آيت‌الله محمد مؤمن درگذشت
روزگار سپري‌شده فقیه ناظر
شهرتش را بيش‌از‌پيش در سال‌هاي گذشته به واسطه ممتحن يا طراح سؤالات آزمون اجتهاد براي انتخابات مجلس خبرگان رهبري به دست آورده بود و پس از مدتي که در بستر بيماري بود، درگذشت. آيت‌الله محمد دانش‌زاده‌قمي معروف به مؤمن؛ چهره‌اي که به دليل حضور طولاني‌مدت در شوراي نگهبان و مجلس خبرگان رهبري يکي از افراد اصلي و تعيين‌کننده در بررسي صلاحيت نامزدهاي انتخابات‌هاي جمهوري اسلامي است.
تولد، درس و تدريس
محمد مؤمن از فقهاي مورد وثوق بود که هم‌درسي و مباحثاتش با استادان نام‌آشناي حوزه، او را در زمينه فقه اسلامي به درجه‌اي رسانده بود که سال‌هاي سال عضو فقهاي شوراي نگهبان باشد. به تاريخ دي سال 1316 در شهر قم متولد شد. در دوران تحصيل از درس استادانی مانند مرحوم آيت‌الله مشکيني، امام خميني، آيت‌الله بروجردي، محقق‌داماد، مرتضي حائري، سيدمحمدحسين طباطبايي و مصطفي خميني استفاده کرد.
ورود به فضاي سياسي
شايد يکي از مهم‌ترين تحرکات آيت‌الله، امضاي نامه‌اي بود که مرجعيت امام خميني را در دهه 40 تأييد مي‌کرد. به دنبال دستگيري مجدد امام در سال 1343 و تبعيد به تركيه، آيت‌الله مؤمن سفير رساندن پيغامي به امام خميني از طرف آيت‌الله سيد‌محسن حکيم بود. پيام اين بود كه هم‌‌اكنون حاج‌آقا روح‌الله (امام خميني) در صف مراجع تقليدند و دستگيري و تبعيد ايشان، در واقع توهين به مرجعيت شيعه خواهد بود. از‌اين‌‌رو لازم است آيت‌الله سيد‌محسن حكيم، نسبت به اين مسئله واكنش نشان داده، خواستار بازگشت ايشان و رفع تبعيد امام خميني شوند. از فعاليت‌هاي ديگر كه در كارنامه مبارزاتي آيت‌الله مؤمن آمده، رساندن مفاد نامه تعدادي از اعضاي جامعه مدرسين حوزه علميه قم، مبني بر اعلام مرجعيت امام خميني (ره) به دست امام خميني (ره) بود. مفاد اين نامه را آيت‌الله مؤمن، در نجف به امام (ره) تقديم کرد. مؤمن در سال 53، دستگير و به کرمان و تويسرکان تبعيد شد.
بعد از انقلاب
با پيروزي انقلاب، مؤمن توانست به مناصب اجرائي هم دست پيدا کند. مسئوليت انتخاب و اعزام قضات شرع دادگاه‌هاي انقلاب در سراسر كشور به دستور امام خميني (ره)، رياست دادگاه عالي انقلاب اسلامي، عضويت در شورايعالي قضائي، عضويت در شوراي نگهبان با حكم امام خميني در سال 1362 و ابقا در آن با حكم مقام معظم رهبري، مديريت حوزه علميه قم و عضويت در شورايعالي سياست‌گذاري حوزه علميه قم از سال 1371 تا 1374 و نيز عضويت در دوره چهارم شورايعالي حوزه علميه قم و نمايندگي در برخي ادوار مجلس خبرگان رهبري.
نظارت بر احکام اعدام و مصادره‌ها
در سال ۱۳۵۹ که دادگاه عالي قضات به دستور امام خميني و به وسيله آيت‌الله موسوي‌بجنوردي راه‌اندازي شد، بخش مهمي از تدوين قوانين و اصلاحيه‌هاي مربوط به قانون مدني و آيين دادرسي کيفري و قانون مجازات اسلامي و نظارت مستقيم بر احکام همه دادگاه‌ها در زمره شرح وظايف اين شورا بوده است. موسوي‌بجنوردي در گفت‌وگويي که با سالنامه اعتماد داشته، در جايي به نقش آيت‌الله مؤمن در بررسي احکام دادگاه‌هاي شرع اشاره مي‌کند: «يک دادگاه عالي در قم تشکيل شد سال ۵۹ که نظارت کند بر احکام اعدام و مصادره‌ها که اين دادگاه با دستور امام تشکيل شد. من با عدهاي مانند آيت‌الله فاضل‌لنکراني، آقاي مؤمن و آذري‌قمي به اين دادگاه‌ها رفتم. نظارت مي‌کرديم که خيلي از اين احکام اعدام که داده مي‌شد، اگر بر موازين اسلامي و قانوني نبود، رد مي‌کرديم».
