر چه خواستند گفتند و او به خاطر اسلام، ايران و انقلاب چيزي نگفت. بايد از هاشمي اعتدال را ياد بگيريم و نبايد هدف را از ياد ببريم. مطمئنا با وحدت، اتحاد، صبر، حوصله و پيروي از راه هاشمي، مي‌توانيم راه و انقلاب خود را حفظ کنيم».
هاشمي به پرسش‌هاي زمانه خود پاسخ خوبي داد
پس از آن احمد مسجدجامعي گفت: «حضور و تأثير فرهنگي ايشان کمتر مورد بحث قرار گرفته و مغفول مانده و بعضا در جلسات مورد انکار قرار گرفته است. حتي مبارزات او پيش از انقلاب هم جنبه فرهنگي داشت». او افزود: «مرحوم هاشمي هميشه راه را براي گفت‌وگو و ارتباط با جهان باز گذاشت». مسجدجامعي با اشاره به تأليفات آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني ادامه داد: «هاشمي جهان و زمان خود را خوب شناخته و به پرسش‌هاي زمانه خود خوب پاسخ داد».
ديگر سخنران محمد سروش‌محلاتي بود که گفت: «امام علي (ع) به مالک اشتر توصيه مي‌کند که حاکم اسلامي بايد مسئوليت ماليات، جهاد با دشمن، عمران و آبادي و خوب زندگي‌کردن مردم را دنبال کند. حکومتي که در انجام اين وظايف موفق شود، اسلامي است. با اين تفکر هاشمي‌رفسنجاني سراغ اميرکبير مي‌رود و با شجاعت اعلام مي‌کند که او حاکم اسلامي بود. اميرکبير دارالفنون ساخت و خيلي خدمات ديگر داشت. شگفت‌آور است که يک روحاني که از يک روستاي دور‌افتاده به قم آمده، در حدود 30سالگي کتاب اميرکبير مي‌نويسد. هاشمي شيفته تمدن غرب نيست؛ اما هرگز اين ادبيات را به کار نمي‌برد. نه اينکه نقاط ضعف را نبيند؛ ولي جرئت و جسارت ديدن نقاط قوت را هم دارد. حکومت ديني از نظر او الگويي برگرفته از تحجرات امثال سيد‌قطب و افراط‌‌گري‌هاي امثال اخوان‌المسلمين نيست. او مي‌گويد جدا اعتقاد دارم اگر مجتهد هم بر سر کار باشد، همان کارهاي اميرکبير را مي‌کند و دليل مي‌آورد».
سروش‌محلاتي ادامه داد: «آن زمان که هاشمي‌رفسنجاني در سال 46 اين موضوع را مطرح مي‌کرد، کمتر کسي بود که در حوزه‌هاي علميه چنين سخن بگويد. ايشان مي‌گويد «من در تعجبم که وقتي مي‌خواهند دينداري اميرکبير را مطرح کنند، سخن از دعا و زيارت و نافله او مي‌گويند؛ در‌حالي‌که همه اصلاحات اميرکبير دينداري بود. او تأسيس دارالفنون را هم دينداري مي‌دانست و با همين تفکر در انقلاب اسلامي حضور پيدا کرد. عده‌اي خيال مي‌کنند نوشتن اين کتاب از شغل اصلي منِ روحاني خارج است؛ ولي معتقدم که اين طرز فکر از خواسته‌هاي استعمارگران است. برخي اظهار مي‌کنند که هاشمي دوره‌هاي مختلف فکري را پشت سر گذاشت و تغييراتي در او به وجود آمد. هر انساني در گذشت زمان تجربيات جديدي کسب مي‌کند؛ ولي اعتقاد من اين است که هاشمي حتي در همان 19 دي 1395 شاکله اصلي فکري‌اش همان شاکله فکري سال 46 بود». اين استاد حوزه و دانشگاه اظهار كرد: «ما گلايه‌اي از کساني که امروز با هاشمي درافتاده‌‌اند، نداريم. اميرکبير هم که دست به اصلاحات زد، منتقداني داشت. ما از اينکه برخي از اين افراد که از نسل همان افراد هستند، در برابر هاشمي قرار بگيرند و اتهام بزنند، هيچ ناراحت
نيستيم. اصالت راه هاشمي در همين است. اين اختلاف ديدگاه چيز تازه‌اي نيست».
