سخنرانی شهید بهشتی در سال ۵۹:
قابل قبول نیست كسي شب گرسنه بخوابد
يكي از شعارهاي انقلاب اسلامي تحقق عدالت بود؛ به‌نحوي كه همواره در سخنان بزرگان انقلاب رفع فقر يكي از محورهاي اصلي بوده است. اين مهم در نگاه شهيد بهشتي نيز به‌شدت متجلي است، چنانکه او همواره و مشخصا در يك سخنراني در سال 59 از اختلاف روزافزون «سيرها» و «گرسنه‌ها» انتقاد مي‌كرد. بررسي اين موضوع از زبان آيت‌الله بهشتي به بهانه سالگرد شهادت او خالي از لطف نيست. شهيد بهشتي در اين سخنراني درباره نسبت اسلام، انقلاب و عدالت اقتصادي گفته است: «اسلام به نقش اقتصاد و عدالت اقتصادی در زندگی انسان اهمیت فراوان می‌دهد. دین زهد و پارسایی است اما نه زهد مرتاضانه و صوفی‌گرانه كه زهد انقلابی. زهد انقلابی کدام است؟ زهد صوفی‌گرانه کدام است؟ زهد صوفی‌گرانه این است که درویش آدم قانعی است. یک لقمه نان از هر جا به او بدهند با همان شکمش را سیر می‌کند و به دنیا بی‌اعتنا است. این ضد‌اسلام است. پس چه زهدی؟ زهد علی. چه‌کار می‌کند؟ کار اقتصادی می‌کند. قنات و چاه آب درست می‌کند و مزرعه به وجود می‌آورد و نخلستان می‌سازد و بعد این دستاورد اقتصادی را به‌جای آنکه صرفا در مصرف خود و خانواده قرار بدهد در خدمت محرومان قرار می‌دهد و این را
عبادت می‌داند. اسلام به نقش اقتصاد اهمیت می‌دهد، اما اقتصادی که زیربنای شخصیت انسان نشود، خیلی متزلزل، نازل، فروافتاده و سقوط‌کرده است؛ انسانی که زیربنای شخصیتش روابط اقتصادی باشد. اقتصاد مهم است ولی زیربنا نیست. زیربنای شخصیت انسان، ساخت معنوی و اخلاقی و روحی است که باید این ساخت بیاید به روابط اقتصادی‌اش شکل بدهد. به این مناسبت می‌خواهم اعلام کنم یک تز و نظر را و از همه کسانی که دل به حق سپرده‌اند دعوت می‌کنم که حق‌پرستانه و خالصانه به این تز و نظریه توجه کنند و از همه نزدیکان خودم می‌خواهم یاری کنند تا در اولین فرصت ما پیشگامان تحقق‌بخشیدن به این تز و نظریه باشیم. از همسرم و فرزندانم و از نزدیکانم می‌خواهم یاری کنند تا پیشگام تحقق‌بخشیدن به این تز و نظریه باشیم و آن این است؛ پوست‌کنده و صریح می‌گویم كه انقلاب اسلامی ما با روند و مناسبات اقتصادی موجود در جامعه ما در معرض خطر و آسیب قطعی است، چرا؟ برای اینکه در این بعدش اسلامی نشده است. مردان و زنان و جوانان و نوجوانان انقلابی ما امروز با چشم خودشان می‌بینند که نزدیک به ۱۵ماه از پیروزی انقلاب می‌گذرد، ولی هنوز در جامعه ما سیر‌ها و خیلی سیر‌ها با گرسنه‌ها
و خیلی گرسنه‌ها با هم در جامعه دیده می‌شوند تا وقتی چنین است جامعه ما اسلامی نیست».