مرحوم آيات آذري‌قمي و منتظري
احمد آذري‌قمي که به سال 1377 در روزگار حصر درگذشت، با وجود آنکه از همراهان امام خميني در جريان انقلاب و از مؤسسين نظام جمهوري محسوب مي‌شد، نظراتش در اواخر عمرش تغيير کرده بود. به سبب اين تغيير هم برخي در مستندسازي‌ها نام يا تصوير او را دستخوش تغيير قرار داده‌اند. يکي از اين تغييرات، تغيير در عکس تمبري است که در سالگرد اولين نماز جمعه رونمايي شد. اين تصوير آيت‌الله علي مشکيني، رئيس اسبق مجلس خبرگان رهبري را نشان مي‌دهد که امامت جمعه را برعهده دارد؛ اما احمد آذري‌قمي از تصوير حذف شده است. آيت‌الله مؤمن درباره آذري‌قمي گفته بود: «تا‌جايي‌که من در خاطر دارم، آقاي آذري‌قمي همواره نسبت به رهبري ارادت و محبت داشتند و البته اين رابطه متقابل بود و رهبري هم هميشه با احترام و محبت در خصوص ايشان صحبت مي‌کردند. آقاي آذري‌قمي هميشه نسبت به رهبري ارادت داشتند. حتي اگر نظري هم آزادانه مطرح مي‌کردند؛ در‌عين‌حال احترام و مراعات حال ايشان را مي‌کردند».
شب رحلت امام
محمد موسوي‌خوئيني در مطلبي که اخيرا در کانال خود از شب رحلت امام منتشر کرده، نام مؤمن را در دسته افرادي مي‌آورد که آن شب حضور داشته و مشغول برنامه‌ريزي براي بعد از ايام رحلت بوده‌اند. به روايت موسوي‌خوئيني «جايي که نشسته بوديم، محل رفت‌وآمد افراد خانواده امام و نيز اعضاي دفتر به داخل بيمارستان بود و افراد مختلف آمدوشد مي‌کردند... . در اين نشست، آقايان خلخالي، محمدي‌گيلاني، مؤمن و شايد طاهري‌خرم‌آبادي هم بودند؛ ولي احمد‌آقا همراه پزشکان بر بالين امام بود. صحبت شد که بعد از امام براي رهبري چه بايد کرد، پس از مقداري سکوت، آقاي محمدي‌گيلاني به جناب آقاي خامنه‌اي گفتند چرا خود شما نباشيد و دو، سه جمله هم در تأييد پيشنهاد خود گفتند که متأسفانه در خاطرم نمانده است. آقاي خامنه‌اي برآشفتند و به آقاي محمدي گفتند خواهش مي‌کنم ديگر اين مطلب را تکرار نفرماييد. آقاي مؤمن گفتند که حضرت امام درباره آقاي منتظري فرموده‌اند که رهبر نمي‌توانند بشوند؛ ولي نفرموده‌اند که عضو شوراي رهبري هم نمي‌توانند باشند؛ بنابراين چه اشکالي دارد که شوراي رهبري متشکل از ايشان و دو نفر ديگر که از جهت مديريت و سياسي صلاحيت دارند، تشکيل شود؟ اين
پيشنهاد، اگر هم طرفداري داشت؛ اما اکثر حاضران با آن مخالف بودند...». درباره نظرات آيت‌الله مؤمن درباره مرجعيت مرحوم آيت‌الله منتظري در دهه 70 هم مطالب متعددي آمده است که البته سمت‌و‌سوگيري‌هاي آيت‌الله در سال‌هاي بعد به‌نوعي با آن نظرات مغاير به نظر مي‌آيد.مرحوم هاشمي‌رفسنجاني در خاطرات خود از روز دهم بهمن سال ۷۰ مي‌نويسد: «بعد از ختم جلسه، آقايان [محمد] محمدى‌گيلانى، [محمد]مؤمن، [سيدحسن] طاهرى‌خرم‌آبادى، حسن آقاتهرانى و [عباس] محفوظى ماندند و از من خواستند براى عادى‌شدن وضع آيت‌الله منتظرى کمک کنم که ايشان بتواند به مرجعيت برسد؛ با تأييد نظرشان، گفتم مسئله مربوط به رهبرى است».
