حسينيه ارشاد در دست‌روحانیت سنتی
شرق: از معدود پايگاه‌هاي نوانديشي ديني هم تصاحب شد. بعد از درگذشت ناصر ميناچي، تنها و اولين مدير حسينيه ارشاد از زمان تأسيس تا چند سال پيش، آرام آرام روند تسخير حسینیه ارشاد آغاز شد و حالا به نظر مي‌رسد كه تكميل شده است. انتشار فهرست سخنرانان شب‌هاي قدر امسال نشان داد كه مهم‌ترين سنگر نماد روشنفكري ديني هم از دست رفته است. اعلام شده بود كه در سه شب قدر امسال در حسينيه ارشاد به ترتيب اين افراد سخنران و مداح هستند؛ حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدجواد حاج‌علی‌اکبری و امیر سلیمانی‌فر، حجت‌الاسلام‌والمسلمین سعید دسمی سخنران و علیرضا فیضی و حجت‌الاسلام‌والمسلمین میراحمدرضا حاجتی و مصطفی هادیان. چهره‌هايي كه همگي به جريان مقابل يعني اصولگرايي تعلق دارند و قطعا مشتريان پروپاقرص و هميشگي حسينيه ارشاد نه تعلق خاطري به اين چهره‌ها دارند و نه قرابتي با روايت‌هايشان. احتمالا حالا فقط يك كانون توحيد باقي مانده است براي كساني كه مي‌خواهند جور ديگري بشنوند و ببينند. شب‌هاي قدر حسينيه ارشاد در ساليان گذشته شب‌هاي قدر متفاوتي بود. آنها كه از حرف‌ها و گفته‌هاي تكراري خسته بودند به حسينيه ارشاد مي‌آمدند تا سنتي كه 50 سال پيش با شريعتي و سخنوري‌هاي آتشين و روايت‌هاي جديدش از مذهب آغاز شده بود، پابرجا بماند. ممانعت‌ها از برگزاري سخنراني‌ها در حسينيه ارشاد اگرچه در سال‌هاي گذشته كم نبوده اما شايد نقطه عطف آن روز یکشنبه ۲۸ بهمن ماه سال گذشته بود كه از برگزاری مراسم تشییع پوران شریعت‌رضوی، همسر علی شریعتی در حسینیه ارشاد خودداری شد. مسئولان به خانواده آقای شریعتی و عزاداران اعلام کردند به آن سوی خیابان شریعتی بروند تا برای این مؤسسه مشکلی پیش نیاید. فرزند علی شریعتی همان وقت گفت كه ساختمان حسینيه ارشاد برای ما یک نماد است والا ساختمان هیچ ارزشی برای تفکر شریعتی ندارد. اگر اینجا را انتخاب کردیم و امروز می‌گویند حق ورود ندارید، شرم بر ما. حسینیه ارشاد مرکزی فرهنگی- مذهبی در خیابان شریعتی تهران بود كه آوازه‌اش بيشتر به سخنرانی‌ها و فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی علی شریعتی، مرتضی مطهری و محمد مفتح باز مي‌گشت. نكته قابل تأمل اين است كه شارحان و حاميان قرائت سنتي از دين از همان ابتدا با حسينيه ارشاد سر ناسازگاري داشتند. از معماري غريبش كه مي‌گفتند مانند تکیه، مسجد یا حسینیه نیست تا سخنرانانش مانند علي شريعتي. اين در حالي بود كه مرتضي مطهري هم زماني از سخنرانان مهم اين حسينيه بود. حسینیه ارشاد نخستین مکان مذهبی در ایران بود که در آن مردم به جای زمین، روی صندلی می‌نشستند. روحانیون سنتی و اندیشمندان سنت‌گرایی مانند سیدحسین نصر به چیدمان حسینیه انتقاد می‌کردند و آن را دنباله‌روی از کلیسا و کفار یا نشانه‌ای از نفوذ اهل تسنن در میان شیعیان می‌دانستند. این درگیری به جایی رسید که مسئولان حسینیه، نشستی برای پاسخ به پرسش‌ها ترتیب دادند. حسینیه ارشاد نماد «اسلام مدرن» بود؛ آنجا برای اولین بار مذهبی‌ها به جای صلوات برای سخنران دست می‌زدند و آنجا بود که برای اولین بار هنر وارد مذهب شد. شاید به همین خاطر بود که پس از انقلاب نیز برخی مخالفت‌ها با گردانندگان حسینیه ادامه پیدا می‌کند. در شش سال نخست فعالیت حسینیه ارشاد، مرتضی مطهری جهت‌دهنده اصلی آن بود. با گذر زمان، حسینیه ارشاد جایی برای نسل تازه جوانان مسلمان شد که سودای مشارکت