مسعود بارزاني؛ مرد پشت پرده سياست عراق
عبدالرحمن فتح‌الهي: در ميان برخي شايعه‌ها مبني بر برکناري عادل عبدالمهدي از سمت نخست‌وزيري در سايه تلاش برخي از شخصيت‌ها، جريانات سياسي و ائتلاف‌هاي پارلماني عراق، مسئله حضور حزب دموکرات کردستان عراق در ميانه اين رقابت‌ها سؤالات جدي را در ذهن مطرح مي‌کند که اين حزب و اساسا اقليم کردستان عراق در زمینه اين کشمکش‌ها و وزن‌کشي سياسي - که به‌شدت هم فرسايشي شده است - براي برکناري عادل عبدالمهدي به دنبال تحقق چه اهداف و مقاصدي است؟ با وجود اينکه بعد از اتفاقات و تحولات همه‌پرسي 25 سپتامبر 2015 استقلال اقليم کردستان عراق، شرايط در نهايت به استعفاي مسعود بارزاني، رهبر حزب دموکرات کردستان عراق و رئيس سابق اقليم کردستان، انجاميد؛ اما يقينا اين مسئله باعث حذف کامل او از نقشه سياسي اقليم و حتي عراق منجر نشد. پيرو اين نکته هنوز هم مي‌توان او را رهبر پشت پرده جريانات سياسي اين بخش از عراق دانست؛ رهبري که کماکان با تلاش‌هاي پيدا و پنهان به دنبال تداوم سيطره و نفوذ خود و خانواده‌اش است. در اين راستا هم‌زمان با مذاکرات داخلي با اتحاديه ميهني کردستان درباره تعيين آينده خودمختاري که هنوز هم به سرانجامي نرسيده است و موجب شده تاکنون کابينه دولت خودمختاري تشکيل نشود، مناسبات اربيل - بغداد هم به‌ویژه بعد از تحولات و رفراندوم جزء مسائلي تلقي شود که به‌شدت از جانب مسعود بارزاني پيگيري مي‌شود؛ به‌گونه‌اي‌که او در زمان انتخاب گزينه رئيس‌جمهوري عراق به دنبال حضور شخصي مانند فؤاد حسين، رئيس‌دفتر بارزاني، بود تا بتواند سايه خود را مجددا بر دولت عراق شکل دهد که در نهايت با انتخاب برهم صالح اين تلاش به شکست انجاميد.اما اين نداشتن موفقيت را نبايد به معني پايان کار رهبر حزب دموکرات کردستان عراق تعبير کرد؛ به‌ويژه آنکه اقتضائات سياسي کنوني عراق در سايه بن‌بست تکميل‌نشدن کابينه عادل عبدالمهدي زمینه را براي تلاش‌هاي مجدد او ايجاد کرده است. پيرو اين نکته در‌حال‌حاضر مجموعه شرايطي که روز‌به‌روز دايره تنش سياسي در عراق را افزايش مي‌دهد، اين فرصت را در اختيار مسعود بارزاني قرار داده است که از دل کشمکش‌هاي هفت ماه اخير به دنبال تحقق اهداف برزمين‌مانده خود باشد.از‌اين‌رو به نظر مي‌رسد که به هر ميزان فضاي سياسي عراق دچار يک پيچیدگي و ابهام جدي‌تر باشد، دايره عمل براي رئيس سابق اقليم کردستان درباره تحقق اهدافش بيش‌از‌پيش گسترده خواهد بود؛ بنابراین او سعي مي‌کند با حضور مستقيم و غيرمستقيم در اين رقابت‌هاي سياسي، شدت ابهام‌ها را درباره آينده تکميل دولت بغداد افزايش دهد تا بتواند آنچه را مد‌نظرش است، محقق کند.در‌اين‌باره سايت «شارپرس» از رسانه‌هاي مطرح اقليم کردستان عراق در گزارشي اعلام کرد حزب دموکرات کردستان به رهبري مسعود بارزاني با وجود تبعات رفراندوم برگزار‌شده 25 سپتامبر سال 2017 در تلاش است بار ديگر موضوع استقلال اقليم کردستان را در دستور کار قرار دهد.با اين وصف به نظر مي‌رسد که شنيده‌شدن برخي زمزمه‌هاي جدايي‌طلبي در جنوب و شرق عراق، به‌ويژه مسئله تشکيل اقليم بصره در کنار وضعيت نه‌چندان مطلوب کابينه عادل عبدالمهدي سبب شده است که بار ديگر مسعود بارزاني به دنبال تعبير رؤياي خود به‌عنوان اولين رئیس کشور کُردي باشد؛ بنابراین پروسه فدراليزه‌کردن عراق تنها به نفع اربيل است؛ چرا‌که در بستر اين تشتت، اقليم کردستان يک گام به سمت استقلال پيش خواهد رفت.