زنبور عسل؛ تولید غذا،حفاظت از تنوع زیستی
سپهر سلیمی
سی‌ام اردیبهشت (20 می) از سوی سازمان ملل متحد روز جهانی زنبور عسل نامگذاری شده است. این اقدام به‌منظور بالا‌بردن آگاهي از اهميت گرده‌افشان‌ها، سهم آنها در توسعه پايدار و تهدیداتی که برای این حیوان وجود دارد، انجام شده است.
زنبورها و گرده‌افشان‌های دیگر مانند پروانه‌ها، خفاش‌ها و پرندگان همواره تحت تأثیر فعالیت‌های انسانی قرار دارند. گرده‌افشان نقشی اساسی در تولید محصولات گیاهی دارند. آنها نه تنها برای امنیت غذایی مهم‌اند که نقش اساسی در حفاظت از تنوع زیستی دارند. زنبور عسل در تولید بیش از 70 درصد از خوراک بشر نقش کلیدی دارد.
بیماری‌ها و گسترش ویروس‌های کشنده زنبور عسل، تغییرات اقلیمی، شهرنشینی و کاهش فضاهای طبیعی، آفت‌های جدید و استفاده گسترده از سموم شیمیایی و آفت‌کش‌ها از جمله مواردی است که زنبورهای عسل را تهدید می‌کنند.
تهدید جمعیت زنبورهای عسل در دهه‌های اخیر افزایش داشته است برای نمونه در یک دهه گذشته حدود یک‌سوم جمعیت این حشره در انگلستان کم شده است. گزارش سال 2015 اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت که شامل اولین ارزیابی جامع از گونه‌های زنبور عسل اروپایی است، می‌گوید که حدود 10 درصد از زنبورها در معرض انقراض قرار دارند و حدود پنج درصد آنها احتمالا در معرض خطر قرار دارند. این در حالی است که از حدود 57 درصد از گونه‌ها اطلاعاتی در دست نیست. در‌حالی‌که نیاز به گرده‌افشانی در سراسر جهان رو به افزایش است تعداد گرده‌افشان‌ها در حال کاهش است. این مسئله به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه بیش از دیگر مناطق جلب توجه می‌کند به شکلی که این وضعیت را «بحران گرده‌افشانی» می‌نامند.
قرار دادن گلدان در بالکن خانه‌ها یا گل‌کاری در باغچه، اجتناب از زدن چمن وقتی که در دوران گل‌دهی هستند، استفاده‌نکردن یا کاهش استفاده از آفت‌کش‌ها، آموزش کودکان، شهروندان و به‌ویژه جوامع محلی از جمله راه‌های حمایت از زنبور عسل است.
در کنار موارد گفته‌شده درباره زنبور عسل، حامیان حقوق حیوانات روش‌های مدرن تولید عسل را مخالف حقوق حیوانات می‌دانند. هر زنبور عسل برای پر‌کردن معده خود از شهد گیاهان گاهی به 1500 گل سر می‌زند و پس از بازگشت به کندو در فرایندی این شهد را به عسل تبدیل می‌کند. هر زنبور عسل در طول عمر خود تنها یک‌دوازدهم قاشق چای‌خوری عسل تولید می‌کند. زنبورداران برای تولید عسل مجبور هستند بخش زیادی از عسل را خارج و آب شکر وارد آن کنند که باعث می‌شود زنبورها برای جایگزینی عسل تلاش بیشتری کنند و بخشی از زنبورها در نتیجه این عمل می‌میرند. همچنین برخی زنبورداران پس از برداشت عسل برای کاهش هزینه‌ها کل کندو را از بین می‌برند. پرورش زنبورعسل به‌طور صنعتی می‌تواند باعث کاهش گونه‌های بومی شود. همچنین فرایند تولید، فروش و حمل‌و‌نقل عسل صنعتی نیز باعث افزایش ردپای کربن در محیط زیست می‌شود.
سی‌ام اردیبهشت (20 می) از سوی سازمان ملل متحد روز جهانی زنبور عسل نامگذاری شده است. این اقدام به‌منظور بالا‌بردن آگاهي از اهميت گرده‌افشان‌ها، سهم آنها در توسعه پايدار و تهدیداتی که برای این حیوان وجود دارد، انجام شده است.
زنبورها و گرده‌افشان‌های دیگر مانند پروانه‌ها، خفاش‌ها و پرندگان همواره تحت تأثیر فعالیت‌های انسانی قرار دارند. گرده‌افشان نقشی اساسی در تولید محصولات گیاهی دارند. آنها نه تنها برای امنیت غذایی مهم‌اند که نقش اساسی در حفاظت از تنوع زیستی دارند. زنبور عسل در تولید بیش از 70 درصد از خوراک بشر نقش کلیدی دارد.
بیماری‌ها و گسترش ویروس‌های کشنده زنبور عسل، تغییرات اقلیمی، شهرنشینی و کاهش فضاهای طبیعی، آفت‌های جدید و استفاده گسترده از سموم شیمیایی و آفت‌کش‌ها از جمله مواردی است که زنبورهای عسل را تهدید می‌کنند.
تهدید جمعیت زنبورهای عسل در دهه‌های اخیر افزایش داشته است برای نمونه در یک دهه گذشته حدود یک‌سوم جمعیت این حشره در انگلستان کم شده است. گزارش سال 2015 اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت که شامل اولین ارزیابی جامع از گونه‌های زنبور عسل اروپایی است، می‌گوید که حدود 10 درصد از زنبورها در معرض انقراض قرار دارند و حدود پنج درصد آنها احتمالا در معرض خطر قرار دارند. این در حالی است که از حدود 57 درصد از گونه‌ها اطلاعاتی در دست نیست. در‌حالی‌که نیاز به گرده‌افشانی در سراسر جهان رو به افزایش است تعداد گرده‌افشان‌ها در حال کاهش است. این مسئله به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه بیش از دیگر مناطق جلب توجه می‌کند به شکلی که این وضعیت را «بحران گرده‌افشانی» می‌نامند.
قرار دادن گلدان در بالکن خانه‌ها یا گل‌کاری در باغچه، اجتناب از زدن چمن وقتی که در دوران گل‌دهی هستند، استفاده‌نکردن یا کاهش استفاده از آفت‌کش‌ها، آموزش کودکان، شهروندان و به‌ویژه جوامع محلی از جمله راه‌های حمایت از زنبور عسل است.
در کنار موارد گفته‌شده درباره زنبور عسل، حامیان حقوق حیوانات روش‌های مدرن تولید عسل را مخالف حقوق حیوانات می‌دانند. هر زنبور عسل برای پر‌کردن معده خود از شهد گیاهان گاهی به 1500 گل سر می‌زند و پس از بازگشت به کندو در فرایندی این شهد را به عسل تبدیل می‌کند. هر زنبور عسل در طول عمر خود تنها یک‌دوازدهم قاشق چای‌خوری عسل تولید می‌کند. زنبورداران برای تولید عسل مجبور هستند بخش زیادی از عسل را خارج و آب شکر وارد آن کنند که باعث می‌شود زنبورها برای جایگزینی عسل تلاش بیشتری کنند و بخشی از زنبورها در نتیجه این عمل می‌میرند. همچنین برخی زنبورداران پس از برداشت عسل برای کاهش هزینه‌ها کل کندو را از بین می‌برند. پرورش زنبورعسل به‌طور صنعتی می‌تواند باعث کاهش گونه‌های بومی شود. همچنین فرایند تولید، فروش و حمل‌و‌نقل عسل صنعتی نیز باعث افزایش ردپای کربن در محیط زیست می‌شود.