آيت‌الله هاشمي براي انقلاب بارها از خود گذشت
در پايان محسن هاشمي فرزند ارشد مرحوم هاشمي‌رفسنجاني و رئيس شوراي شهر تهران نيز با اشاره به سخنان روحاني، احمد مسجدجامعي و سروش‌محلاتي گفت: «آيت‌الله هاشمي ۳۸ سال پس از انقلاب و ۴۰ سال هم قبل از انقلاب براي ايران و انقلاب زحمات فراواني کشيد». محسن هاشمي افزود: «مسائلي در زندگي آيت‌الله هاشمي بود که سعي مي‌کرد مخفي نگه دارد؛ چون اهل ريا نبود. آيت‌الله هاشمي براي انقلاب بارها از خود گذشت. با جان و مالش براي انقلاب تلاش کرد». هاشمي ادامه داد: «پيش از انقلاب وقتي او مي‌خواست به کشور بازگردد، همه به پدر توصيه مي‌کردند اين کار را نکند؛ ولي او زندان در ايران را بر زندگي در خارج از کشور ترجيح داد. در عمليات مرصاد از منطقه عمليات خارج نشد و گفت لازم است در منطقه بمانم. در جريان پذيرش قطع‌نامه 598 گفت حاضر است مجازات شود؛ ولي صلح به دست آيد». او ادامه داد: «آيت‌الله هاشمي فردي انتقادپذير بود. کتاب‌هاي خاطرات او نشان مي‌دهد چگونه زندگي روزمره خود را بدون سانسور در اختيار مردم قرار داد. هيچ ريايي در اين خاطرات نيست». فرزند رئيس فقيد مجمع تشخيص مصلحت نظام اضافه کرد: «اميدوارم همان‌طور که آيت‌الله هاشمي توانست جنگ را با
صلح به پايان برساند، ما هم با همدلي و همبستگي و انسجام بتوانيم جنگ اقتصادي را طوري به پايان برسانيم که در نهايت منجر به رفاه مردم کشورمان بشود». بخش دوم مراسم بزرگداشت هاشمي‌رفسنجاني در حرم امام خميني (ره)، برگزار شد و ميهمانان بعد از ترك اجلاس رهسپار مرقد امام شدند.
آزاده رحيمي : مراسم دومين سالگرد درگذشت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني پنجشنبه با حضور رئيس‌جمهوري و بسياري از چهره‌هاي سياسي در سالن اجلاس سران برگزار شد. دورتادور سالن پوشيده از تصاوير ديدار مرحوم اکبر هاشمي‌رفسنجاني با سران کشورها يا ديدارهاي مردمي او بود؛ چهره‌اي که بيشتر اوقات خندان، گاهي غمگين و گاهي جدي به نظر مي‌رسيد. در ميان عکس‌ها، عکس بازديد مرحوم هاشمي به همراه جلال طالباني، رئيس‌جمهور فقيد عراق، از ارتش عراق در کاخ صدام هم ديده مي‌شد؛ دو سياست‌مداري كه اكنون چهره در نقاب خاك كشيده و در عرصه سياست خارجي و داخلي حضور ندارند. تصوير قابل‌تأمل ديگر مربوط به جلسه رأي‌گيري‌اي در جلسه مجمع تشخيص مصلحت نظام است، درحالي‌كه چهره‌هايي مانند محسن رضايي، غلامعلي حدادعادل، محمود احمدي‌نژاد و مرحوم هاشمي‌شاهرودي حضور دارند و همه به‌جز احمدي‌نژاد دستشان را به نشانه موافقت بالا برده‌اند. در گوشه ديگر سالن تصاويري از مراسم درگذشت مرحوم هاشمي‌رفسنجاني و تشييع پيكر او جلب‌توجه مي‌کند.
در اين مراسم سيدحسن خميني، اسحاق جهانگيري، اعضاي خانواده آيت‌الله هاشمي و جمعي از مقامات ايراني و خارجي حضور داشتند. به غير از خانواده مرحوم هاشمي‌رفسنجاني، شخصيت‌هاي شناخته‌شده‌اي از جمله: آيت‌الله امامي‌کاشاني؛ امام‌جمعه موقت تهران، دکتر عارف؛ رئيس فراکسيون اميد، اسدالله عسگراولادي، علي مطهري، عليرضا بهشتي، عليرضا محجوب، پروانه مافي و آيت‌الله غرويان هم در مراسم شركت داشتند. در سالن اصلي اجلاس سران حضور شخصيت‌هايي از قوميت‌هاي ترکمن، بختياري و ... هم به چشم مي‌خورد. حضور مهدي هاشمي هم كه از زندان به مرخصي آمده و در گوشه‌اي از سالن ايستاده بود جلب‌توجه مي‌كرد و برخي حاضران در مراسم با او عكس سلفي مي‌گرفتند.