پس منطقي آن است که بخشي از شخصيت‌هاي سياسي اقليم در سايه تحرکات حزب دموکرات کردستان عراق کارشکني جدي درباره تشکيل‌نشدن کابينه عادل عبدالمهدي و تلاش براي برکناري او را آغاز کنند و از آن سو نيز به دنبال تحريک و تهييج مردم استان بصره باشند تا مطالبات خود را درباره اقليم‌شدن به شکل جدي‌تري پي بگيرند؛ در‌اين‌صورت استان‌هاي سني‌نشين هم راه هموارتري براي تشکيل فدرال سني در پيش‌رو خواهند داشت. البته در‌اين‌ميان نبايد تفاوت جدي اقتضائات تنش ايران و ايالات متحده آمريکا در سال ۲۰۱۹ را با دوران برگزاري رفراندوم ناديده گرفت. به نظر مي‌رسد که رهبر حزب دموکرات کردستان عراق سعي دارد از دل اين تنش (تهران- واشنگتن) شرايط را براي همراهي و حمايت جدي کاخ سفيد و شخص دونالد ترامپ از همه‌پرسي مجدد شکل دهد؛ به‌ویژه اينکه کساني مانند جان بولتون و مايک پمپئو به دنبال محاصره ايران در ميان همسايگان خود است.بنابراين در صورت تحقق کشور کُردي ميزان نفوذ آمريکا در غرب ايران به‌شدت جدي خواهد بود و ايالات متحده مي‌تواند از خاک کردستان براي هرگونه اقدام عليه ايران نهايت استفاده را ببرد. در سايه اين نکات به نظر مي‌رسد که واشنگتن اين‌بار احتمالا رفتاري متفاوت از گذشته را در قبال رفراندوم کردي در پيش بگيرد. شايد به‌همين‌دليل که دايره تلاش‌هاي بارزاني حتي به سفرهايي محرمانه با هدف لابي‌گري در سطوح بالا در آمريکا کشيده شده است؛ به‌گونه‌اي‌که بارزاني حتي از دادن اطلاعات به ديگر احزاب کُردي هم در‌اين‌باره خودداري کرده است. از‌اين‌رو اگرچه مسئله کشمکش سياسي ائتلاف‌هاي پارلماني براي برخي صرفا افزايش نفوذ در کابينه عادل عبدالمهدي تلقي شود؛ اما يقينا مسعود بارزاني و حزب دموکرات کردستان عراق از بحران و بن‌بست سياسي 180روزه تکميل‌نشدن کابينه دولت بغداد به دنبال اهدافي بزرگ‌تر است.
عبدالرحمن فتح‌الهي: در ميان برخي شايعه‌ها مبني بر برکناري عادل عبدالمهدي از سمت نخست‌وزيري در سايه تلاش برخي از شخصيت‌ها، جريانات سياسي و ائتلاف‌هاي پارلماني عراق، مسئله حضور حزب دموکرات کردستان عراق در ميانه اين رقابت‌ها سؤالات جدي را در ذهن مطرح مي‌کند که اين حزب و اساسا اقليم کردستان عراق در زمینه اين کشمکش‌ها و وزن‌کشي سياسي - که به‌شدت هم فرسايشي شده است - براي برکناري عادل عبدالمهدي به دنبال تحقق چه اهداف و مقاصدي است؟ با وجود اينکه بعد از اتفاقات و تحولات همه‌پرسي 25 سپتامبر 2015 استقلال اقليم کردستان عراق، شرايط در نهايت به استعفاي مسعود بارزاني، رهبر حزب دموکرات کردستان عراق و رئيس سابق اقليم کردستان، انجاميد؛ اما يقينا اين مسئله باعث حذف کامل او از نقشه سياسي اقليم و حتي عراق منجر نشد. پيرو اين نکته هنوز هم مي‌توان او را رهبر پشت پرده جريانات سياسي اين بخش از عراق دانست؛ رهبري که کماکان با تلاش‌هاي پيدا و پنهان به دنبال تداوم سيطره و نفوذ خود و خانواده‌اش است. در اين راستا هم‌زمان با مذاکرات داخلي با اتحاديه ميهني کردستان درباره تعيين آينده خودمختاري که هنوز هم به سرانجامي نرسيده است و موجب شده تاکنون کابينه دولت خودمختاري تشکيل نشود، مناسبات اربيل - بغداد هم به‌ویژه بعد از تحولات و رفراندوم جزء مسائلي تلقي شود که به‌شدت از جانب مسعود بارزاني پيگيري مي‌شود؛ به‌گونه‌اي‌که او در زمان انتخاب گزينه رئيس‌جمهوري عراق به دنبال حضور شخصي مانند فؤاد حسين، رئيس‌دفتر بارزاني، بود تا بتواند سايه خود را مجددا بر دولت عراق شکل دهد که در نهايت با انتخاب برهم صالح اين تلاش به شکست انجاميد.