سیاسی داشتند. اما اختلاف و تنش میان چهره‌ها و گرایش‌های درون حسینیه نیز بالا گرفت. حضور افرادی چون علی شریعتی، محمد مجتهدشبستری و عباس زریاب‌خویی باعث دوری روحانیون و چهره‌های نزدیک به مطهری و جناحی از حوزه علمیه شد. به مرور حسینیه ارشاد جایگاه خاصی پیدا کرد. نسلی تازه از جوانان مسلمان از دل آن درآمدند که سودای مشارکت سیاسی داشتند. اما در آبان ۱۳۵۱ ساواک به دستور محمدرضا پهلوی، حسینیه را تعطیل کرد. حسینيه تا انقلاب بازگشایی نشد. در سال ۱۳۵۸ (خورشیدی) هادی غفاری و گروهش به حسینيه حمله و آن را تسخیر می‌کنند اما میناچی، با دوستی و رابطه خود با آيت‌الله محمدرضا مهدوی‌کنی، رئیس آن هنگام کمیته انقلاب اسلامي، غفاری و تیمش را از این مجموعه بیرون می‌کند. از جمله فعالیت‌هایی که حسینیه ارشاد در کارنامه خود دارد، مشارکت در تدوین قانون اساسی بوده است؛ بعد از پیروزی انقلاب تدوین سریع قانون اساسی خواست امام(ره) بود. به همین دلیل قرار شد جلساتی در همین رابطه در حسینیه ارشاد تشکیل شود تا آن پیش‌نویس یک بار دیگر بررسی و به رفراندوم گذاشته شود. این جلسات که در حسینیه ارشاد تشکیل می‌شد، نزدیک به یک ماه طول کشید. جلسات هم بسیار طولانی و فشرده بود؛ به این صورت که صبح اول وقت جلسه تدوین قانون در یک اتاق دربسته در حسینیه شروع می‌شد و تا پایان شب ادامه پیدا می‌کرد. بعد از انقلاب تا پیش از روی‌کارآمدن سيدمحمد خاتمي، حسینیه به طور سنتی تنها به برگزاری مراسم سالگرد آقای طالقانی، شریعتی، بازرگان و سحابی اکتفا می‌کرد اما بعد از ریاست‌جمهوری محمد خاتمی، این مکان به محل سخنرانی روشنفکران دینی و اصلاح‌طلب تبدیل شد و به دنبال آن هرازچندی خبر درگیری با شرکت‌کنندگان به گوش می‌رسيد.
شرق: از معدود پايگاه‌هاي نوانديشي ديني هم تصاحب شد. بعد از درگذشت ناصر ميناچي، تنها و اولين مدير حسينيه ارشاد از زمان تأسيس تا چند سال پيش، آرام آرام روند تسخير حسینیه ارشاد آغاز شد و حالا به نظر مي‌رسد كه تكميل شده است. انتشار فهرست سخنرانان شب‌هاي قدر امسال نشان داد كه مهم‌ترين سنگر نماد روشنفكري ديني هم از دست رفته است. اعلام شده بود كه در سه شب قدر امسال در حسينيه ارشاد به ترتيب اين افراد سخنران و مداح هستند؛ حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدجواد حاج‌علی‌اکبری و امیر سلیمانی‌فر، حجت‌الاسلام‌والمسلمین سعید دسمی سخنران و علیرضا فیضی و حجت‌الاسلام‌والمسلمین میراحمدرضا حاجتی و مصطفی هادیان. چهره‌هايي كه همگي به جريان مقابل يعني اصولگرايي تعلق دارند و قطعا مشتريان پروپاقرص و هميشگي حسينيه ارشاد نه تعلق خاطري به اين چهره‌ها دارند و نه قرابتي با روايت‌هايشان. احتمالا حالا فقط يك كانون توحيد باقي مانده است براي كساني كه مي‌خواهند جور ديگري بشنوند و ببينند. شب‌هاي قدر حسينيه ارشاد در ساليان گذشته شب‌هاي قدر متفاوتي بود. آنها كه از حرف‌ها و گفته‌هاي تكراري خسته بودند به حسينيه ارشاد مي‌آمدند تا سنتي كه 50 سال پيش با شريعتي و سخنوري‌هاي آتشين و روايت‌هاي جديدش از مذهب آغاز شده بود، پابرجا بماند. ممانعت‌ها از برگزاري سخنراني‌ها در حسينيه ارشاد اگرچه در سال‌هاي گذشته كم نبوده اما شايد نقطه عطف آن روز یکشنبه ۲۸ بهمن ماه سال گذشته بود كه از برگزاری مراسم تشییع پوران شریعت‌رضوی، همسر علی شریعتی در حسینیه ارشاد خودداری شد. مسئولان به خانواده آقای شریعتی و عزاداران اعلام کردند به آن سوی خیابان شریعتی بروند تا