2 روش برای واگذاری سهام عدالت

شرق: آزادسازی سهام عدالت برای دو دهک اول در دستور کار قرار دارد، اما تحلیلگران بازار نگران اثرات منفی این آزادسازی بر بورس هستند. بااین‌حال پیشنهاداتی نیز ارائه می‌شود که با استفاده از آنها بتوان از ریزش شاخص‌ها و تبعات منفی بر بازار سرمایه جلوگیری کرد. به گفته علی صحرائی، مدیرعامل بورس تهران، هم‌اکنون دو شیوه واگذاری مورد توجه قرار گرفته‌اند. در سازوکار اول سهام عدالت به طور مستقیم به مشمولان واگذار می‌شود. در روش دیگر ابتدا سهام عدالت به صندوق‌های قابل معامله واگذار می‌شود و سپس واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق به مشمولان سهام عدالت تخصیص می‌یابد. در مورد نخست مشمولان به طور مستقیم مالک سهم می‌شوند و در دامنه زمانی مشخصی قادر به فروش سهام خود در بازار خواهند بود. همچنین به‌عنوان سهام‌دار شرکت از حق حضور و رأی در مجامع نیز برخوردار خواهند شد. در الگوی دوم واحدهای صندوق در بازار قابل خریدوفروش بوده و مشمولان می‌توانند واحدهای سرمایه‌گذاری خود را در بورس معامله کنند. در این روش مدیریت سهام شرکت‌های مشمول طرح در یک صندوق سرمایه‌گذاری متمرکز خواهد شد که البته می‌تواند اثرات جانبی خود را به همراه داشته باشد. در این حالت چگونگی مدیریت صندوق بر دارایی‌های خود و سازوکار بهره‌مندی صندوق از حقوق مالکانه و مدیریتی بر شرکت‌های مشمول از جمله چالش‌های اصلی طرح به‌ شمار می‌روند.
آزادسازی سهام عدالت حدود یک‌ونیم سال پیش از سوی دولت به مجلس تقدیم شده است، ولی هنوز درخصوص نحوه این آزادسازی توافق نهایی صورت نگرفته است. تا امروز چه اقداماتی دراین باره انجام شده است؟
تصمیم‌گیری نهایی در مورد سازوکار آزادسازی سهام عدالت برعهده مجلس است و در این ارتباط طرح‌هایی از سوی دولت و با همکاری سازمان بورس، سازمان خصوصی‌سازی و دیگر نهادهای مرتبط تهیه شده و پس از بررسی و هم‌فکری صاحب‌نظران مورد بازبینی قرار گرفته است. با توجه به اینکه بیش از 95 درصد ارزش اسمی و بیش از 90 درصد ارزش بازاری شرکت‌های مشمول سهام عدالت را شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران تشکیل می‌دهند، این بورس با دقت مباحث مربوط به آزادسازی سهام عدالت را رصد کرده و نظرات خود در مورد طرح‌های مربوط به آن را به سازمان بورس ارائه داده است .
