در نمایشگاه هوایی پاریس امسال چه خبر بود؟
از زمین تا ماه
محمدحسین جهانپناه. روزنامهنگار و مروج علم
نمایشگاه هوایی پاریس، بزرگترین رویداد صنعت هوا و فضای امسال، شانزدهم تا بیستوسوم ژوئن با حواشی فراوانی در محل همیشگی خود واقع در فرودگاه لوبورژه پاریس برگزار شد. نمایشگاه امسال که پنجاهوسومین دوره از برگزاری این نمایشگاه دوسالانه به شمار میرفت بهخصوص به خاطر همزمانی با پنجاهمین سالگرد سفر به ماه و داغشدن برنامه ناسا برای بازگشت به قمر زمین حالوهوای دیگری داشت. در بعد هوانوردی هم نمایشگاه پر بود از ایدههای جدید و جاهطلبانهای که در آرزوی تحقق رؤیای پرواز هواپیماهای الکتریکی، فراصوت و خودروهای پرنده هستند. به علاوه فرانسه و ترکیه هم طرحهایی برای ساخت هواپیماهای جنگنده جدید با خود آورده بودند. اما شاید شاخصترین خبر نمایشگاه رقابت کمفروغ ایرباس و بویینگ بود.
رقابت کمفروغ
امسال نمایشگاه پاریس در شرایطی شروع شد که بحران ناشی از زمینگیرشدن ناوگان هواپیماهای بویینگ ۷۳۷ سری مکس در پی وقوع دو سانحه هوایی همچنان ادامه داشت. سوانحی که به علت وجود نقصی در یکی از سیستمهای جدید این هواپیماهای جدید بازمیگردد. سیستمی که بویینگ تا پیش از این اطلاعات و آموزش کافی برای کار با آن را در اختیار بسیاری از مشتریان خود نگذاشته بود. این بحران با وجود گذشت چند ماه همچنان به قوت خود باقی است و سایه این ماجرا در جریان نمایشگاه هوایی هم به خوبی حس میشد، تا حدی که بویینگ برخلاف انتظار در روز اول نمایشگاه حتی یک قرارداد یا توافقنامه جدید برای سفارش هواپیما هم امضا نکرد آن هم در حالی که ایرباس از امضای قراردادی برای بیش از صد هواپیما خبر داد. در روز دوم اگرچه بویینگ سرانجام توانست سفارشی ۲۰۰فروندی را به امضا برساند، اما همچنان نمایشگاه با فاصلهای چشمگیر زیر سایه پیروزی نهچندان شیرین ایرباس به پایان رسید. حقیقت این است که ظاهرا حتی ایرباس هم از شرایط کنونی پیشآمده برای بویینگ چندان خوشحال نیست چراکه نگرانی بابت امنیت پروازی هواپیما عملا تأثیری دامنهدار روی تمامی صنعت هوایی دارد. در عین حال کاهش
رشد اقتصادی جهانی و ادامه تنشهای سیاسی میان قدرتهای اقتصادی نیز در این کاهش سفارش احتمالا بیتقصیر نیست.
ایرباسهای جدید
ایرباس امسال رسما دو هواپیمای جدید را با خود به نمایشگاه آورده بود. یکی A321XLR که جدیدترین عضو خانواده محبوب و موفق ایرباس ۳۲۰ به شمار میرود. هواپیمایی که قرار است با برد هشتهزارو 300 کیلومتر یکی از دوربردترین هواپیماهای باریکپیکر (تکراهرو) دنیا باشد. هواپیمایی که احتمالا رقیب طرح آینده بویینگ موسوم به NMA (با نام احتمالی ۷۹۷) خواهد بود. با این همه بویینگ فعلا از رقیب احتمالی خود سخنی به میان نیاورده است. ستاره دیگر ایرباس در نمایشگاه هم ایرباس ۳۵۰ سری ۱۰۰۰ بود که برای اولین بار در نمایشگاه هوایی پاریس پرواز میکرد. بزرگترین گونه هواپیمای جدید و دوربرد ۳۵۰ به طول ۷۴ متر و با توانایی حمل ۳۶۶ مسافر در سه کلاس که در حال حاضر اصلیترین محصول ایرباس در بازار هواپیماهای پهنپیکر شمرده میشود.