جلسه با آيت‌الله خامنه‌اي
مؤمن در خرداد 93 درباره جلساتي که به‌همراه برخي مراجع و چهره‌هاي حوزوي بعد از رهبري آيت‌الله خامنه‌اي با ايشان داشتند، گفته بود: «هدف ما از برقراري اين جلسات آشنايي بي‌واسطه يا مع‌الواسطه علما و فضلاي حوزه با مقام علمي و توانايي فقهي رهبر معظم انقلاب بود... ايشان جلسه‌اي را تشکيل دادند و خودشان افراد را انتخاب کردند. اين عده، فقهاي شوراي نگهبان بودند که فکر مي‌کنم در آن دوره، جوان‌ترينشان من بودم! آقاي جنتي، آقاي محمدي‌گيلاني، آقاي اماميکاشاني، آقاي رضواني و بنده بوديم. از بيرون از شورا، از تهران آقاي مهدوي‌کني، از قم آقاي آسيدمحمود هاشمي، مرحوم آقاي قديري، مرحوم آقاي آسيدعباس خاتم و آقاي آسيدجعفر کريمي را دعوت کردند. هدف ما اين بود تا علميت ايشان براي فضلايي که در اين جمع هستند، روشن شود... اين مجمع، يک مجمع کاملا فقهي بود. اينکه برخي اسمش را جلسه استفتا گذاشته‌اند، درست نيست. البته اغلب موضوعات را خود آقا انتخاب مي‌کردند. شايد مسائلي بود که تا آن موقع کمتر درباره آنها سخن گفته شده بود و ايشان مي‌خواستند بيشتر درباره آنها بحث شود... بنده تا سال 1374 که تصادف شديدي که در راه قم برايم روي داد و يک ماه در
بيمارستان بيهوش و 42 روزي بستري بودم، در آن جلسات شرکت مي‌کردم. از آن به بعد ديگر نتوانستم اما در همان فاصله پنج‌سال‌و‌خرده‌اي توانستم کاملا به دقت و علميت جناب آقاي خامنه‌اي پي ببرم...»
حدود ولايت فقيه
مؤمن در سال‌هاي گذشته درباره حدود ولايت فقيه هم چنين گفته بود:« اختيارات مقام معظم رهبري بعد از اصلاحاتي که در سال ٦٨ در قانون اساسي به وجود آمد، ولايت مطلقه است؛ يعني ولي‌فقيه بر تمام آنچه در کشور مي‌گذرد، اختيار تام دارد و اين‌‌طور نيست که به آنچه در قانون اساسي آمده است، مقيد باشد. ولايت مطلقه را حضرت امام(ره) اعمال کردند. به‌عنوان‌مثال حضرت امام(ره) دادگاه ويژه روحانيت را تشکيل دادند با اينکه اصل اين دادگاه در قانون اساسي نيامده است».
ناظر و ممتحن
در اين ميان پررنگ‌ترين نقش مؤمن، جايگاه نظارتي و ممتحني‌اش در برگزاري انتخابات‌هاي مختلف در جمهوري اسلامي بوده است. احتمالا به سبب اين جايگاه هم بارها مورد اعتراض قرار گرفته باشد. برای نمونه وقتي صادق خلخالي در جريان انتخابات مجلس شوراي اسلامي رد صلاحيت شد، در بخشي از روايت خود به عملکردش اشاره کرده و اعمالش را به خواست نظام نسبت داده و مي‌نويسد: «بنده قبول کردم و رفتم آن جريانات ايلام و کرمانشاه و از اين‌جور کار‌ها... حالا شما چه مي‌گوييد؟ خط امام براي ما قانون است آقاي اماميکاشاني! آقاي خزعلي! آقاي مؤمن! آقايان ديگر... اين خط امام و مهر امام است. امام قبل از رحلتشان به من حکم توليت حوزه علميه حضرت عبدالعظيم را داده‌اند، شما مي‌خواهيد بگوييد نه اينها درست نيست. شما چه ادعايي داريد؟».