نبايد در جامعه اسلامي كسي زير طاقي بخوابد كه آوار مي‌شود
شهيد آيت‌الله بهشتي در اين سخنراني به‌شدت نسبت به وجود فقر در جامعه انتقاد كرد و گفت: «عرض کردم این مطلب مهم است و نقطه جدیدی است، نقطه عطف تکاملی است در این انقلاب و باید دنبالش رفت و دنبال کرد. این را من مکرر در شورای انقلاب با همین عبارت برای دوستانم گفته‌ام که دوستان، برای ما قابل قبول نیست که اداره جامعه در دست ما باشد و باز هم در این مملکت کسی شب گرسنه بخوابد؛ کسی زیر طاقی بخوابد که نگران است بر سر او و عزیزانش خراب شود؛ از آب آلوده برای شرب استفاده کند؛ از بی‌درمانی جان خود و عزیزانش در معرض خطر باشد، این قابل قبول نیست. این را چندین‌بار در شورای انقلاب گفته‌ام ولی اعتراف می‌کنم در برابر ملت عزیزمان که موفقیت ما در این زمینه بسیار ناچیز بوده و امروز می‌خواهم در این روز و در این شهر اعلام کنم که همه کسانی که دلشان در عشق این انقلاب مالامال شور و هیجان است و قلبشان در محبت این انقلاب می‌تپد، باید حرکت و اقدامی سریع و قاطع و مؤثر آغاز کنند و آغاز کنیم و هر چه زود‌تر به این فاصله جهنمی سطح زندگی در جامعه جمهوری اسلامی ایران پایان بدهیم. اعلام می‌کنم باید هر چه زود‌تر تلاش برای تقسیم عادلانه سرانه همه
امکانات بهزیستی (زيست مناسب) در کشور در بین ۳۶ میلیون جمعیت (جمعیت آن روز ایران) به عمل بیاید وگرنه اسلاممان باز هم تک‌بعدی خواهد ماند و انقلاب اسلامی‌مان همه‌جانبه نخواهد شد».
برادري در اسلام بدون برابري محقق نمي‌شود
مرحوم بهشتي ادامه داد: «پیغمبر اکرم(ص) چگونه با مهاجران در مدینه روبه‌رو شد؟ با مهاجران روزافزون چه کرد؟ به آنها چه گفت؟ از آنها چه خواست؟ مگر نه از آنها خواست که هرکس از ساکنان مدینه شریک کنند در حد توانایی یک مهاجر و خانواده‌اش را در زندگی خودشان؟ مگر سال اول پیروزی انقلاب اسلامی این‌گونه نگذشت؟ ما باید سال اول انقلابمان همین کار را می‌کردیم و دیر شده است. سال دوم دیر است ولی هر جا جلوی ضرر را بگیری، نفع است؛ نه نفع شخصی، نفع اسلام و نفع انقلاب. امسال، سال ۱۳۵۹، باید به هر عنوان و به هر قیمت شده سال تقسیم عادلانه سرانه همه تولید داخلی و امکانات دیگر موجود در ایران بر کل جمعیت ایران بشود و اگر زود این کار را کردیم سال، سال استواری و استحکام انقلاب اسلامی ایران خواهد بود. این را هم بگویم؛ این شعار را به عنوان یک عمل اسلامی مطرح می‌کنم نه به‌عنوان یک عکس‌العمل در برابر تبلیغات چپ‌رو‌ها و چپ‌گراهای در ناز و نعمت فرورفته؛ این به‌عنوان یک اصل اسلامی است. برادری لازمه‌اش چیست؟ برابری. نمی‌شود اخوت و برادری اسلامی را محکم کرد و از آن طرف، فاصله‌های نابرابری را روزبه‌روز بیشتر پذیرفت. ممکن نیست. چند روز است مجددا
این اصل را در گروه اقتصادی شورای انقلاب که در آن عضویت دارم با قاطعیت مطرح کرده‌ام و به دوستان گفته‌ام برنامه اقتصادی سال۱۳۵۹ باید به وسیله شورای انقلاب بر این پایه ریخته شود. یک جلسه مفصل چهارساعته همین عصر سه‌شنبه با دوستانمان در این‌باره داشتیم و تا حدود زیادی هم موفقیت‌آمیز بود؛ البته اجرایش در سرتاسر کشور چندان آسان هم نیست. مشکل اجرائی‌اش هم خیلی زیاد است چون ما می‌خواهیم این برابری را طوری کنیم که تقسیم فقر نکرده باشیم؛ نمی‌خواهیم فقر را بیشتر کنیم اما تقسیم کنیم. می‌خواهیم کشور را رو به غنای اقتصادی بیشتر جلو ببریم اما هیچ اشکالی ندارد که در عین حال که با سرعت به سوی غنای اقتصادی بیشتر جلو می‌رویم در همان مرحله امکانات و مقدورات را عادلانه بر همگان تقسیم کنیم. با هم منافاتی ندارد. ما دنبال پیداکردن طرح اجرائی این هستیم. از همه برادران و خواهرانی که صاحب‌نظرند، مطالعه دارند و به اجرای این طرح علاقه دارند، دعوت می‌کنم نظراتشان را شسته‌ورفته و منظم و روشن بفرستند یا به دفتر دیوان عالی کشور یا دبیرخانه شورای انقلاب، اما آنی که در همان ساختمان مجلس خبرگان هست. آنجا اینها را بهتر می‌توانند منظم کنند
و به ما بدهند».