آینده پرواز
در حوزه تکنولوژی آینده پرواز و بهخصوص هواپیماهای الکتریکی، کاهش آلایندگی هواپیماها و پرواز کاملا خودکار هواپیماها از جمله اصلیترین مباحث مشترکی بود که میشد میان شرکتهای مختلف حاضر در نمایشگاه پیدا کرد. به علاوه خودروهای پرنده و نقش حملونقل هوایی درونشهری در نمایشگاه پاریس حضوری پررنگ داشت. تا آنجا که بویینگ رسما اولین پیشنمونه وسیله پرندهای که در نهایت قرار است به نوعی خودروی پرنده منتهی شود را با خود به نمایشگاه آورده و مفصل در مورد چشمانداز توسعه آن صحبت کرد. ایرباس هم طرح واهانا (Vahana) را با خود آورده بود. پرنده تمامالکترونیکی کوچکی با ظاهری ناآشنا که مدل مقیاس کاملی از آن در محوطه وجود داشت. شرکت آمریکایی یونایتد تکنولوژيز هم در طول نمایشگاه از طرح خود موسوم به پروژه ۸۰۴ پرده برداشت. این شرکت میگوید اگر همهچیز بهخوبی پیش برود، ظرف 10 سال آینده اولین هواپیمای الکتریکیاش را روانه بازار خواهد کرد. هواپیمای توربوپراپ منطقهای دوزیست که نیمی از انرژی مورد نیاز خود را به صورت الکتریکی تأمین میکند و به این ترتیب آلایندگی به مراتب کمتری خواهد داشت. به جز این شرکت تنها با یک بار دورزدن در میان
انبوه شرکتهای شرکتکننده میشد طرحهای مشابه زیادی را در زمینه ساخت هواپیماهای الکتریکی دید. مثلا شرکت آمریکایی دیگری طرح دیگری داشت که حتی پیشنمونه آن را هم آورده بود. طرحی که این شرکت میگفت تا پایان ۲۰۱۹ آماده ورود به خط تولید خواهد بود. هواپیمایی با توانایی حمل تا ۹ مسافر و برد هزار کیلومتر که آنطور که سازندهاش امیدوار است میتواند تا سال ۲۰۲۲ یعنی سه سال آینده رسما وارد خدمت شود. شرکت مسافربری کمهزینه ایزیجت انگلیس هم در نمایشگاه اعلام کرد که قصد دارد تا سال ۲۰۲۷ از هواپیماهای تمامالکتریکی در پروازهای خود استفاده کند. به همین منظور هم این شرکت در حال همکاری با استارتآپ آمریکایی موسوم به رایتالکتریک در ساخت هواپیمای الکتریکی مسافربری با بردی در حدود ۵۰۰ کیلومتر است. به علاوه کميسیون اتحادیه اروپا نیز با همکاری شرکتهایی مثل ایرباس در تلاش است تا تکنولوژیهای مفهومی جدیدی برای آینده هواپیماهای مسافربری الکتریکی را توسعه دهد. هدف نهایی از تمام این پروژهها هم در نهایت حذف سوخت فسیلی از صورتحساب خطوط هوایی است. این موضوع خصوصا از این جهت مهم است که بدانیم تقریبا یکچهارم هزینه کنونی بیشتر خطوط
هوایی دنیا صرف سوخت میشود و آلودگی ناشی از سوخت فسیلی سوزاندهشده توسط هواپیماها نیز دو درصد از تمام آلودگی کربن دیاکسید تولیدشده توسط بشر را تشکیل میدهد. با این همه موفقیت چنین طرحهایی نیازمند پیشرفتهای تکنیکی چشمگیر و برطرفشدن چالشهای بیشماری است که پیشروی چنین ایدهای وجود دارد.