آزادسازی سهام عدالت چه تبعاتی برای بازار سرمایه خواهد داشت؟
ارزش سهام عدالت بیش از 1,300 هزار میلیارد ریال است که 1,200 هزار میلیارد ریال آن سهام قابل واگذاری شرکت‌های بورسی است. بنابراین نزدیک به 13 درصد از ارزش بازار سهام بورس تهران را سهام شرکت‌های یادشده تشکیل می‌دهند. شرکت‌های مشمول سهام عدالت در 14 صنعت مهم بورسی حضور دارند. صنایعی مانند محصولات شیمیایی، مخابرات، کانه‌های فلزی، فلزات اساسی، خودرو، بانک و فراورده‌های نفتی از جمله صنایعی هستند که شرکت‌های مشمول سهام عدالت در آنها حضور دارند. از دیگر سو مشمولان سهام عدالت نزدیک به 50 میلیون نفر هستند. البته بر اساس طرح‌های در حال بررسی در مرحله نخست آزادسازی، سهام مشمولان دو دهک نخست (حدود شش میلیون نفر) واگذار خواهد شد. بنابراین ابعاد سهام عدالت؛ چه از نظر ارزش و تنوع شرکت‌های بورسی و چه از نظر تعداد سهام‌داران بسیار گسترده است، بی‌شک حضور چندین‌میلیون سهام‌دار جدید به افزایش درخور ملاحظه ضریب نفوذ بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار تهران در عرصه‌ ملی خواهد انجامید. از دیگر سو افزایش سهام شناور شرکت‌های بزرگ و مهم بورس تهران به افزایش حجم و ارزش معاملات و در نتیجه کارایی بیشتر بازار منتهی خواهد شد. جدا از موارد یادشده، افزوده‌شدن نزدیک به 50 میلیون سهام‌دار جدید به بازار سرمایه الزامات فنی ویژه‌ای می‌طلبد که بورس تهران با راه‌اندازی بزرگ‌ترین مرکز داده (Data Center) ایران از این منظر نیز خود را برای یاری‌رساندن به انجام این پروژه بزرگ ملی آماده کرده است.
از آنجا که مشمولان سهام عدالت از سازوکار بازار سرمایه و سودآوری شرکت‌ها اطلاع کافی ندارند، انتظار می‌رود سازوکاری برای این افراد به طور خاص تعریف شود. آیا این اقدام صورت گرفته است؟
آزادسازی سهام عدالت وظیفه تمامی ارکان این بازار را سنگین‌تر می‌کند. بورس اوراق بهادار تهران از سال‌های گذشته با گسترش فیزیکی، برگزاری مداوم دوره‌های آموزشی در سطح کشور و برقراری ارتباط مؤثر با عموم مردم خود را برای پذیرایی از سهامداران جدید آماده کرده است. هم‌اینک بورس اوراق بهادار تهران از 22 بورس منطقه‌ای، 106 کارگزار عضو، 255 تالار اختصاصی و نزدیک به دو هزار ایستگاه معاملاتی برخوردار است که در سطح کل کشور پراکنده‌اند. به این ترتیب میزان دسترسی سهامداران سهام عدالت به بورس اوراق بهادار تهران به صورت فیزیکی از کمیت و کیفیت قابل قبولی برخوردار است. تمامی کارکنان بورس در بورس‌های منطقه‌ای و دیگر همکاران بورس در تالارهای اختصاصی کارگزاران پذیرای سهامداران جدید خانواده بازار سرمایه خواهند بود و تلاش خواهند کرد که به خوبی پاسخ‌گوی پرسش‌های آنها باشند. ضمن آنکه دوره‌های آموزشی بورس تهران در تالارهای منطقه‌ای در سطح کل کشور به طور منظم در حال برگزاری است و با اجرائی‌شدن آزادسازی سهام عدالت شامل دوره‌های ویژه‌ای برای سهامداران سهام عدالت خواهد بود.
آیا بازار سرمایه توانایی پاسخ‌گویی به هجوم سهامداران عدالت را دارد؟
همان‌طور که پیش از این اشاره شد، ارزش سهام مشمول آزادسازی که در بورس اوراق بهادار تهران حضور دارد، 1,200 هزار میلیارد ریال است که برابر با 13 درصد ارزش بازار سهام این بورس است. بر اساس طرح‌های در حال بررسی، آزادسازی سهام عدالت به صورت تدریجی (دو دهک در مرحله اول آزادسازی) و در دامنه زمانی چندساله صورت خواهد گرفت. متوسط ارزش معاملات بورس تهران در سال 1398 به نزدیک 11هزارو 500 میلیارد ریال بالغ شده است. اگر آزادسازی کل سهام عدالت در دامنه زمانی سه‌ساله صورت گیرد، بر اساس آمار معاملات کنونی 14 درصد به میانگین روزانه معاملات بورس تهران افزوده خواهد شد که نمی‌تواند در روند بازار اخلالی به وجود آورد.
