مسکو علیه واشنگتن
روحاله نخعی : شکل رابطه ایران و روسیه و به طور خاص نوع عملکرد روسیه در قبال ایران را از زوایای مختلف میتوان ارزیابی کرد و به نتایج مختلف رسید؛ اما در مقام مقایسه با آمریکا و کشورهای اروپایی یا در تقابل میتوان گفت بسیاری اوقات موضع روسیه به ایران و منافعش نزدیکتر بوده است یا به عبارتی دیگر، در دورههای چالش و تنش بین ایران و غرب، روسیه بیشتر در مقام موضعگیری، منافع همسایه شرقیاش را گرفته یا موضعی میانه داشته است. در مسئله برجام، روسیه، اگر چه مانند دیگر امضاکنندگان این توافق اقدام خاصی به سود ایران و در راستای تعهدات برجامی نسبت به ایران نداشته و اغلب در مرحله وعده متوقف شده است، در بحثهایی که حول این توافق شکل گرفته، تأکید بیشتری روی منافع ایران داشته و در اینباره به دیگر امضاکنندگان تذکر داده است. اما این نزدیکی در روزهای اخیر و در دوران اوجگیری تنشها بین ایران و غرب وارد دور جدیدی شده است. درست زمانی که موضعگیریهای مقامات آمریکایی علیه ایران به اوج رسیده و رهبرانی مثل جرمی هانت نیز نشانههایی از آمادگی برای همراهی با ایالات متحده در یک تقابل جدیتر را نشان میدهند، مقامات
روسیه در صحبتهایشان از موضع ایران حمایتهایی جدیتر از قبل نشان دادهاند. با مروری بر دیدارها و صحبتهای این مقامات، باید به دنبال نشانههای راهبرد روسیه در قبال ایران بود؛ در دور جدید تنشهایی که یکسویش ایران قرار دارد و در سوی دیگر، ایالات متحده، بریتانیا، اسرائیل، عربستان سعودی و امارات متحده عربی.
وزارت خارجه روسیه: تصمیمهای آمریکا علیه ایران جهان را به آشوب میکشاند
در بیانیهای که شاید تندترین موضعگیری روسیه علیه آمریکا در حمایت از ایران باشد، وزارت امور خارجه روسیه از مواضع آمریکا علیه ایران انتقاد کرد. به گزارش ایلنا به نقل از «تاس»، در این بیانیه آمده است: «مقامهای مسکو بهشدت نگران آن هستند که رویه مقامهای کاخ سفید درباره ایران باعث شود امنیت خلیجفارس و خاورمیانه و کل جهان به خطر بیفتد.» در ادامه این بیانیه آمده است که تصمیمهای آمریکا علیه ایران راههای حل بحران و تنش از طریق مذاکره و دیپلماسی را خواهد بست و ممکن است جهان را به آشوب بکشاند.این بیانیه در حالی منتشر میشود که وزیر خارجه این کشور در سفر به امارات متحده عربی، تأکید مجددی بر مواضع روسیه در اینباره داشته است.
لاوروف در امارات: آمریکا تهدید ایران را متوقف کند
در نمونه دیگری از موضعگیریهای دور جدید، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در سفری به امارات متحده عربی، در نشست خبری مشترکی با همتای اماراتی خود، از تلاش برای کاهش تنشها در منطقه خلیجفارس گفت. به گزارش ایسنا، لاوروف گفت کشورهای منطقه خلیجفارس باید از گفتوگو حمایت کنند. او درباره تنشهای بهوجودآمده میان تهران و واشنگتن نیز گفت آمریکا باید لفاظیهای تهدیدآمیز را متوقف کند و حل بحران ایران و آمریکا از طریق گفتوگو امکانپذیر است. این مقام روسی گفت در سایه تحریمها و شروط آمریکا چگونه ایران میتواند گفتوگو را بپذیرد.لاوروف پیشتر هم در مسئله نفتکشها اتهامات آمریکا به ایران را رد کرده و آنها را نگرانکننده خوانده بود. او سهشنبه در واکنش به تحریمهای تازه آمریکا علیه ایران، نیز گفت: «روسیه در رابطه با تحریمهای آمریکا علیه ایران نگران است و تحریمهایی که علیه مقامات ایران وضع شده است، نشان میدهد بر اساس یک سناریوی خطرناک، وضع به سوی بدترشدن پیش میرود».
