3 حکم، 3 نویسنده
شيما بهرهمند-دبیر فرهنگ
ساليان درازي از مرگ احمد شاملو ميگذرد، قريب به دو دهه است كه يكي از مهمترين شاعران معاصر ما رفته است. دو سال زودتر از او شاعر ديگري، محمد مختاري، مرگ را زيست. هر سال عدهاي از دوستداران شعر و ادبيات و فرهنگ، در سالمرگ اين شاعران بر سر مزارشان گرد هم ميآيند و گرچه با ممانعتهايي مواجه ميشوند، شعرهايي ميخوانند و عاقبت پراكنده ميشوند. اين خبر تكراري، دوم مرداد و دوازدهم آذر هر سال سرخط اخبار فرهنگي است. اما كسي انتظار نداشت گردآمدن بر سر مزار اين دو شاعر، اتهام يا جرمي محسوب شود و مصداق يكي از مهمترين جرائم قانون مجازات اسلامي ما يعني «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت کشور»، آنهم براي شركت در مراسم سالگرد درگذشت احمد شاملو یا سالگرد قتل محمد مختاری. اينكه احمد شاملو يا محمد مختاري از سياسيترين چهرههاي ادبيات معاصر ما هستند، بر كسي از اهل فرهنگ و سياست پوشيده نيست. اما اينكه يادكرد اين دو شاعر مصداق جرمي باشد، جاي تأمل بسيار دارد. شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب، سه نويسنده و شاعر؛ کیوان باژن، رضا خندانمهابادی و بکتاش آبتین را هر کدام به شش سال حبس تعزیری محکوم کرد. اين حکم روز چهارشنبه، ۲۵ اردیبهشت، به وکلای آنان ابلاغ شد و گرچه اين حكم بدوي است كه امكان اعتراض در دادگاه تجديدنظر را دارد، اما خبر محكوميت سه شاعر سرجمع به 18 سال زندان با واكنشها و انتقادات بسياري از اهالي فرهنگ و ادبيات مواجه شد. در تمام طول تاريخ، نويسندگان بهاقتضاي كارشان (نوشتن) در رديف نخست صف دفاع و مطالبه آزادي بيان و قلم ايستادهاند. ذاتِ نوشتن با آزادي و كشف حقيقت همراه است و طبيعي است كه در وضعيت خَمود فرهنگ موجود ما نيز نويسندگان و شاعراني هستند كه همچنان بر آزادي بيان و عقيده پا ميفشارند. گذشته از همبستگي ذاتي آزادي با ماهيت نوشتن، از حقوق طبيعي مسلم هر انسان نيز آزادي عقيده و بيان است كه در قانون اساسي ما و نيز در منشور حقوق شهروندي بهصراحت قيد شده است. با توجه به اينكه بيشتر اتهامات سياسي در قالبِ «تبلیغ علیه نظام» يا «اجتماع و تبانی بهقصد اقدام علیه امنیت کشور» بررسي ميشوند، اتهامات نويسندگان اخير نيز مصداق اين جرائم شمرده شدهاند. بهگفته يكي از اين نويسندگان، رضا خندانمهابادي، مصداقهای مطرحشده از سوی دادگاه در مورد اتهام «تبلیغ علیه نظام»، انتشار بیانیههای مختلف کانون نویسندگان ایران در طول حیات این تشکل و نیز انتشار کتاب «پنجاه سال کانون نویسندگان ایران» در 30 نسخه برای استفاده داخلی بوده است. شرکت در مراسم سالگرد درگذشت احمد شاملو یا سالگرد قتل محمد مختاری و محمدجعفر پوینده نيز بهعنوان مصاديق اتهام «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت کشور» مطرح شده است. رضا خندان، کیوان باژن و بکتاش آبتین در دادگاه بدوي هریک بهدلیل «تبلیغ علیه نظام» به یک سال و بهدليل «اجتماع و تبانی بهقصد اقدام علیه امنیت کشور» به پنج سال زندان محکوم شدهاند و هر سه اين نويسندگان قصد دارند به احکام صادره اعتراض كنند. جمعي از اهالي فرهنگ و نويسندگان و نيز انجمنهاي جهاني از محاكم ذيربط و مسئولان خواستند تا از تبديلشدن امر «نوشتن» به يكي از مصاديق كيفري جلوگيري كنند.
از منظر حقوقي نيز با توجه به اصل «تفسیر مضیق قوانین جزائی» يا بهتعبير ديگر، منعِ تفسير موسع از قوانين جزائي و رعايت اصل قانونيبودن جرائم و مجازاتها، شكستن اين احكام و تبرئه اين نويسندگان ميتواند گامي به پيش براي تحقق اصل آزادي بيان باشد. كمااينكه در وضعيت خطير ايران، تحديد آزاديهاي اساسي ازجمله آزادي بيان و قلم با اتكا بر تفسير موسع بندِ «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت کشور» قانون موجه بهنظر نميرسد.