ردصلاحيت‌هاي مجلس هفتم
محمد مؤمن يک‌بار هم با حضور در برنامه شناسنامه صداوسيما به سال 1393 درباره رد صلاحيت‌هاي انتخابات مجلس هفتم گفته بود: «ما حتي در مجلس هفتم برخي افراد را تأييد نکرده بوديم ولي از طرف دولت يا نمي‌دانم کجا ۱۰، ۱۲ نفر آمدند گفتند چرا تأييد نمي‌کنيد، افراد کم هستند. به من گفتند بيا در جلسه‌اي که چند نفر از وزرا آمده‌اند، صحبت کن. اين‌گونه شد که اجازه دهند من هم صحبت کنم. من خطاب به وزرا گفتم کاري که در اين دوره کرديم، نسبت به اين افراد فرقي نمي‌کند با دوره‌هاي پيش. خب افراد بايد برخي ويژگي‌ها را داشته باشند؛ وقتي ندارند ما بايد چه کنيم. بعد گفتند شما برخي از اين افراد را دوباره بررسي صلاحيت کنيد. من گفتم اين کار را مي‌‌کنيم اما شما نرويد بگوييد که شوراي نگهبان قول داده است عدهاي را که شما مي‌خواهيد، تأييد کند. يک کلام دروغ نبايد گفته شود... اتفاقا ما ۴۰ نفر مي‌خواستيم. ما گفتيم در عوض اين ۴۰ نفر شما ۸۰ نفر از کساني که رد صلاحيت کرديم و شرايط کم‌آشوبي دارند، معرفي کنيد و آنها معرفي کردند. برخي آقايان عصباني بودند که چرا اين قول را داديد، گفتم من به کسي قول دادم؟ از جمعي که آنها آوردند، ما فقط حدود ۵۰ نفر را
توانستيم تأييد کنيم. بقيه حرف‌ها دروغ بستن به عملکرد شوراي نگهبان است».
طراح سؤال
مؤمن در تمام اين سال‌ها همچنين يکي از طراحان سؤالات آزمون اجتهاد براي انتخابات خبرگان رهبري هم بوده است. در ماجراي تأييد صلاحيت نشدن سيدحسن خميني در همين انتخابات گذشته، البته حرف‌و‌حديث‌هاي فراواني به وجود آمد و مؤمن در تمامي اين موارد از نوع مواجهه‌اش با سيدحسن خميني در جریان عدم احراز اجتهاد او به‌طور ويژه در مورد عدم حضورش در جلسه امتحان، تمام‌قد دفاع کرد.
انتخابات88
يکي از اظهارات پر‌سر‌و‌صداي مؤمن که در آستانه انتخابات 88 مطرح شد، اعلام حمايت او از احمدي‌نژاد نامزد اين انتخابات بود؛ درحالي‌که عضو فقهای شوراي نگهبان به‌شمار مي‌رفت.
به گزارش ايسنا، آيت‌الله محمد مؤمن گفته بود: «من آقاي احمدي‌نژاد را از سه نامزد ديگر بهتر مي‌دانم. بايد فردي از سوي مردم انتخاب شود که صلاحيت لازم براي اداره مملکت داشته باشد و خواسته و دستورات پيامبر (ص) و امامان (ع) را برآورده سازد». بنا بر همين گزارش، محسن اسماعيلي، از اعضاي شوراي نگهبان در سال ۹۳ با برنامه شناسنامه در مورد ارادت برخي اعضاي شوراي نگهبان به احمدي‌نژاد گفته بود: «کاش اين اظهارنظرها انجام نمي‌شد. اين اظهارنظرها به معناي دخالت در نتيجه انتخابات نبود. بدون رودربايستي عرض مي‌کنم که بعضي از اعضاي شوراي نگهبان (که البته من جزء آنها نبودم) شيفته آقاي احمدي‌نژاد بودند و به ايشان حسن ظن داشتند».محمد مؤمن که در همين انتخابات خبرگان هم دوباره وارد مجلس شده بود و البته همچنان عضو فقهای شوراي نگهبان نيز به شمار مي‌رفت، به تاريخ دوم اسفند پس از تحمل سه ماه بيماري درگذشت.