در صورت واگذاری مدیریت سهام عدالت به مشمولان آن چه آسیبی ممکن است متوجه شرکت‌های سرمایه‌پذیر یا حتی خود این افراد شود؟
مدیریت شرکت‌ها کماکان تحت قانون تجارت و دیگر قوانین و مقررات مربوطه ادامه خواهد یافت. سهامداران سهام عدالت در صورتی که به طور مستقیم سهام شرکت‌ها را در اختیار گیرند، می‌توانند در صورت تمایل در مجامع شرکت حضور یابند و از حق رأی خود استفاده کنند. البته این امکان در بازار سرمایه وجود دارد که سهامداران (از جمله مشمولان سهام عدالت) یک شخص حقوقی دارای مجوز از سازمان بورس را به عنوان نماینده برای برخورداری از حقوق مالکانه خود در مجامع شرکت‌ها داشته باشند. در صورتی که مشمولان سهام عدالت به‌جای دریافت سهام شرکت‌ها، واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های قابل معامله را در اختیار داشته باشند، مدیران صندوق به وکالت از سهامداران در مجامع حضور می‌یابند.
پس از تصویب نهایی لایحه آزادسازی باید آیین‌نامه اجرائی برای آن تدوین شود. شما درخصوص شیوه آزادسازی و خرید و فروش این سهام چه پیشنهاداتی دارید؟
هم‌اکنون دو شیوه واگذاری مورد توجه قرار گرفته‌اند. در سازوکار اول سهام عدالت به طور مستقیم به مشمولان واگذار می‌شود. در روش دیگر ابتدا سهام عدالت به صندوق‌های قابل معامله واگذار می‌شود و سپس واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق به مشمولان سهام عدالت تخصیص می‌یابد.در روش دوم مدیریت سهام شرکت‌های مشمول طرح در یک صندوق سرمایه‌گذاری متمرکز خواهد شد که البته می‌تواند اثرات جانبی خود را به همراه داشته باشد. در این حالت چگونگی مدیریت صندوق بر دارایی‌های خود و سازوکار بهره‌مندی صندوق از حقوق مالکانه و مدیریتی بر شرکت‌های مشمول از جمله چالش‌های اصلی طرح به‌شمار می‌روند.

شرق: آزادسازی سهام عدالت برای دو دهک اول در دستور کار قرار دارد، اما تحلیلگران بازار نگران اثرات منفی این آزادسازی بر بورس هستند. بااین‌حال پیشنهاداتی نیز ارائه می‌شود که با استفاده از آنها بتوان از ریزش شاخص‌ها و تبعات منفی بر بازار سرمایه جلوگیری کرد. به گفته علی صحرائی، مدیرعامل بورس تهران، هم‌اکنون دو شیوه واگذاری مورد توجه قرار گرفته‌اند. در سازوکار اول سهام عدالت به طور مستقیم به مشمولان واگذار می‌شود. در روش دیگر ابتدا سهام عدالت به صندوق‌های قابل معامله واگذار می‌شود و سپس واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق به مشمولان سهام عدالت تخصیص می‌یابد. در مورد نخست مشمولان به طور مستقیم مالک سهم می‌شوند و در دامنه زمانی مشخصی قادر به فروش سهام خود در بازار خواهند بود. همچنین به‌عنوان سهام‌دار شرکت از حق حضور و رأی در مجامع نیز برخوردار خواهند شد. در الگوی دوم واحدهای صندوق در بازار قابل خریدوفروش بوده و مشمولان می‌توانند واحدهای سرمایه‌گذاری خود را در بورس معامله کنند. در این روش مدیریت سهام شرکت‌های مشمول طرح در یک صندوق سرمایه‌گذاری متمرکز خواهد شد که البته می‌تواند اثرات جانبی خود را به همراه داشته باشد. در این حالت چگونگی مدیریت صندوق بر دارایی‌های خود و سازوکار بهره‌مندی صندوق از حقوق مالکانه و مدیریتی بر شرکت‌های مشمول از جمله چالش‌های اصلی طرح به‌ شمار می‌روند.