مشي هاشمي اعتدال و دغدغه‌اش حفظ وحدت
مراسم با پخش سرود ملي و کليپي از سخنان مقام معظم رهبري و مرحوم هاشمي‌رفسنجاني آغاز شد. ابتدا محمد هاشمي، برادر مرحوم هاشمي‌رفسنجاني در جايگاه سخنران قرار گرفت و گفت: «مشي هاشمي اعتدال و دغدغه‌اش حفظ وحدت و دوري از افراط و تفريط بود». او افزود: «آيا وقت آن نرسيده که اهداف و آمال اين بزرگمرد تاريخ؛ يعني تلاش براي حفظ نظام و ارزش‌هاي آن و وحدت بين جريان‌هاي سياسي داخل نظام را حفظ کنيم. دو سال است که جاي اين بزرگمرد تاريخ ايران در لحظه‌‌لحظه‌هاي تقويم اين سرزمين خالي است». او گفت: «وحدت يعني جريان‌هاي سياسي داخل نظام را حفظ و آتش تفرقه دشمن را خاموش کنيم که از قديم ميراث سران غرب و انگليس بود. به جمله امام خميني(ره) برگرديم که هاشمي زنده است، چون نهضت زنده است، نه آن جمله گردانندگان شيطان‌صفت انگليسي و اذناب فريب‌خورده داخلي که مي‌گويند هاشمي زنده است چون انحراف زنده است». در ادامه نيز فاطمه هاشمي، دختر مرحوم آيت‌الله هاشمي، با صدايي گرفته دل‌نوشته‌اي در سوگ پدرش قرائت کرد که روايتي از روز رحلت پدرش بود.
شلاق به آبروي هاشمي نتوانست او را به زانو درآورد
حسن روحاني سخنران بعدي بود كه در جايگاه قرار گرفت. در اين زمان فردي قصد داشت در سخنراني روحاني اختلال ايجاد كند كه با واکنش محافظان و حراست حاضر در سالن مواجه شد. روحاني در اين مراسم گفت: «آيت‌الله هاشمي همواره از هر منصب و جايگاهي که در آن قرار گرفت برتر و بالاتر بود. هاشمي‌رفسنجاني در جريان نهضت و حرکت اسلامي از همان آغاز از ياران نزديک و شاگردان برجسته امام راحل بود و همواره فراتر از يکي از نخبگان حوزه علميه تلاش مي‌کرد». روحاني با بيان اينکه هاشمي چنان شجاع و مقاوم بود که هيچ شلاق و شکنجه‌اي او را به زانو درنياورد، ادامه داد: «نه‌تنها شکنجه و شلاق‌هاي ساواک و زندان‌هاي رژيم طاغوت هاشمي را به زانو درنياورد، بلکه حتي شلاق‌هايي که به آبرو و روح هاشمي وارد آمد نيز نتوانست او را به زانو درآورد. امروز اينجا جمع شديم که بگوييم هاشمي زنده است و مي‌ماند. فکر او مي‌ماند، صبر هاشمي مي‌ماند، مدارا، استقامت، فداکاري و تحمل او مي‌ماند و آنچه آرزوي هاشمي؛ يعني ايران باشکوه و نظام سربلند اسلامي بود، ملت و دولت ما دنبال خواهد کرد. تا ايران هست، هاشمي هست. تا نظام اسلامي هست، هاشمي هست». روحاني در ادامه با اشاره به
اينکه ملت قدرشناس ايران، آخرين‌بار هاشمي‌رفسنجاني را در خيابان انقلاب بدرقه کردند، خاطرنشان کرد: «تا جاده انقلاب هست، هاشمي نيز زنده است. فکر بلند و هوشياري ملت ايران در دو صحنه آشکار شد؛ يکي آن زمان که تهمت‌ها و سخن‌هاي نارواي بسياري عليه هاشمي به زبان آمد، اما در آخرين انتخاباتي که او شرکت کرد با رأي بالاي مردم تهران مواجه شد و صحنه دوم نيز زماني بود که مردم آن نمايش باشکوه را در بدرقه پيکر هاشمي به نمايش گذاشتند. اين دو صحنه به همه معاندان، دشمنان و سرکوبگران اعلام کرد که نمي‌توان با تهمت و دروغ، فرهيخته‌اي محبوب ملت را از صحنه خارج کرد. هاشمي همچنان همان شخصيت والايي است که امام راحل درباره او پس از حمله سبعانه ضدانقلاب گفت: هاشمي زنده است، چون نهضت زنده است. مقام معظم رهبري نيز گفت که هيچ‌کس براي من هاشمي نمي‌شود».حسن روحاني ادامه داد: «دو نفر در پيروزي انقلاب و استقرار نظام که از ياران بنام امام بودند، نقش مؤثر داشتند؛ يکي شهيد بهشتي که مجلس خبرگان قانون اساسي را اداره کرد و آن ثمره انقلاب يعني قانون اساسي را به بار آورد و ديگري مرحوم هاشمي بود که مشابه اين کار را در تشکيل و اداره اولين مجلس شورا بر