50سالگی سفر به ماه
همزمانشدن نمایشگاه پاریس با 50سالگی سفر به ماه یا به طور دقیقتر فرود آپولو-11 روی ماه حاشیههای گوناگونی داشت. ازجمله اینکه بخش قابل توجهی از پنلها و کنفرانسهای پاویونهای مختلف خصوصا پاویون آمریکا به بحث روی ماجرای سفر به ماه و همچنین برنامههای آینده ناسا برای بازگشت به ماه و سفر به مریخ اختصاص داده شده بود. در جریان یکی از همین پنلها «جیم برایدنستاین» مدیر ناسا سخنرانی مفصلی کرد و در طول آن در مورد برنامه آرتمیس -بازگشت به ماه- توضیحاتی داد. او ضمن این توضیحات گفت که 50 سال پیش تقریبا زنان هیچ شانسی برای رفتن به ماه نداشتند، اما حالا شرایط به کلی متفاوت است. به علاوه سفر به ماه ریسک و خطر سفر بزرگتر ما به مریخ را هم کاهش خواهد داد. او توضیح داد که برنامه آرتمیس -که عنوانش برگرفته از نام خواهر آپولو در اساطیر یونان است- مقدمهای برای استقرار پایگاهی در ورای ایستگاه فضایی بینالمللی کنونی است. به علاوه ما میدانیم که ماه صاحب میلیونها تن آب یخزده است؛ آبی که میتواند برای چرخه حیات، تولید هوای قابل تنفس و سوخت مورد نیاز راکتها در فضا مورد استفاده قرار گیرد. به این ترتیب ما میتوانیم با استقرار
ایستگاهی در مدار ماه راه آسانتری به سوی مریخ باز کنیم. ضمن آنکه تجربه ماه کمک میکند تا بهتر بتوانیم با مشکلات راهاندازی پایگاههای فضایی در سیارات دیگر در آینده کنار بیاییم. در حاشیه سخنرانی او پنلهای بحث و گفتوگوی متعددی هم با حضور شرکای مختلف برنامه آرتمیس برپا بود؛ پنلهایی که عمدتا روی صحبت در مورد تکنولوژیهای مورد نیاز برای سفر به ماه متمرکز بودند. با این همه همچنان بحث روی چرایی بازگشت به ماه و سیاستهای کلان صنعت فضایی نیز جریان داشت. با وجود تمرکز بحثهای خبرساز روی سفر به ماه در صنعت فضایی خبرهای دیگری هم در نمایشگاه بود. خصوصا که آژانس فضایی اروپا تلاش کرد تا نقشه راه مستقل خود برای توسعه فضایی را هم به نمایش بگذارد؛ نقشه راهی که شامل توسعه نسل جدید موشک آریان، موشکهای بازگشتپذیری مشابه فالکن-۹ اسپیسایکس و انبوه ماهوارههای شناسایی تغییرات اقلیمی بود که توسط اعضای مختلف اتحادیه اروپا در دست توسعه قرار دارند.
نمایشگاه هوایی پاریس، بزرگترین رویداد صنعت هوا و فضای امسال، شانزدهم تا بیستوسوم ژوئن با حواشی فراوانی در محل همیشگی خود واقع در فرودگاه لوبورژه پاریس برگزار شد. نمایشگاه امسال که پنجاهوسومین دوره از برگزاری این نمایشگاه دوسالانه به شمار میرفت بهخصوص به خاطر همزمانی با پنجاهمین سالگرد سفر به ماه و داغشدن برنامه ناسا برای بازگشت به قمر زمین حالوهوای دیگری داشت. در بعد هوانوردی هم نمایشگاه پر بود از ایدههای جدید و جاهطلبانهای که در آرزوی تحقق رؤیای پرواز هواپیماهای الکتریکی، فراصوت و خودروهای پرنده هستند. به علاوه فرانسه و ترکیه هم طرحهایی برای ساخت هواپیماهای جنگنده جدید با خود آورده بودند. اما شاید شاخصترین خبر نمایشگاه رقابت کمفروغ ایرباس و بویینگ بود.
رقابت کمفروغ
امسال نمایشگاه پاریس در شرایطی شروع شد که بحران ناشی از زمینگیرشدن ناوگان هواپیماهای بویینگ ۷۳۷ سری مکس در پی وقوع دو سانحه هوایی همچنان ادامه داشت. سوانحی که به علت وجود نقصی در یکی از سیستمهای جدید این هواپیماهای جدید بازمیگردد. سیستمی که بویینگ تا پیش از این اطلاعات و آموزش کافی برای کار با آن را در اختیار بسیاری از مشتریان خود نگذاشته بود. این بحران با وجود گذشت چند ماه همچنان به قوت خود باقی است و سایه این ماجرا در جریان نمایشگاه هوایی هم به خوبی حس میشد، تا حدی که بویینگ برخلاف انتظار در روز اول نمایشگاه حتی یک قرارداد یا توافقنامه جدید برای سفارش هواپیما هم امضا نکرد آن هم در حالی که ایرباس از امضای قراردادی برای بیش از صد هواپیما خبر داد. در روز دوم اگرچه بویینگ سرانجام توانست سفارشی ۲۰۰فروندی را به امضا برساند، اما همچنان نمایشگاه با فاصلهای چشمگیر زیر سایه پیروزی نهچندان شیرین ایرباس به پایان رسید. حقیقت این است که ظاهرا حتی ایرباس هم از شرایط کنونی پیشآمده برای بویینگ چندان خوشحال نیست چراکه نگرانی بابت امنیت پروازی هواپیما عملا تأثیری دامنهدار روی تمامی صنعت هوایی دارد. در عین حال کاهش
رشد اقتصادی جهانی و ادامه تنشهای سیاسی میان قدرتهای اقتصادی نیز در این کاهش سفارش احتمالا بیتقصیر نیست.