عدالت را به چپ‌گرايي يا راست‌گرايي منتسب نكنيد
شهيد بهشتي در ادامه گفت كه تحقق عدالت اجتماعي را نباید به راست‌گرايي و چپ‌گرايي منتسب کرد و این مفهوم در نهاد اسلام زنده وجود دارد: «از مقام عالی رهبری انقلاب، از مراجع عالی‌قدر تقلید از علمای ارزنده و متعهد اسلام و از مسئولان گوناگون جامعه جمهوری اسلامی استدعا می‌کنم در راه تنظیم برنامه جامع و شروع هر چه سریع‌تر این اقدام انقلابی و این مرحله جدید تکاملی در انقلاب اسلامی‌مان، سرعت به خرج دهند و کاری کنند که این اقدام مؤثر در اولین فرصت ممکن صورت گیرد و جامعه محروم و محرومان جامعه ما با چشم خودشان عدالت اقتصادی اسلام را تحقق‌یافته ببینند و امیدوارم نه راست‌گرایان این پیشنهاد خالصانه و مخلصانه را فوری برچسب چپ‌گرایی بهش بزنند و نه چپ‌گرایان خود‌فروخته به این پیشنهاد ناشی از دل‌سوختگی برچسب فرصت‌طلبانه بزنند. این نه چپ‌گرایی است نه فرصت‌طلبی است، این پاسخ‌دادن صریح به احساس اسلام زنده‌ای است که در بسیاری از ما وجود دارد و عاشقانه در‌پی آنیم که هر چه زود‌تر به آن لبیک گوییم. به امید هفته‌های نزدیک موعد بسیار نزدیک برای تحقق‌یافتن این آرمان اسلام محمد و علی و به امید شرکت خلاق و فعال هر چه بیشتر همه دل‌باختگان
اسلام در این برنامه پیروزمند و پیروزی‌‌بخش اقتصادی اسلامی سال۵۹».
يكي از شعارهاي انقلاب اسلامي تحقق عدالت بود؛ به‌نحوي كه همواره در سخنان بزرگان انقلاب رفع فقر يكي از محورهاي اصلي بوده است. اين مهم در نگاه شهيد بهشتي نيز به‌شدت متجلي است، چنانکه او همواره و مشخصا در يك سخنراني در سال 59 از اختلاف روزافزون «سيرها» و «گرسنه‌ها» انتقاد مي‌كرد. بررسي اين موضوع از زبان آيت‌الله بهشتي به بهانه سالگرد شهادت او خالي از لطف نيست. شهيد بهشتي در اين سخنراني درباره نسبت اسلام، انقلاب و عدالت اقتصادي گفته است: «اسلام به نقش اقتصاد و عدالت اقتصادی در زندگی انسان اهمیت فراوان می‌دهد. دین زهد و پارسایی است اما نه زهد مرتاضانه و صوفی‌گرانه كه زهد انقلابی. زهد انقلابی کدام است؟ زهد صوفی‌گرانه کدام است؟ زهد صوفی‌گرانه این است که درویش آدم قانعی است. یک لقمه نان از هر جا به او بدهند با همان شکمش را سیر می‌کند و به دنیا بی‌اعتنا است. این ضد‌اسلام است. پس چه زهدی؟ زهد علی. چه‌کار می‌کند؟ کار اقتصادی می‌کند. قنات و چاه آب درست می‌کند و مزرعه به وجود می‌آورد و نخلستان می‌سازد و بعد این دستاورد اقتصادی را به‌جای آنکه صرفا در مصرف خود و خانواده قرار بدهد در خدمت محرومان قرار می‌دهد و این را