شهرتش را بيش‌از‌پيش در سال‌هاي گذشته به واسطه ممتحن يا طراح سؤالات آزمون اجتهاد براي انتخابات مجلس خبرگان رهبري به دست آورده بود و پس از مدتي که در بستر بيماري بود، درگذشت. آيت‌الله محمد دانش‌زاده‌قمي معروف به مؤمن؛ چهره‌اي که به دليل حضور طولاني‌مدت در شوراي نگهبان و مجلس خبرگان رهبري يکي از افراد اصلي و تعيين‌کننده در بررسي صلاحيت نامزدهاي انتخابات‌هاي جمهوري اسلامي است.
تولد، درس و تدريس
محمد مؤمن از فقهاي مورد وثوق بود که هم‌درسي و مباحثاتش با استادان نام‌آشناي حوزه، او را در زمينه فقه اسلامي به درجه‌اي رسانده بود که سال‌هاي سال عضو فقهاي شوراي نگهبان باشد. به تاريخ دي سال 1316 در شهر قم متولد شد. در دوران تحصيل از درس استادانی مانند مرحوم آيت‌الله مشکيني، امام خميني، آيت‌الله بروجردي، محقق‌داماد، مرتضي حائري، سيدمحمدحسين طباطبايي و مصطفي خميني استفاده کرد.
ورود به فضاي سياسي
شايد يکي از مهم‌ترين تحرکات آيت‌الله، امضاي نامه‌اي بود که مرجعيت امام خميني را در دهه 40 تأييد مي‌کرد. به دنبال دستگيري مجدد امام در سال 1343 و تبعيد به تركيه، آيت‌الله مؤمن سفير رساندن پيغامي به امام خميني از طرف آيت‌الله سيد‌محسن حکيم بود. پيام اين بود كه هم‌‌اكنون حاج‌آقا روح‌الله (امام خميني) در صف مراجع تقليدند و دستگيري و تبعيد ايشان، در واقع توهين به مرجعيت شيعه خواهد بود. از‌اين‌‌رو لازم است آيت‌الله سيد‌محسن حكيم، نسبت به اين مسئله واكنش نشان داده، خواستار بازگشت ايشان و رفع تبعيد امام خميني شوند. از فعاليت‌هاي ديگر كه در كارنامه مبارزاتي آيت‌الله مؤمن آمده، رساندن مفاد نامه تعدادي از اعضاي جامعه مدرسين حوزه علميه قم، مبني بر اعلام مرجعيت امام خميني (ره) به دست امام خميني (ره) بود. مفاد اين نامه را آيت‌الله مؤمن، در نجف به امام (ره) تقديم کرد. مؤمن در سال 53، دستگير و به کرمان و تويسرکان تبعيد شد.
بعد از انقلاب
با پيروزي انقلاب، مؤمن توانست به مناصب اجرائي هم دست پيدا کند. مسئوليت انتخاب و اعزام قضات شرع دادگاه‌هاي انقلاب در سراسر كشور به دستور امام خميني (ره)، رياست دادگاه عالي انقلاب اسلامي، عضويت در شورايعالي قضائي، عضويت در شوراي نگهبان با حكم امام خميني در سال 1362 و ابقا در آن با حكم مقام معظم رهبري، مديريت حوزه علميه قم و عضويت در شورايعالي سياست‌گذاري حوزه علميه قم از سال 1371 تا 1374 و نيز عضويت در دوره چهارم شورايعالي حوزه علميه قم و نمايندگي در برخي ادوار مجلس خبرگان رهبري.
نظارت بر احکام اعدام و مصادره‌ها
در سال ۱۳۵۹ که دادگاه عالي قضات به دستور امام خميني و به وسيله آيت‌الله موسوي‌بجنوردي راه‌اندازي شد، بخش مهمي از تدوين قوانين و اصلاحيه‌هاي مربوط به قانون مدني و آيين دادرسي کيفري و قانون مجازات اسلامي و نظارت مستقيم بر احکام همه دادگاه‌ها در زمره شرح وظايف اين شورا بوده است. موسوي‌بجنوردي در گفت‌وگويي که با سالنامه اعتماد داشته، در جايي به نقش آيت‌الله مؤمن در بررسي احکام دادگاه‌هاي شرع اشاره مي‌کند: «يک دادگاه عالي در قم تشکيل شد سال ۵۹ که نظارت کند بر احکام اعدام و مصادره‌ها که اين دادگاه با دستور امام تشکيل شد. من با عدهاي مانند آيت‌الله فاضل‌لنکراني، آقاي مؤمن و آذري‌قمي به اين دادگاه‌ها رفتم. نظارت مي‌کرديم که خيلي از اين احکام اعدام که داده مي‌شد، اگر بر موازين اسلامي و قانوني نبود، رد مي‌کرديم».