خودداری امارات از اتهامزنی به ایران
در همین نشست وزیر خارجه امارات با اشاره به اینکه نمیتوانیم هیچ کشوری را در مسئله حمله به نفتکشها متهم کنیم، گفت پیوستن کشورهای منطقه به مذاکرات برجام ضروری است. به گزارش ایسنا به نقل از شبکه الحدث، عبدالله بنزائد با اشاره به اینکه اوضاع منطقه ملتهب است، افزود: «در مورد حادثه نفتکشها نمیتوانیم هیچ کشوری را متهم کنیم». او درباره برجام گفت برای تضمین موفقیت این توافق پیوستن کشورهای منطقه به آن ضروری است».
سفر لاوروف به امارات با فاصله کمی از سفر مایک پمپئو، وزیر خارجه ایالات متحده، اتفاق میافتد که پس از دیدار او با حاکمان عربستان سعودی انجام شد؛ در آنچه تلاش برای شکلدهی به «ائتلاف» علیه ایران توصیف شده بود. وزیر خارجه امارات هم گفت ایران یکی از محورهای گفتوگوی مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، در سفرش به امارات بوده است.
امارات در کنار عربستان، مهمترین متحدان آمریکا در منطقه در تقابل با ایران بودهاند و از دید برخی، آلمکتوم نسبت به آلسعود نقش جدیتری در برنامهریزیهای ضد ایرانی داشته است، ازهمینرو این موضعگیری امارات در خودداری از متهمخواندن صریح ایران در اتفاقات اخیر، از ماجرای فجیره تا حوادث نفتکشها، در تضاد با رویکرد معمولش بوده است و اکنون چنین موضعگیریای در کنار وزیر امور خارجه روسیه از دید برخی جالب دیده شده است.
بلومبرگ در گزارشی به آنچه «فاصلهگرفتن امارات از آمریکا» در مسئله نفتکشها خوانده، پرداخته است: «با اوجگیری تنشها در سراسر خاورمیانه، بالاترین دیپلمات امارات متحده عربی تلاش کرد بعد از گفتوگوها در مسکو با همتای روسش، سرگئی لاوروف، روش خود را عوض کند. شیخ عبدالله گفت: «ما در منطقهای پرتنش هستیم که برای دنیا مهم است و تنش بیشتر نمیخواهیم». میدلایستمانیتور نیز به گزارش موضعگیریهای عبدالله پرداخته است که گفت هیچ کشوری را نمیتوان بابت حمله به نفتکشها مسئول دانست: «اگر دیگر کشورها اطلاعات واضحی دارند، مطمئنم جامعه جهانی آماده گوشدادن به آنهاست».
نماینده پوتین: ایران در مقابل آمریکا تنها نیست
در همین راستا، ضمیر کابولوف، نماینده رئیسجمهوری روسیه در امور افغانستان و رئیس اداره دوم آسیایی وزارت امور خارجه روسیه هم به موضعگیری مشابهی در حمایت از ایران پرداخت: «جمهوری اسلامی ایران در شرایط کنونی و در مقابل فشارهای آمریکا علیه این کشور تنها نیست و روسیه را در کنار خود دارد». به گزارش ایرنا او همچنین گفت: «ما همبستگی خود را با ایرانیها اعلام کردهایم، اما اگر اقدام دیوانهواری علیه ایران رخ دهد، در نهایت این بر عهده ولادیمیر پوتین است که موضع روسیه را اعلام کند و قطعا روسیه موضع خواهد گرفت». کابولوف همچنین گفت: «همه میدانیم که جبههای ضد ایرانی وجود دارد و معتقدیم سیاست آمریکا درباره ایران مخرب است». از دیدگاه نماینده پوتین، «آمریکا برخلاف ما که دوست داریم شطرنج بازی کنیم، قمار میکند و طبیعتا نتایج آن پیشبینیشدنی نیست».