برای این مؤسسه مشکلی پیش نیاید. فرزند علی شریعتی همان وقت گفت كه ساختمان حسینيه ارشاد برای ما یک نماد است والا ساختمان هیچ ارزشی برای تفکر شریعتی ندارد. اگر اینجا را انتخاب کردیم و امروز می‌گویند حق ورود ندارید، شرم بر ما. حسینیه ارشاد مرکزی فرهنگی- مذهبی در خیابان شریعتی تهران بود كه آوازه‌اش بيشتر به سخنرانی‌ها و فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی علی شریعتی، مرتضی مطهری و محمد مفتح باز مي‌گشت. نكته قابل تأمل اين است كه شارحان و حاميان قرائت سنتي از دين از همان ابتدا با حسينيه ارشاد سر ناسازگاري داشتند. از معماري غريبش كه مي‌گفتند مانند تکیه، مسجد یا حسینیه نیست تا سخنرانانش مانند علي شريعتي. اين در حالي بود كه مرتضي مطهري هم زماني از سخنرانان مهم اين حسينيه بود. حسینیه ارشاد نخستین مکان مذهبی در ایران بود که در آن مردم به جای زمین، روی صندلی می‌نشستند. روحانیون سنتی و اندیشمندان سنت‌گرایی مانند سیدحسین نصر به چیدمان حسینیه انتقاد می‌کردند و آن را دنباله‌روی از کلیسا و کفار یا نشانه‌ای از نفوذ اهل تسنن در میان شیعیان می‌دانستند. این درگیری به جایی رسید که مسئولان حسینیه، نشستی برای پاسخ به پرسش‌ها ترتیب دادند. حسینیه ارشاد نماد «اسلام مدرن» بود؛ آنجا برای اولین بار مذهبی‌ها به جای صلوات برای سخنران دست می‌زدند و آنجا بود که برای اولین بار هنر وارد مذهب شد. شاید به همین خاطر بود که پس از انقلاب نیز برخی مخالفت‌ها با گردانندگان حسینیه ادامه پیدا می‌کند. در شش سال نخست فعالیت حسینیه ارشاد، مرتضی مطهری جهت‌دهنده اصلی آن بود. با گذر زمان، حسینیه ارشاد جایی برای نسل تازه جوانان مسلمان شد که سودای مشارکت سیاسی داشتند. اما اختلاف و تنش میان چهره‌ها و گرایش‌های درون حسینیه نیز بالا گرفت. حضور افرادی چون علی شریعتی، محمد مجتهدشبستری و عباس زریاب‌خویی باعث دوری روحانیون و چهره‌های نزدیک به مطهری و جناحی از حوزه علمیه شد. به مرور حسینیه ارشاد جایگاه خاصی پیدا کرد. نسلی تازه از جوانان مسلمان از دل آن درآمدند که سودای مشارکت سیاسی داشتند. اما در آبان ۱۳۵۱ ساواک به دستور محمدرضا پهلوی، حسینیه را تعطیل کرد. حسینيه تا انقلاب بازگشایی نشد. در سال ۱۳۵۸ (خورشیدی) هادی غفاری و گروهش به حسینيه حمله و آن را تسخیر می‌کنند اما میناچی، با دوستی و رابطه خود با آيت‌الله محمدرضا مهدوی‌کنی، رئیس آن هنگام کمیته انقلاب اسلامي، غفاری و تیمش را از این مجموعه بیرون می‌کند. از جمله فعالیت‌هایی که حسینیه ارشاد در کارنامه خود دارد، مشارکت در تدوین قانون اساسی بوده است؛ بعد از پیروزی انقلاب تدوین سریع قانون اساسی خواست امام(ره) بود. به همین دلیل قرار شد جلساتی در همین رابطه در حسینیه ارشاد تشکیل شود تا آن پیش‌نویس یک بار دیگر بررسی و به رفراندوم گذاشته شود. این جلسات که در حسینیه ارشاد تشکیل می‌شد، نزدیک به یک ماه طول کشید. جلسات هم بسیار طولانی و فشرده بود؛ به این صورت که صبح اول وقت جلسه تدوین قانون در یک اتاق دربسته در حسینیه شروع می‌شد و تا پایان شب ادامه پیدا می‌کرد. بعد از انقلاب تا پیش از روی‌کارآمدن سيدمحمد خاتمي، حسینیه به طور سنتی تنها به برگزاری مراسم سالگرد آقای طالقانی، شریعتی، بازرگان و سحابی اکتفا می‌کرد اما بعد از ریاست‌جمهوری محمد خاتمی، این مکان به محل سخنرانی روشنفکران دینی و اصلاح‌طلب تبدیل شد و به دنبال آن هرازچندی خبر درگیری با شرکت‌کنندگان به گوش می‌رسيد.