مرحوم آيات آذري‌قمي و منتظري
احمد آذري‌قمي که به سال 1377 در روزگار حصر درگذشت، با وجود آنکه از همراهان امام خميني در جريان انقلاب و از مؤسسين نظام جمهوري محسوب مي‌شد، نظراتش در اواخر عمرش تغيير کرده بود. به سبب اين تغيير هم برخي در مستندسازي‌ها نام يا تصوير او را دستخوش تغيير قرار داده‌اند. يکي از اين تغييرات، تغيير در عکس تمبري است که در سالگرد اولين نماز جمعه رونمايي شد. اين تصوير آيت‌الله علي مشکيني، رئيس اسبق مجلس خبرگان رهبري را نشان مي‌دهد که امامت جمعه را برعهده دارد؛ اما احمد آذري‌قمي از تصوير حذف شده است. آيت‌الله مؤمن درباره آذري‌قمي گفته بود: «تا‌جايي‌که من در خاطر دارم، آقاي آذري‌قمي همواره نسبت به رهبري ارادت و محبت داشتند و البته اين رابطه متقابل بود و رهبري هم هميشه با احترام و محبت در خصوص ايشان صحبت مي‌کردند. آقاي آذري‌قمي هميشه نسبت به رهبري ارادت داشتند. حتي اگر نظري هم آزادانه مطرح مي‌کردند؛ در‌عين‌حال احترام و مراعات حال ايشان را مي‌کردند».
شب رحلت امام
محمد موسوي‌خوئيني در مطلبي که اخيرا در کانال خود از شب رحلت امام منتشر کرده، نام مؤمن را در دسته افرادي مي‌آورد که آن شب حضور داشته و مشغول برنامه‌ريزي براي بعد از ايام رحلت بوده‌اند. به روايت موسوي‌خوئيني «جايي که نشسته بوديم، محل رفت‌وآمد افراد خانواده امام و نيز اعضاي دفتر به داخل بيمارستان بود و افراد مختلف آمدوشد مي‌کردند... . در اين نشست، آقايان خلخالي، محمدي‌گيلاني، مؤمن و شايد طاهري‌خرم‌آبادي هم بودند؛ ولي احمد‌آقا همراه پزشکان بر بالين امام بود. صحبت شد که بعد از امام براي رهبري چه بايد کرد، پس از مقداري سکوت، آقاي محمدي‌گيلاني به جناب آقاي خامنه‌اي گفتند چرا خود شما نباشيد و دو، سه جمله هم در تأييد پيشنهاد خود گفتند که متأسفانه در خاطرم نمانده است. آقاي خامنه‌اي برآشفتند و به آقاي محمدي گفتند خواهش مي‌کنم ديگر اين مطلب را تکرار نفرماييد. آقاي مؤمن گفتند که حضرت امام درباره آقاي منتظري فرموده‌اند که رهبر نمي‌توانند بشوند؛ ولي نفرموده‌اند که عضو شوراي رهبري هم نمي‌توانند باشند؛ بنابراين چه اشکالي دارد که شوراي رهبري متشکل از ايشان و دو نفر ديگر که از جهت مديريت و سياسي صلاحيت دارند، تشکيل شود؟ اين
پيشنهاد، اگر هم طرفداري داشت؛ اما اکثر حاضران با آن مخالف بودند...». درباره نظرات آيت‌الله مؤمن درباره مرجعيت مرحوم آيت‌الله منتظري در دهه 70 هم مطالب متعددي آمده است که البته سمت‌و‌سوگيري‌هاي آيت‌الله در سال‌هاي بعد به‌نوعي با آن نظرات مغاير به نظر مي‌آيد.مرحوم هاشمي‌رفسنجاني در خاطرات خود از روز دهم بهمن سال ۷۰ مي‌نويسد: «بعد از ختم جلسه، آقايان [محمد] محمدى‌گيلانى، [محمد]مؤمن، [سيدحسن] طاهرى‌خرم‌آبادى، حسن آقاتهرانى و [عباس] محفوظى ماندند و از من خواستند براى عادى‌شدن وضع آيت‌الله منتظرى کمک کنم که ايشان بتواند به مرجعيت برسد؛ با تأييد نظرشان، گفتم مسئله مربوط به رهبرى است».