روز پیش از آن نیز نیکولای پاتروشف، دبیر شورای امنیت ملی روسیه، در نشستی سهجانبه با همتایانش از اسرائیل و آمریکا، مواضع مشابهی گرفته بود. در این دیدار که موضوع اصلی آن مسئله سوریه خوانده شده بود، پاتروشف با تکرار مواضع روسیه در قبال ایران تأکید کرده بود برای هر توافقی در منطقه، «منافع ایران» نیز باید تأمین شود، وگرنه نتیجهای در کار نخواهد بود.
ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه نیز در اوج تنشهای پس از سرنگونی پهپاد آمریکایی هشدار داد اقدام نظامی آمریکا علیه ایران برای منطقه فاجعهبار خواهد بود.
سفرهای ایرانیها به روسیه
این مواضع از سوی رهبران و مقامات روسیه در حالی بیان میشود که در ماههای اخیر مقامات ارشد ایران در حوزههای دیپلماسی، امنیت ملی و دفاعی سفرهای جداگانهای به روسیه داشتهاند.محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، در اردیبهشتماه، زمانی که کاهش تعهدات ایران به برجام در واکنش به اقدامات آمریکا و تعلل دیگر امضاکنندگان اعلام میشود، در جریان سفرها به کشورهای همسایه در روسیه بود. او بعد از انتشار بیانیه ایران دراینباره که خطاب به ۴+۱ صادر شده بود، حساب کشورهای «دوست» مثل روسیه و چین را جدا دانست.هفته گذشته نیز علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان، برای حضور در اجلاس مقامات ارشد امنیتی در روسیه بود و در میان دیدارهای دو و چندجانبه با همتایانش، با نیکولای پاتروشف نیز دیدار کرد. بالاخره در همین رابطه، سردار سرتیپ پاسدار تقیزاده، جانشین وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران، از سهشنبه با برنامه دیدار با همتای روس خود و دیگر مقامات در مسکو به سر میبرد.باید دید موضعگیریها و اقدامات روسیه در روزها و هفتههای آینده چه شکلی به خود میگیرد، اما از حرفهای روزهای اخیر روسها به نظر میرسد روسیه نسبت به
تبعات بالاتررفتن تنش در منطقه و برهمخوردن برجام آگاه است و در این میان بهدنبال ایفای نقش خود است.
روحاله نخعی : شکل رابطه ایران و روسیه و به طور خاص نوع عملکرد روسیه در قبال ایران را از زوایای مختلف میتوان ارزیابی کرد و به نتایج مختلف رسید؛ اما در مقام مقایسه با آمریکا و کشورهای اروپایی یا در تقابل میتوان گفت بسیاری اوقات موضع روسیه به ایران و منافعش نزدیکتر بوده است یا به عبارتی دیگر، در دورههای چالش و تنش بین ایران و غرب، روسیه بیشتر در مقام موضعگیری، منافع همسایه شرقیاش را گرفته یا موضعی میانه داشته است. در مسئله برجام، روسیه، اگر چه مانند دیگر امضاکنندگان این توافق اقدام خاصی به سود ایران و در راستای تعهدات برجامی نسبت به ایران نداشته و اغلب در مرحله وعده متوقف شده است، در بحثهایی که حول این توافق شکل گرفته، تأکید بیشتری روی منافع ایران داشته و در اینباره به دیگر امضاکنندگان تذکر داده است. اما این نزدیکی در روزهای اخیر و در دوران اوجگیری تنشها بین ایران و غرب وارد دور جدیدی شده است. درست زمانی که موضعگیریهای مقامات آمریکایی علیه ایران به اوج رسیده و رهبرانی مثل جرمی هانت نیز نشانههایی از آمادگی برای همراهی با ایالات متحده در یک تقابل جدیتر را نشان میدهند، مقامات
روسیه در صحبتهایشان از موضع ایران حمایتهایی جدیتر از قبل نشان دادهاند. با مروری بر دیدارها و صحبتهای این مقامات، باید به دنبال نشانههای راهبرد روسیه در قبال ایران بود؛ در دور جدید تنشهایی که یکسویش ایران قرار دارد و در سوی دیگر، ایالات متحده، بریتانیا، اسرائیل، عربستان سعودی و امارات متحده عربی.