ساليان درازي از مرگ احمد شاملو ميگذرد، قريب به دو دهه است كه يكي از مهمترين شاعران معاصر ما رفته است. دو سال زودتر از او شاعر ديگري، محمد مختاري، مرگ را زيست. هر سال عدهاي از دوستداران شعر و ادبيات و فرهنگ، در سالمرگ اين شاعران بر سر مزارشان گرد هم ميآيند و گرچه با ممانعتهايي مواجه ميشوند، شعرهايي ميخوانند و عاقبت پراكنده ميشوند. اين خبر تكراري، دوم مرداد و دوازدهم آذر هر سال سرخط اخبار فرهنگي است. اما كسي انتظار نداشت گردآمدن بر سر مزار اين دو شاعر، اتهام يا جرمي محسوب شود و مصداق يكي از مهمترين جرائم قانون مجازات اسلامي ما يعني «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت کشور»، آنهم براي شركت در مراسم سالگرد درگذشت احمد شاملو یا سالگرد قتل محمد مختاری. اينكه احمد شاملو يا محمد مختاري از سياسيترين چهرههاي ادبيات معاصر ما هستند، بر كسي از اهل فرهنگ و سياست پوشيده نيست. اما اينكه يادكرد اين دو شاعر مصداق جرمي باشد، جاي تأمل بسيار دارد. شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب، سه نويسنده و شاعر؛ کیوان باژن، رضا خندانمهابادی و بکتاش آبتین را هر کدام به شش سال حبس تعزیری محکوم کرد. اين حکم روز چهارشنبه، ۲۵ اردیبهشت، به وکلای آنان ابلاغ شد و گرچه اين حكم بدوي است كه امكان اعتراض در دادگاه تجديدنظر را دارد، اما خبر محكوميت سه شاعر سرجمع به 18 سال زندان با واكنشها و انتقادات بسياري از اهالي فرهنگ و ادبيات مواجه شد. در تمام طول تاريخ، نويسندگان بهاقتضاي كارشان (نوشتن) در رديف نخست صف دفاع و مطالبه آزادي بيان و قلم ايستادهاند. ذاتِ نوشتن با آزادي و كشف حقيقت همراه است و طبيعي است كه در وضعيت خَمود فرهنگ موجود ما نيز نويسندگان و شاعراني هستند كه همچنان بر آزادي بيان و عقيده پا ميفشارند. گذشته از همبستگي ذاتي آزادي با ماهيت نوشتن، از حقوق طبيعي مسلم هر انسان نيز آزادي عقيده و بيان است كه در قانون اساسي ما و نيز در منشور حقوق شهروندي بهصراحت قيد شده است. با توجه به اينكه بيشتر اتهامات سياسي در قالبِ «تبلیغ علیه نظام» يا «اجتماع و تبانی بهقصد اقدام علیه امنیت کشور» بررسي ميشوند، اتهامات نويسندگان اخير نيز مصداق اين جرائم شمرده شدهاند. بهگفته يكي از اين نويسندگان، رضا خندانمهابادي، مصداقهای مطرحشده از سوی دادگاه در مورد اتهام «تبلیغ علیه نظام»، انتشار بیانیههای مختلف کانون نویسندگان ایران در طول حیات این تشکل و نیز انتشار کتاب «پنجاه سال کانون نویسندگان ایران» در 30 نسخه برای استفاده داخلی بوده است. شرکت در مراسم سالگرد درگذشت احمد شاملو یا سالگرد قتل محمد مختاری و محمدجعفر پوینده نيز بهعنوان مصاديق اتهام «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت کشور» مطرح شده است. رضا خندان، کیوان باژن و بکتاش آبتین در دادگاه بدوي هریک بهدلیل «تبلیغ علیه نظام» به یک سال و بهدليل «اجتماع و تبانی بهقصد اقدام علیه امنیت کشور» به پنج سال زندان محکوم شدهاند و هر سه اين نويسندگان قصد دارند به احکام صادره اعتراض كنند. جمعي از اهالي فرهنگ و نويسندگان و نيز انجمنهاي جهاني از محاكم ذيربط و مسئولان خواستند تا از تبديلشدن امر «نوشتن» به يكي از مصاديق كيفري جلوگيري كنند.
از منظر حقوقي نيز با توجه به اصل «تفسیر مضیق قوانین جزائی» يا بهتعبير ديگر، منعِ تفسير موسع از قوانين جزائي و رعايت اصل قانونيبودن جرائم و مجازاتها، شكستن اين احكام و تبرئه اين نويسندگان ميتواند گامي به پيش براي تحقق اصل آزادي بيان باشد. كمااينكه در وضعيت خطير ايران، تحديد آزاديهاي اساسي ازجمله آزادي بيان و قلم با اتكا بر تفسير موسع بندِ «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت کشور» قانون موجه بهنظر نميرسد.