ایرباسهای جدید
ایرباس امسال رسما دو هواپیمای جدید را با خود به نمایشگاه آورده بود. یکی A321XLR که جدیدترین عضو خانواده محبوب و موفق ایرباس ۳۲۰ به شمار میرود. هواپیمایی که قرار است با برد هشتهزارو 300 کیلومتر یکی از دوربردترین هواپیماهای باریکپیکر (تکراهرو) دنیا باشد. هواپیمایی که احتمالا رقیب طرح آینده بویینگ موسوم به NMA (با نام احتمالی ۷۹۷) خواهد بود. با این همه بویینگ فعلا از رقیب احتمالی خود سخنی به میان نیاورده است. ستاره دیگر ایرباس در نمایشگاه هم ایرباس ۳۵۰ سری ۱۰۰۰ بود که برای اولین بار در نمایشگاه هوایی پاریس پرواز میکرد. بزرگترین گونه هواپیمای جدید و دوربرد ۳۵۰ به طول ۷۴ متر و با توانایی حمل ۳۶۶ مسافر در سه کلاس که در حال حاضر اصلیترین محصول ایرباس در بازار هواپیماهای پهنپیکر شمرده میشود.
آینده پرواز
در حوزه تکنولوژی آینده پرواز و بهخصوص هواپیماهای الکتریکی، کاهش آلایندگی هواپیماها و پرواز کاملا خودکار هواپیماها از جمله اصلیترین مباحث مشترکی بود که میشد میان شرکتهای مختلف حاضر در نمایشگاه پیدا کرد. به علاوه خودروهای پرنده و نقش حملونقل هوایی درونشهری در نمایشگاه پاریس حضوری پررنگ داشت. تا آنجا که بویینگ رسما اولین پیشنمونه وسیله پرندهای که در نهایت قرار است به نوعی خودروی پرنده منتهی شود را با خود به نمایشگاه آورده و مفصل در مورد چشمانداز توسعه آن صحبت کرد. ایرباس هم طرح واهانا (Vahana) را با خود آورده بود. پرنده تمامالکترونیکی کوچکی با ظاهری ناآشنا که مدل مقیاس کاملی از آن در محوطه وجود داشت. شرکت آمریکایی یونایتد تکنولوژيز هم در طول نمایشگاه از طرح خود موسوم به پروژه ۸۰۴ پرده برداشت. این شرکت میگوید اگر همهچیز بهخوبی پیش برود، ظرف 10 سال آینده اولین هواپیمای الکتریکیاش را روانه بازار خواهد کرد. هواپیمای توربوپراپ منطقهای دوزیست که نیمی از انرژی مورد نیاز خود را به صورت الکتریکی تأمین میکند و به این ترتیب آلایندگی به مراتب کمتری خواهد داشت. به جز این شرکت تنها با یک بار دورزدن در میان
انبوه شرکتهای شرکتکننده میشد طرحهای مشابه زیادی را در زمینه ساخت هواپیماهای الکتریکی دید. مثلا شرکت آمریکایی دیگری طرح دیگری داشت که حتی پیشنمونه آن را هم آورده بود. طرحی که این شرکت میگفت تا پایان ۲۰۱۹ آماده ورود به خط تولید خواهد بود. هواپیمایی با توانایی حمل تا ۹ مسافر و برد هزار کیلومتر که آنطور که سازندهاش امیدوار است میتواند تا سال ۲۰۲۲ یعنی سه سال آینده رسما وارد خدمت شود. شرکت مسافربری کمهزینه ایزیجت انگلیس هم در نمایشگاه اعلام کرد که قصد دارد تا سال ۲۰۲۷ از هواپیماهای تمامالکتریکی در پروازهای خود استفاده کند. به همین منظور هم این شرکت در حال همکاری با استارتآپ آمریکایی موسوم به رایتالکتریک در ساخت هواپیمای الکتریکی مسافربری با بردی در حدود ۵۰۰ کیلومتر است. به علاوه کميسیون اتحادیه اروپا نیز با همکاری شرکتهایی مثل ایرباس در تلاش است تا تکنولوژیهای مفهومی جدیدی برای آینده هواپیماهای مسافربری الکتریکی را توسعه دهد. هدف نهایی از تمام این پروژهها هم در نهایت حذف سوخت فسیلی از صورتحساب خطوط هوایی است. این موضوع خصوصا از این جهت مهم است که بدانیم تقریبا یکچهارم هزینه کنونی بیشتر خطوط