عبادت می‌داند. اسلام به نقش اقتصاد اهمیت می‌دهد، اما اقتصادی که زیربنای شخصیت انسان نشود، خیلی متزلزل، نازل، فروافتاده و سقوط‌کرده است؛ انسانی که زیربنای شخصیتش روابط اقتصادی باشد. اقتصاد مهم است ولی زیربنا نیست. زیربنای شخصیت انسان، ساخت معنوی و اخلاقی و روحی است که باید این ساخت بیاید به روابط اقتصادی‌اش شکل بدهد. به این مناسبت می‌خواهم اعلام کنم یک تز و نظر را و از همه کسانی که دل به حق سپرده‌اند دعوت می‌کنم که حق‌پرستانه و خالصانه به این تز و نظریه توجه کنند و از همه نزدیکان خودم می‌خواهم یاری کنند تا در اولین فرصت ما پیشگامان تحقق‌بخشیدن به این تز و نظریه باشیم. از همسرم و فرزندانم و از نزدیکانم می‌خواهم یاری کنند تا پیشگام تحقق‌بخشیدن به این تز و نظریه باشیم و آن این است؛ پوست‌کنده و صریح می‌گویم كه انقلاب اسلامی ما با روند و مناسبات اقتصادی موجود در جامعه ما در معرض خطر و آسیب قطعی است، چرا؟ برای اینکه در این بعدش اسلامی نشده است. مردان و زنان و جوانان و نوجوانان انقلابی ما امروز با چشم خودشان می‌بینند که نزدیک به ۱۵ماه از پیروزی انقلاب می‌گذرد، ولی هنوز در جامعه ما سیر‌ها و خیلی سیر‌ها با گرسنه‌ها
و خیلی گرسنه‌ها با هم در جامعه دیده می‌شوند تا وقتی چنین است جامعه ما اسلامی نیست».
نبايد در جامعه اسلامي كسي زير طاقي بخوابد كه آوار مي‌شود
شهيد آيت‌الله بهشتي در اين سخنراني به‌شدت نسبت به وجود فقر در جامعه انتقاد كرد و گفت: «عرض کردم این مطلب مهم است و نقطه جدیدی است، نقطه عطف تکاملی است در این انقلاب و باید دنبالش رفت و دنبال کرد. این را من مکرر در شورای انقلاب با همین عبارت برای دوستانم گفته‌ام که دوستان، برای ما قابل قبول نیست که اداره جامعه در دست ما باشد و باز هم در این مملکت کسی شب گرسنه بخوابد؛ کسی زیر طاقی بخوابد که نگران است بر سر او و عزیزانش خراب شود؛ از آب آلوده برای شرب استفاده کند؛ از بی‌درمانی جان خود و عزیزانش در معرض خطر باشد، این قابل قبول نیست. این را چندین‌بار در شورای انقلاب گفته‌ام ولی اعتراف می‌کنم در برابر ملت عزیزمان که موفقیت ما در این زمینه بسیار ناچیز بوده و امروز می‌خواهم در این روز و در این شهر اعلام کنم که همه کسانی که دلشان در عشق این انقلاب مالامال شور و هیجان است و قلبشان در محبت این انقلاب می‌تپد، باید حرکت و اقدامی سریع و قاطع و مؤثر آغاز کنند و آغاز کنیم و هر چه زود‌تر به این فاصله جهنمی سطح زندگی در جامعه جمهوری اسلامی ایران پایان بدهیم. اعلام می‌کنم باید هر چه زود‌تر تلاش برای تقسیم عادلانه سرانه همه
امکانات بهزیستی (زيست مناسب) در کشور در بین ۳۶ میلیون جمعیت (جمعیت آن روز ایران) به عمل بیاید وگرنه اسلاممان باز هم تک‌بعدی خواهد ماند و انقلاب اسلامی‌مان همه‌جانبه نخواهد شد».