وزارت خارجه روسیه: تصمیمهای آمریکا علیه ایران جهان را به آشوب میکشاند
در بیانیهای که شاید تندترین موضعگیری روسیه علیه آمریکا در حمایت از ایران باشد، وزارت امور خارجه روسیه از مواضع آمریکا علیه ایران انتقاد کرد. به گزارش ایلنا به نقل از «تاس»، در این بیانیه آمده است: «مقامهای مسکو بهشدت نگران آن هستند که رویه مقامهای کاخ سفید درباره ایران باعث شود امنیت خلیجفارس و خاورمیانه و کل جهان به خطر بیفتد.» در ادامه این بیانیه آمده است که تصمیمهای آمریکا علیه ایران راههای حل بحران و تنش از طریق مذاکره و دیپلماسی را خواهد بست و ممکن است جهان را به آشوب بکشاند.این بیانیه در حالی منتشر میشود که وزیر خارجه این کشور در سفر به امارات متحده عربی، تأکید مجددی بر مواضع روسیه در اینباره داشته است.
لاوروف در امارات: آمریکا تهدید ایران را متوقف کند
در نمونه دیگری از موضعگیریهای دور جدید، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در سفری به امارات متحده عربی، در نشست خبری مشترکی با همتای اماراتی خود، از تلاش برای کاهش تنشها در منطقه خلیجفارس گفت. به گزارش ایسنا، لاوروف گفت کشورهای منطقه خلیجفارس باید از گفتوگو حمایت کنند. او درباره تنشهای بهوجودآمده میان تهران و واشنگتن نیز گفت آمریکا باید لفاظیهای تهدیدآمیز را متوقف کند و حل بحران ایران و آمریکا از طریق گفتوگو امکانپذیر است. این مقام روسی گفت در سایه تحریمها و شروط آمریکا چگونه ایران میتواند گفتوگو را بپذیرد.لاوروف پیشتر هم در مسئله نفتکشها اتهامات آمریکا به ایران را رد کرده و آنها را نگرانکننده خوانده بود. او سهشنبه در واکنش به تحریمهای تازه آمریکا علیه ایران، نیز گفت: «روسیه در رابطه با تحریمهای آمریکا علیه ایران نگران است و تحریمهایی که علیه مقامات ایران وضع شده است، نشان میدهد بر اساس یک سناریوی خطرناک، وضع به سوی بدترشدن پیش میرود».
خودداری امارات از اتهامزنی به ایران
در همین نشست وزیر خارجه امارات با اشاره به اینکه نمیتوانیم هیچ کشوری را در مسئله حمله به نفتکشها متهم کنیم، گفت پیوستن کشورهای منطقه به مذاکرات برجام ضروری است. به گزارش ایسنا به نقل از شبکه الحدث، عبدالله بنزائد با اشاره به اینکه اوضاع منطقه ملتهب است، افزود: «در مورد حادثه نفتکشها نمیتوانیم هیچ کشوری را متهم کنیم». او درباره برجام گفت برای تضمین موفقیت این توافق پیوستن کشورهای منطقه به آن ضروری است».
سفر لاوروف به امارات با فاصله کمی از سفر مایک پمپئو، وزیر خارجه ایالات متحده، اتفاق میافتد که پس از دیدار او با حاکمان عربستان سعودی انجام شد؛ در آنچه تلاش برای شکلدهی به «ائتلاف» علیه ایران توصیف شده بود. وزیر خارجه امارات هم گفت ایران یکی از محورهای گفتوگوی مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، در سفرش به امارات بوده است.
امارات در کنار عربستان، مهمترین متحدان آمریکا در منطقه در تقابل با ایران بودهاند و از دید برخی، آلمکتوم نسبت به آلسعود نقش جدیتری در برنامهریزیهای ضد ایرانی داشته است، ازهمینرو این موضعگیری امارات در خودداری از متهمخواندن صریح ایران در اتفاقات اخیر، از ماجرای فجیره تا حوادث نفتکشها، در تضاد با رویکرد معمولش بوده است و اکنون چنین موضعگیریای در کنار وزیر امور خارجه روسیه از دید برخی جالب دیده شده است.