هوایی دنیا صرف سوخت میشود و آلودگی ناشی از سوخت فسیلی سوزاندهشده توسط هواپیماها نیز دو درصد از تمام آلودگی کربن دیاکسید تولیدشده توسط بشر را تشکیل میدهد. با این همه موفقیت چنین طرحهایی نیازمند پیشرفتهای تکنیکی چشمگیر و برطرفشدن چالشهای بیشماری است که پیشروی چنین ایدهای وجود دارد.
50سالگی سفر به ماه
همزمانشدن نمایشگاه پاریس با 50سالگی سفر به ماه یا به طور دقیقتر فرود آپولو-11 روی ماه حاشیههای گوناگونی داشت. ازجمله اینکه بخش قابل توجهی از پنلها و کنفرانسهای پاویونهای مختلف خصوصا پاویون آمریکا به بحث روی ماجرای سفر به ماه و همچنین برنامههای آینده ناسا برای بازگشت به ماه و سفر به مریخ اختصاص داده شده بود. در جریان یکی از همین پنلها «جیم برایدنستاین» مدیر ناسا سخنرانی مفصلی کرد و در طول آن در مورد برنامه آرتمیس -بازگشت به ماه- توضیحاتی داد. او ضمن این توضیحات گفت که 50 سال پیش تقریبا زنان هیچ شانسی برای رفتن به ماه نداشتند، اما حالا شرایط به کلی متفاوت است. به علاوه سفر به ماه ریسک و خطر سفر بزرگتر ما به مریخ را هم کاهش خواهد داد. او توضیح داد که برنامه آرتمیس -که عنوانش برگرفته از نام خواهر آپولو در اساطیر یونان است- مقدمهای برای استقرار پایگاهی در ورای ایستگاه فضایی بینالمللی کنونی است. به علاوه ما میدانیم که ماه صاحب میلیونها تن آب یخزده است؛ آبی که میتواند برای چرخه حیات، تولید هوای قابل تنفس و سوخت مورد نیاز راکتها در فضا مورد استفاده قرار گیرد. به این ترتیب ما میتوانیم با استقرار
ایستگاهی در مدار ماه راه آسانتری به سوی مریخ باز کنیم. ضمن آنکه تجربه ماه کمک میکند تا بهتر بتوانیم با مشکلات راهاندازی پایگاههای فضایی در سیارات دیگر در آینده کنار بیاییم. در حاشیه سخنرانی او پنلهای بحث و گفتوگوی متعددی هم با حضور شرکای مختلف برنامه آرتمیس برپا بود؛ پنلهایی که عمدتا روی صحبت در مورد تکنولوژیهای مورد نیاز برای سفر به ماه متمرکز بودند. با این همه همچنان بحث روی چرایی بازگشت به ماه و سیاستهای کلان صنعت فضایی نیز جریان داشت. با وجود تمرکز بحثهای خبرساز روی سفر به ماه در صنعت فضایی خبرهای دیگری هم در نمایشگاه بود. خصوصا که آژانس فضایی اروپا تلاش کرد تا نقشه راه مستقل خود برای توسعه فضایی را هم به نمایش بگذارد؛ نقشه راهی که شامل توسعه نسل جدید موشک آریان، موشکهای بازگشتپذیری مشابه فالکن-۹ اسپیسایکس و انبوه ماهوارههای شناسایی تغییرات اقلیمی بود که توسط اعضای مختلف اتحادیه اروپا در دست توسعه قرار دارند.