جلسه با آيت‌الله خامنه‌اي
مؤمن در خرداد 93 درباره جلساتي که به‌همراه برخي مراجع و چهره‌هاي حوزوي بعد از رهبري آيت‌الله خامنه‌اي با ايشان داشتند، گفته بود: «هدف ما از برقراري اين جلسات آشنايي بي‌واسطه يا مع‌الواسطه علما و فضلاي حوزه با مقام علمي و توانايي فقهي رهبر معظم انقلاب بود... ايشان جلسه‌اي را تشکيل دادند و خودشان افراد را انتخاب کردند. اين عده، فقهاي شوراي نگهبان بودند که فکر مي‌کنم در آن دوره، جوان‌ترينشان من بودم! آقاي جنتي، آقاي محمدي‌گيلاني، آقاي اماميکاشاني، آقاي رضواني و بنده بوديم. از بيرون از شورا، از تهران آقاي مهدوي‌کني، از قم آقاي آسيدمحمود هاشمي، مرحوم آقاي قديري، مرحوم آقاي آسيدعباس خاتم و آقاي آسيدجعفر کريمي را دعوت کردند. هدف ما اين بود تا علميت ايشان براي فضلايي که در اين جمع هستند، روشن شود... اين مجمع، يک مجمع کاملا فقهي بود. اينکه برخي اسمش را جلسه استفتا گذاشته‌اند، درست نيست. البته اغلب موضوعات را خود آقا انتخاب مي‌کردند. شايد مسائلي بود که تا آن موقع کمتر درباره آنها سخن گفته شده بود و ايشان مي‌خواستند بيشتر درباره آنها بحث شود... بنده تا سال 1374 که تصادف شديدي که در راه قم برايم روي داد و يک ماه در
بيمارستان بيهوش و 42 روزي بستري بودم، در آن جلسات شرکت مي‌کردم. از آن به بعد ديگر نتوانستم اما در همان فاصله پنج‌سال‌و‌خرده‌اي توانستم کاملا به دقت و علميت جناب آقاي خامنه‌اي پي ببرم...»
حدود ولايت فقيه
مؤمن در سال‌هاي گذشته درباره حدود ولايت فقيه هم چنين گفته بود:« اختيارات مقام معظم رهبري بعد از اصلاحاتي که در سال ٦٨ در قانون اساسي به وجود آمد، ولايت مطلقه است؛ يعني ولي‌فقيه بر تمام آنچه در کشور مي‌گذرد، اختيار تام دارد و اين‌‌طور نيست که به آنچه در قانون اساسي آمده است، مقيد باشد. ولايت مطلقه را حضرت امام(ره) اعمال کردند. به‌عنوان‌مثال حضرت امام(ره) دادگاه ويژه روحانيت را تشکيل دادند با اينکه اصل اين دادگاه در قانون اساسي نيامده است».
ناظر و ممتحن
در اين ميان پررنگ‌ترين نقش مؤمن، جايگاه نظارتي و ممتحني‌اش در برگزاري انتخابات‌هاي مختلف در جمهوري اسلامي بوده است. احتمالا به سبب اين جايگاه هم بارها مورد اعتراض قرار گرفته باشد. برای نمونه وقتي صادق خلخالي در جريان انتخابات مجلس شوراي اسلامي رد صلاحيت شد، در بخشي از روايت خود به عملکردش اشاره کرده و اعمالش را به خواست نظام نسبت داده و مي‌نويسد: «بنده قبول کردم و رفتم آن جريانات ايلام و کرمانشاه و از اين‌جور کار‌ها... حالا شما چه مي‌گوييد؟ خط امام براي ما قانون است آقاي اماميکاشاني! آقاي خزعلي! آقاي مؤمن! آقايان ديگر... اين خط امام و مهر امام است. امام قبل از رحلتشان به من حکم توليت حوزه علميه حضرت عبدالعظيم را داده‌اند، شما مي‌خواهيد بگوييد نه اينها درست نيست. شما چه ادعايي داريد؟».