بلومبرگ در گزارشی به آنچه «فاصلهگرفتن امارات از آمریکا» در مسئله نفتکشها خوانده، پرداخته است: «با اوجگیری تنشها در سراسر خاورمیانه، بالاترین دیپلمات امارات متحده عربی تلاش کرد بعد از گفتوگوها در مسکو با همتای روسش، سرگئی لاوروف، روش خود را عوض کند. شیخ عبدالله گفت: «ما در منطقهای پرتنش هستیم که برای دنیا مهم است و تنش بیشتر نمیخواهیم». میدلایستمانیتور نیز به گزارش موضعگیریهای عبدالله پرداخته است که گفت هیچ کشوری را نمیتوان بابت حمله به نفتکشها مسئول دانست: «اگر دیگر کشورها اطلاعات واضحی دارند، مطمئنم جامعه جهانی آماده گوشدادن به آنهاست».
نماینده پوتین: ایران در مقابل آمریکا تنها نیست
در همین راستا، ضمیر کابولوف، نماینده رئیسجمهوری روسیه در امور افغانستان و رئیس اداره دوم آسیایی وزارت امور خارجه روسیه هم به موضعگیری مشابهی در حمایت از ایران پرداخت: «جمهوری اسلامی ایران در شرایط کنونی و در مقابل فشارهای آمریکا علیه این کشور تنها نیست و روسیه را در کنار خود دارد». به گزارش ایرنا او همچنین گفت: «ما همبستگی خود را با ایرانیها اعلام کردهایم، اما اگر اقدام دیوانهواری علیه ایران رخ دهد، در نهایت این بر عهده ولادیمیر پوتین است که موضع روسیه را اعلام کند و قطعا روسیه موضع خواهد گرفت». کابولوف همچنین گفت: «همه میدانیم که جبههای ضد ایرانی وجود دارد و معتقدیم سیاست آمریکا درباره ایران مخرب است». از دیدگاه نماینده پوتین، «آمریکا برخلاف ما که دوست داریم شطرنج بازی کنیم، قمار میکند و طبیعتا نتایج آن پیشبینیشدنی نیست».
روز پیش از آن نیز نیکولای پاتروشف، دبیر شورای امنیت ملی روسیه، در نشستی سهجانبه با همتایانش از اسرائیل و آمریکا، مواضع مشابهی گرفته بود. در این دیدار که موضوع اصلی آن مسئله سوریه خوانده شده بود، پاتروشف با تکرار مواضع روسیه در قبال ایران تأکید کرده بود برای هر توافقی در منطقه، «منافع ایران» نیز باید تأمین شود، وگرنه نتیجهای در کار نخواهد بود.
ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه نیز در اوج تنشهای پس از سرنگونی پهپاد آمریکایی هشدار داد اقدام نظامی آمریکا علیه ایران برای منطقه فاجعهبار خواهد بود.
سفرهای ایرانیها به روسیه
این مواضع از سوی رهبران و مقامات روسیه در حالی بیان میشود که در ماههای اخیر مقامات ارشد ایران در حوزههای دیپلماسی، امنیت ملی و دفاعی سفرهای جداگانهای به روسیه داشتهاند.محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، در اردیبهشتماه، زمانی که کاهش تعهدات ایران به برجام در واکنش به اقدامات آمریکا و تعلل دیگر امضاکنندگان اعلام میشود، در جریان سفرها به کشورهای همسایه در روسیه بود. او بعد از انتشار بیانیه ایران دراینباره که خطاب به ۴+۱ صادر شده بود، حساب کشورهای «دوست» مثل روسیه و چین را جدا دانست.هفته گذشته نیز علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان، برای حضور در اجلاس مقامات ارشد امنیتی در روسیه بود و در میان دیدارهای دو و چندجانبه با همتایانش، با نیکولای پاتروشف نیز دیدار کرد. بالاخره در همین رابطه، سردار سرتیپ پاسدار تقیزاده، جانشین وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران، از سهشنبه با برنامه دیدار با همتای روس خود و دیگر مقامات در مسکو به سر میبرد.باید دید موضعگیریها و اقدامات روسیه در روزها و هفتههای آینده چه شکلی به خود میگیرد، اما از حرفهای روزهای اخیر روسها به نظر میرسد روسیه نسبت به
تبعات بالاتررفتن تنش در منطقه و برهمخوردن برجام آگاه است و در این میان بهدنبال ایفای نقش خود است.