عهده داشت». رئيس‌جمهور با اشاره به نقش آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني در فرماندهي عمليات‌هاي گوناگون و سرنوشت‌ساز در جنگ، گفت: «فرمان حمله عمليات کربلاي چهار را ايشان صادر کرد، هرچند در ميدان جنگ فرازونشيب وجود دارد و ما گاهي پيروز مي‌شديم و گاه در برخي از عمليات‌ها شکست مي‌خورديم؛ در‌عين‌حال، هاشمي خستگي‌ناپذير بود. يکي از ويژگي‌هاي بارز او سؤال دقيق بود. اين مهم است که چه سؤالي کنيم. او به معناي واقعي کلمه مدبر بود. او در همه صحنه‌ها مدبر بود. صبر هاشمي فوق‌العاده بود. پس از عملیات کربلاي چهار، ايشان تصميم گرفت که عمليات بعدي طراحي شود و پس از يک هفته، عمليات کربلاي پنج طراحي شد». روحاني ادامه داد: «در آن دوران بايد حواسمان به هدف اصلي دشمن مي‌بود و هاشمي اين را به‌خوبي مي‌دانست و مي‌فهميد که جنگ را بايد براي دستيابي به صلح عزتمند ادامه دهيم». رئيس‌جمهور بيان كرد: «يکي از مهم‌ترين مسائل، پايان جنگ است. هنر اين است که جنگ سياسي را چگونه پايان دهيم. هاشمي يک سياست‌مدار بود. مانند او کم داريم. هاشمي يک سياست‌مدار مسلمان و يک استراتژيست بود. هاشمي مرد حافظ اين نظام بود و نبايد نقش او را فراموش کرد».
تنديس هاشمي نماد اعتدال است
رئيس‌جمهور با اشاره به توصيه‌ها و تأکيدات آيت‌الله هاشمي در سال 95 به او درباره ضرورت حضور در انتخابات سال 96، گفت: «جاي او در آن انتخابات باشکوه و حضور مردم بسيار خالي بود و هيچ روز سختي امروز در دولت وجود ندارد که ما اين احساس را نداشته باشيم که دولت يک پناهگاه و حامي بزرگ را از دست داد». دکتر روحاني افزود: «هاشمي بعد از انتخابات 92، بسيار نگران سرنوشت مذاکرات هسته‌اي بود و به‌طور مداوم و مرحله‌به‌مرحله آن را دنبال مي‌کرد و غير از آنکه از من دراينباره سؤال مي‌کرد، با ديگر مسئولان نيز دراينباره جلسات متعددي داشت». رئيس‌جمهور با بيان اينکه او در تمام عرصه‌ها و موضوعات، دغدغه پيشرفت کشور را داشت و ايران سربلند و عزيز و مدرن را مي‌خواست، اظهار كرد: «شايد زمينه اين انديشه او در تفکرات اميرکبير وجود داشت. کما اينکه امام(ره) هم تفکر اوليه خود را از مدرس گرفته بود. هاشمي همواره به‌دنبال اين بود که معضلات و مشکلات کشور را به نحوي حل‌وفصل کند و تنها کسي است که در کشور از ابتداي انقلاب تا روز آخر عمر خود مسئوليت را قبول کرد و تا ساعات آخر براي اسلام، نظام و ايران تلاش کرد». رئيس‌جمهور ادامه داد: «هنگامي که برجام