اما اين نداشتن موفقيت را نبايد به معني پايان کار رهبر حزب دموکرات کردستان عراق تعبير کرد؛ به‌ويژه آنکه اقتضائات سياسي کنوني عراق در سايه بن‌بست تکميل‌نشدن کابينه عادل عبدالمهدي زمینه را براي تلاش‌هاي مجدد او ايجاد کرده است. پيرو اين نکته در‌حال‌حاضر مجموعه شرايطي که روز‌به‌روز دايره تنش سياسي در عراق را افزايش مي‌دهد، اين فرصت را در اختيار مسعود بارزاني قرار داده است که از دل کشمکش‌هاي هفت ماه اخير به دنبال تحقق اهداف برزمين‌مانده خود باشد.از‌اين‌رو به نظر مي‌رسد که به هر ميزان فضاي سياسي عراق دچار يک پيچیدگي و ابهام جدي‌تر باشد، دايره عمل براي رئيس سابق اقليم کردستان درباره تحقق اهدافش بيش‌از‌پيش گسترده خواهد بود؛ بنابراین او سعي مي‌کند با حضور مستقيم و غيرمستقيم در اين رقابت‌هاي سياسي، شدت ابهام‌ها را درباره آينده تکميل دولت بغداد افزايش دهد تا بتواند آنچه را مد‌نظرش است، محقق کند.در‌اين‌باره سايت «شارپرس» از رسانه‌هاي مطرح اقليم کردستان عراق در گزارشي اعلام کرد حزب دموکرات کردستان به رهبري مسعود بارزاني با وجود تبعات رفراندوم برگزار‌شده 25 سپتامبر سال 2017 در تلاش است بار ديگر موضوع استقلال اقليم کردستان را در دستور کار قرار دهد.با اين وصف به نظر مي‌رسد که شنيده‌شدن برخي زمزمه‌هاي جدايي‌طلبي در جنوب و شرق عراق، به‌ويژه مسئله تشکيل اقليم بصره در کنار وضعيت نه‌چندان مطلوب کابينه عادل عبدالمهدي سبب شده است که بار ديگر مسعود بارزاني به دنبال تعبير رؤياي خود به‌عنوان اولين رئیس کشور کُردي باشد؛ بنابراین پروسه فدراليزه‌کردن عراق تنها به نفع اربيل است؛ چرا‌که در بستر اين تشتت، اقليم کردستان يک گام به سمت استقلال پيش خواهد رفت.پس منطقي آن است که بخشي از شخصيت‌هاي سياسي اقليم در سايه تحرکات حزب دموکرات کردستان عراق کارشکني جدي درباره تشکيل‌نشدن کابينه عادل عبدالمهدي و تلاش براي برکناري او را آغاز کنند و از آن سو نيز به دنبال تحريک و تهييج مردم استان بصره باشند تا مطالبات خود را درباره اقليم‌شدن به شکل جدي‌تري پي بگيرند؛ در‌اين‌صورت استان‌هاي سني‌نشين هم راه هموارتري براي تشکيل فدرال سني در پيش‌رو خواهند داشت. البته در‌اين‌ميان نبايد تفاوت جدي اقتضائات تنش ايران و ايالات متحده آمريکا در سال ۲۰۱۹ را با دوران برگزاري رفراندوم ناديده گرفت. به نظر مي‌رسد که رهبر حزب دموکرات کردستان عراق سعي دارد از دل اين تنش (تهران- واشنگتن) شرايط را براي همراهي و حمايت جدي کاخ سفيد و شخص دونالد ترامپ از همه‌پرسي مجدد شکل دهد؛ به‌ویژه اينکه کساني مانند جان بولتون و مايک پمپئو به دنبال محاصره ايران در ميان همسايگان خود است.بنابراين در صورت تحقق کشور کُردي ميزان نفوذ آمريکا در غرب ايران به‌شدت جدي خواهد بود و ايالات متحده مي‌تواند از خاک کردستان براي هرگونه اقدام عليه ايران نهايت استفاده را ببرد. در سايه اين نکات به نظر مي‌رسد که واشنگتن اين‌بار احتمالا رفتاري متفاوت از گذشته را در قبال رفراندوم کردي در پيش بگيرد. شايد به‌همين‌دليل که دايره تلاش‌هاي بارزاني حتي به سفرهايي محرمانه با هدف لابي‌گري در سطوح بالا در آمريکا کشيده شده است؛ به‌گونه‌اي‌که بارزاني حتي از دادن اطلاعات به ديگر احزاب کُردي هم در‌اين‌باره خودداري کرده است. از‌اين‌رو اگرچه مسئله کشمکش سياسي ائتلاف‌هاي پارلماني براي برخي صرفا افزايش نفوذ در کابينه عادل عبدالمهدي تلقي شود؛ اما يقينا مسعود بارزاني و حزب دموکرات کردستان عراق از بحران و بن‌بست سياسي 180روزه تکميل‌نشدن کابينه دولت بغداد به دنبال اهدافي بزرگ‌تر است.