ردصلاحيت‌هاي مجلس هفتم
محمد مؤمن يک‌بار هم با حضور در برنامه شناسنامه صداوسيما به سال 1393 درباره رد صلاحيت‌هاي انتخابات مجلس هفتم گفته بود: «ما حتي در مجلس هفتم برخي افراد را تأييد نکرده بوديم ولي از طرف دولت يا نمي‌دانم کجا ۱۰، ۱۲ نفر آمدند گفتند چرا تأييد نمي‌کنيد، افراد کم هستند. به من گفتند بيا در جلسه‌اي که چند نفر از وزرا آمده‌اند، صحبت کن. اين‌گونه شد که اجازه دهند من هم صحبت کنم. من خطاب به وزرا گفتم کاري که در اين دوره کرديم، نسبت به اين افراد فرقي نمي‌کند با دوره‌هاي پيش. خب افراد بايد برخي ويژگي‌ها را داشته باشند؛ وقتي ندارند ما بايد چه کنيم. بعد گفتند شما برخي از اين افراد را دوباره بررسي صلاحيت کنيد. من گفتم اين کار را مي‌‌کنيم اما شما نرويد بگوييد که شوراي نگهبان قول داده است عدهاي را که شما مي‌خواهيد، تأييد کند. يک کلام دروغ نبايد گفته شود... اتفاقا ما ۴۰ نفر مي‌خواستيم. ما گفتيم در عوض اين ۴۰ نفر شما ۸۰ نفر از کساني که رد صلاحيت کرديم و شرايط کم‌آشوبي دارند، معرفي کنيد و آنها معرفي کردند. برخي آقايان عصباني بودند که چرا اين قول را داديد، گفتم من به کسي قول دادم؟ از جمعي که آنها آوردند، ما فقط حدود ۵۰ نفر را
توانستيم تأييد کنيم. بقيه حرف‌ها دروغ بستن به عملکرد شوراي نگهبان است».
طراح سؤال
مؤمن در تمام اين سال‌ها همچنين يکي از طراحان سؤالات آزمون اجتهاد براي انتخابات خبرگان رهبري هم بوده است. در ماجراي تأييد صلاحيت نشدن سيدحسن خميني در همين انتخابات گذشته، البته حرف‌و‌حديث‌هاي فراواني به وجود آمد و مؤمن در تمامي اين موارد از نوع مواجهه‌اش با سيدحسن خميني در جریان عدم احراز اجتهاد او به‌طور ويژه در مورد عدم حضورش در جلسه امتحان، تمام‌قد دفاع کرد.
انتخابات88
يکي از اظهارات پر‌سر‌و‌صداي مؤمن که در آستانه انتخابات 88 مطرح شد، اعلام حمايت او از احمدي‌نژاد نامزد اين انتخابات بود؛ درحالي‌که عضو فقهای شوراي نگهبان به‌شمار مي‌رفت.
به گزارش ايسنا، آيت‌الله محمد مؤمن گفته بود: «من آقاي احمدي‌نژاد را از سه نامزد ديگر بهتر مي‌دانم. بايد فردي از سوي مردم انتخاب شود که صلاحيت لازم براي اداره مملکت داشته باشد و خواسته و دستورات پيامبر (ص) و امامان (ع) را برآورده سازد». بنا بر همين گزارش، محسن اسماعيلي، از اعضاي شوراي نگهبان در سال ۹۳ با برنامه شناسنامه در مورد ارادت برخي اعضاي شوراي نگهبان به احمدي‌نژاد گفته بود: «کاش اين اظهارنظرها انجام نمي‌شد. اين اظهارنظرها به معناي دخالت در نتيجه انتخابات نبود. بدون رودربايستي عرض مي‌کنم که بعضي از اعضاي شوراي نگهبان (که البته من جزء آنها نبودم) شيفته آقاي احمدي‌نژاد بودند و به ايشان حسن ظن داشتند».محمد مؤمن که در همين انتخابات خبرگان هم دوباره وارد مجلس شده بود و البته همچنان عضو فقهای شوراي نگهبان نيز به شمار مي‌رفت، به تاريخ دوم اسفند پس از تحمل سه ماه بيماري درگذشت.