به ثمر رسيد و توانستيم به توافق دست پيدا کنيم، آيت‌الله هاشمي به من گفت که امروز من ديگر راحت مي‌ميرم؛ چراکه امروز فهميدم کشور استقرار يافت و سايه جنگ از کشور برداشته شده است. هاشمي بنيان‌گذار فناوري هسته‌اي در اين کشور بود و هرکس در اين کشور جز هاشمي از فناوري هسته‌اي سخن بگويد، نادرست گفته است؛ چراکه او اولين کسي بود که دستور ورود سانتريفيوژ به کشور را داد و در تمامي مراحل مسائل را به ريز دنبال مي‌کرد». اين بخش از سخنان روحاني با تشويق حاضران روبه‌رو شد. رئيس‌جمهور با تأکيد بر اينکه قدرت دفاعي، فناوري و اعتدال امروز ايران از يادگاران هاشمي‌رفسنجاني است، گفت: «اگر بخواهيم در دوران انقلاب، مجسمه‌اي از اعتدال بسازيم، تنديس هاشمي، تنها نماد براي آن است». اين قسمت از سخنان رئيس‌جمهوري هم باز تشويق حضار را به همراه داشت. روحاني با بيان اينکه فراجناحي‌بودن در اين کشور سخت است، اظهار كرد: «براي کسي که فراجناحي عمل مي‌کند، روز پيروزي همه کف مي‌زنند و در روز سختي همه از او فاصله مي‌گيرند و بسيار دشوار است که کسي بخواهد، فراجناحي کار کند اما هاشمي با هر دو جناح خوب و رفيق بود و با افراطيون هر دو جناح برخورد مي‌کرد.
معتدلين دو جناح هاشمي را پناهگاه خود مي‌دانستند. او هيچ‌وقت نااميد نبود. او فوق جناح بود که در کشور ما سخت است. او فراجناحي بود و به خاطر ايران خم به ابرو نياورد؛ با وجود ظلم‌هاي زيادي که به او شد. بايد راه هاشمي را ادامه دهيم و با همه مدارا کنيم». رئيس‌جمهور گفت: «پس از شهيد بهشتي در تاريخ انقلاب نديدم به کسي به اندازه هاشمي ظلم شود؛ هر چه خواستند گفتند و او به خاطر اسلام، ايران و انقلاب چيزي نگفت. بايد از هاشمي اعتدال را ياد بگيريم و نبايد هدف را از ياد ببريم. مطمئنا با وحدت، اتحاد، صبر، حوصله و پيروي از راه هاشمي، مي‌توانيم راه و انقلاب خود را حفظ کنيم».
هاشمي به پرسش‌هاي زمانه خود پاسخ خوبي داد
پس از آن احمد مسجدجامعي گفت: «حضور و تأثير فرهنگي ايشان کمتر مورد بحث قرار گرفته و مغفول مانده و بعضا در جلسات مورد انکار قرار گرفته است. حتي مبارزات او پيش از انقلاب هم جنبه فرهنگي داشت». او افزود: «مرحوم هاشمي هميشه راه را براي گفت‌وگو و ارتباط با جهان باز گذاشت». مسجدجامعي با اشاره به تأليفات آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني ادامه داد: «هاشمي جهان و زمان خود را خوب شناخته و به پرسش‌هاي زمانه خود خوب پاسخ داد».
ديگر سخنران محمد سروش‌محلاتي بود که گفت: «امام علي (ع) به مالک اشتر توصيه مي‌کند که حاکم اسلامي بايد مسئوليت ماليات، جهاد با دشمن، عمران و آبادي و خوب زندگي‌کردن مردم را دنبال کند. حکومتي که در انجام اين وظايف موفق شود، اسلامي است. با اين تفکر هاشمي‌رفسنجاني سراغ اميرکبير مي‌رود و با شجاعت اعلام مي‌کند که او حاکم اسلامي بود. اميرکبير دارالفنون ساخت و خيلي خدمات ديگر داشت. شگفت‌آور است که يک روحاني که از يک روستاي دور‌افتاده به قم آمده، در حدود 30سالگي کتاب اميرکبير مي‌نويسد. هاشمي شيفته تمدن غرب نيست؛ اما هرگز اين ادبيات را به کار نمي‌برد. نه اينکه نقاط ضعف را نبيند؛ ولي جرئت و جسارت ديدن نقاط قوت را هم دارد. حکومت ديني از نظر او الگويي برگرفته از تحجرات امثال سيد‌قطب و افراط‌‌گري‌هاي امثال اخوان‌المسلمين نيست. او مي‌گويد جدا اعتقاد دارم اگر مجتهد هم بر سر کار باشد، همان کارهاي اميرکبير را مي‌کند و دليل مي‌آورد».