برادري در اسلام بدون برابري محقق نمي‌شود
مرحوم بهشتي ادامه داد: «پیغمبر اکرم(ص) چگونه با مهاجران در مدینه روبه‌رو شد؟ با مهاجران روزافزون چه کرد؟ به آنها چه گفت؟ از آنها چه خواست؟ مگر نه از آنها خواست که هرکس از ساکنان مدینه شریک کنند در حد توانایی یک مهاجر و خانواده‌اش را در زندگی خودشان؟ مگر سال اول پیروزی انقلاب اسلامی این‌گونه نگذشت؟ ما باید سال اول انقلابمان همین کار را می‌کردیم و دیر شده است. سال دوم دیر است ولی هر جا جلوی ضرر را بگیری، نفع است؛ نه نفع شخصی، نفع اسلام و نفع انقلاب. امسال، سال ۱۳۵۹، باید به هر عنوان و به هر قیمت شده سال تقسیم عادلانه سرانه همه تولید داخلی و امکانات دیگر موجود در ایران بر کل جمعیت ایران بشود و اگر زود این کار را کردیم سال، سال استواری و استحکام انقلاب اسلامی ایران خواهد بود. این را هم بگویم؛ این شعار را به عنوان یک عمل اسلامی مطرح می‌کنم نه به‌عنوان یک عکس‌العمل در برابر تبلیغات چپ‌رو‌ها و چپ‌گراهای در ناز و نعمت فرورفته؛ این به‌عنوان یک اصل اسلامی است. برادری لازمه‌اش چیست؟ برابری. نمی‌شود اخوت و برادری اسلامی را محکم کرد و از آن طرف، فاصله‌های نابرابری را روزبه‌روز بیشتر پذیرفت. ممکن نیست. چند روز است مجددا
این اصل را در گروه اقتصادی شورای انقلاب که در آن عضویت دارم با قاطعیت مطرح کرده‌ام و به دوستان گفته‌ام برنامه اقتصادی سال۱۳۵۹ باید به وسیله شورای انقلاب بر این پایه ریخته شود. یک جلسه مفصل چهارساعته همین عصر سه‌شنبه با دوستانمان در این‌باره داشتیم و تا حدود زیادی هم موفقیت‌آمیز بود؛ البته اجرایش در سرتاسر کشور چندان آسان هم نیست. مشکل اجرائی‌اش هم خیلی زیاد است چون ما می‌خواهیم این برابری را طوری کنیم که تقسیم فقر نکرده باشیم؛ نمی‌خواهیم فقر را بیشتر کنیم اما تقسیم کنیم. می‌خواهیم کشور را رو به غنای اقتصادی بیشتر جلو ببریم اما هیچ اشکالی ندارد که در عین حال که با سرعت به سوی غنای اقتصادی بیشتر جلو می‌رویم در همان مرحله امکانات و مقدورات را عادلانه بر همگان تقسیم کنیم. با هم منافاتی ندارد. ما دنبال پیداکردن طرح اجرائی این هستیم. از همه برادران و خواهرانی که صاحب‌نظرند، مطالعه دارند و به اجرای این طرح علاقه دارند، دعوت می‌کنم نظراتشان را شسته‌ورفته و منظم و روشن بفرستند یا به دفتر دیوان عالی کشور یا دبیرخانه شورای انقلاب، اما آنی که در همان ساختمان مجلس خبرگان هست. آنجا اینها را بهتر می‌توانند منظم کنند
و به ما بدهند».
عدالت را به چپ‌گرايي يا راست‌گرايي منتسب نكنيد
شهيد بهشتي در ادامه گفت كه تحقق عدالت اجتماعي را نباید به راست‌گرايي و چپ‌گرايي منتسب کرد و این مفهوم در نهاد اسلام زنده وجود دارد: «از مقام عالی رهبری انقلاب، از مراجع عالی‌قدر تقلید از علمای ارزنده و متعهد اسلام و از مسئولان گوناگون جامعه جمهوری اسلامی استدعا می‌کنم در راه تنظیم برنامه جامع و شروع هر چه سریع‌تر این اقدام انقلابی و این مرحله جدید تکاملی در انقلاب اسلامی‌مان، سرعت به خرج دهند و کاری کنند که این اقدام مؤثر در اولین فرصت ممکن صورت گیرد و جامعه محروم و محرومان جامعه ما با چشم خودشان عدالت اقتصادی اسلام را تحقق‌یافته ببینند و امیدوارم نه راست‌گرایان این پیشنهاد خالصانه و مخلصانه را فوری برچسب چپ‌گرایی بهش بزنند و نه چپ‌گرایان خود‌فروخته به این پیشنهاد ناشی از دل‌سوختگی برچسب فرصت‌طلبانه بزنند. این نه چپ‌گرایی است نه فرصت‌طلبی است، این پاسخ‌دادن صریح به احساس اسلام زنده‌ای است که در بسیاری از ما وجود دارد و عاشقانه در‌پی آنیم که هر چه زود‌تر به آن لبیک گوییم. به امید هفته‌های نزدیک موعد بسیار نزدیک برای تحقق‌یافتن این آرمان اسلام محمد و علی و به امید شرکت خلاق و فعال هر چه بیشتر همه دل‌باختگان
اسلام در این برنامه پیروزمند و پیروزی‌‌بخش اقتصادی اسلامی سال۵۹».