سروش‌محلاتي ادامه داد: «آن زمان که هاشمي‌رفسنجاني در سال 46 اين موضوع را مطرح مي‌کرد، کمتر کسي بود که در حوزه‌هاي علميه چنين سخن بگويد. ايشان مي‌گويد «من در تعجبم که وقتي مي‌خواهند دينداري اميرکبير را مطرح کنند، سخن از دعا و زيارت و نافله او مي‌گويند؛ در‌حالي‌که همه اصلاحات اميرکبير دينداري بود. او تأسيس دارالفنون را هم دينداري مي‌دانست و با همين تفکر در انقلاب اسلامي حضور پيدا کرد. عده‌اي خيال مي‌کنند نوشتن اين کتاب از شغل اصلي منِ روحاني خارج است؛ ولي معتقدم که اين طرز فکر از خواسته‌هاي استعمارگران است. برخي اظهار مي‌کنند که هاشمي دوره‌هاي مختلف فکري را پشت سر گذاشت و تغييراتي در او به وجود آمد. هر انساني در گذشت زمان تجربيات جديدي کسب مي‌کند؛ ولي اعتقاد من اين است که هاشمي حتي در همان 19 دي 1395 شاکله اصلي فکري‌اش همان شاکله فکري سال 46 بود». اين استاد حوزه و دانشگاه اظهار كرد: «ما گلايه‌اي از کساني که امروز با هاشمي درافتاده‌‌اند، نداريم. اميرکبير هم که دست به اصلاحات زد، منتقداني داشت. ما از اينکه برخي از اين افراد که از نسل همان افراد هستند، در برابر هاشمي قرار بگيرند و اتهام بزنند، هيچ ناراحت
نيستيم. اصالت راه هاشمي در همين است. اين اختلاف ديدگاه چيز تازه‌اي نيست».
آيت‌الله هاشمي براي انقلاب بارها از خود گذشت
در پايان محسن هاشمي فرزند ارشد مرحوم هاشمي‌رفسنجاني و رئيس شوراي شهر تهران نيز با اشاره به سخنان روحاني، احمد مسجدجامعي و سروش‌محلاتي گفت: «آيت‌الله هاشمي ۳۸ سال پس از انقلاب و ۴۰ سال هم قبل از انقلاب براي ايران و انقلاب زحمات فراواني کشيد». محسن هاشمي افزود: «مسائلي در زندگي آيت‌الله هاشمي بود که سعي مي‌کرد مخفي نگه دارد؛ چون اهل ريا نبود. آيت‌الله هاشمي براي انقلاب بارها از خود گذشت. با جان و مالش براي انقلاب تلاش کرد». هاشمي ادامه داد: «پيش از انقلاب وقتي او مي‌خواست به کشور بازگردد، همه به پدر توصيه مي‌کردند اين کار را نکند؛ ولي او زندان در ايران را بر زندگي در خارج از کشور ترجيح داد. در عمليات مرصاد از منطقه عمليات خارج نشد و گفت لازم است در منطقه بمانم. در جريان پذيرش قطع‌نامه 598 گفت حاضر است مجازات شود؛ ولي صلح به دست آيد». او ادامه داد: «آيت‌الله هاشمي فردي انتقادپذير بود. کتاب‌هاي خاطرات او نشان مي‌دهد چگونه زندگي روزمره خود را بدون سانسور در اختيار مردم قرار داد. هيچ ريايي در اين خاطرات نيست». فرزند رئيس فقيد مجمع تشخيص مصلحت نظام اضافه کرد: «اميدوارم همان‌طور که آيت‌الله هاشمي توانست جنگ را با
صلح به پايان برساند، ما هم با همدلي و همبستگي و انسجام بتوانيم جنگ اقتصادي را طوري به پايان برسانيم که در نهايت منجر به رفاه مردم کشورمان بشود». بخش دوم مراسم بزرگداشت هاشمي‌رفسنجاني در حرم امام خميني (ره)، برگزار شد و ميهمانان بعد از ترك اجلاس رهسپار مرقد امام شدند.