آزادسازی سهام عدالت حدود یک‌ونیم سال پیش از سوی دولت به مجلس تقدیم شده است، ولی هنوز درخصوص نحوه این آزادسازی توافق نهایی صورت نگرفته است. تا امروز چه اقداماتی دراین باره انجام شده است؟
تصمیم‌گیری نهایی در مورد سازوکار آزادسازی سهام عدالت برعهده مجلس است و در این ارتباط طرح‌هایی از سوی دولت و با همکاری سازمان بورس، سازمان خصوصی‌سازی و دیگر نهادهای مرتبط تهیه شده و پس از بررسی و هم‌فکری صاحب‌نظران مورد بازبینی قرار گرفته است. با توجه به اینکه بیش از 95 درصد ارزش اسمی و بیش از 90 درصد ارزش بازاری شرکت‌های مشمول سهام عدالت را شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران تشکیل می‌دهند، این بورس با دقت مباحث مربوط به آزادسازی سهام عدالت را رصد کرده و نظرات خود در مورد طرح‌های مربوط به آن را به سازمان بورس ارائه داده است .
آزادسازی سهام عدالت چه تبعاتی برای بازار سرمایه خواهد داشت؟
ارزش سهام عدالت بیش از 1,300 هزار میلیارد ریال است که 1,200 هزار میلیارد ریال آن سهام قابل واگذاری شرکت‌های بورسی است. بنابراین نزدیک به 13 درصد از ارزش بازار سهام بورس تهران را سهام شرکت‌های یادشده تشکیل می‌دهند. شرکت‌های مشمول سهام عدالت در 14 صنعت مهم بورسی حضور دارند. صنایعی مانند محصولات شیمیایی، مخابرات، کانه‌های فلزی، فلزات اساسی، خودرو، بانک و فراورده‌های نفتی از جمله صنایعی هستند که شرکت‌های مشمول سهام عدالت در آنها حضور دارند. از دیگر سو مشمولان سهام عدالت نزدیک به 50 میلیون نفر هستند. البته بر اساس طرح‌های در حال بررسی در مرحله نخست آزادسازی، سهام مشمولان دو دهک نخست (حدود شش میلیون نفر) واگذار خواهد شد. بنابراین ابعاد سهام عدالت؛ چه از نظر ارزش و تنوع شرکت‌های بورسی و چه از نظر تعداد سهام‌داران بسیار گسترده است، بی‌شک حضور چندین‌میلیون سهام‌دار جدید به افزایش درخور ملاحظه ضریب نفوذ بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار تهران در عرصه‌ ملی خواهد انجامید. از دیگر سو افزایش سهام شناور شرکت‌های بزرگ و مهم بورس تهران به افزایش حجم و ارزش معاملات و در نتیجه کارایی بیشتر بازار منتهی خواهد شد. جدا از موارد یادشده، افزوده‌شدن نزدیک به 50 میلیون سهام‌دار جدید به بازار سرمایه الزامات فنی ویژه‌ای می‌طلبد که بورس تهران با راه‌اندازی بزرگ‌ترین مرکز داده (Data Center) ایران از این منظر نیز خود را برای یاری‌رساندن به انجام این پروژه بزرگ ملی آماده کرده است.
از آنجا که مشمولان سهام عدالت از سازوکار بازار سرمایه و سودآوری شرکت‌ها اطلاع کافی ندارند، انتظار می‌رود سازوکاری برای این افراد به طور خاص تعریف شود. آیا این اقدام صورت گرفته است؟
آزادسازی سهام عدالت وظیفه تمامی ارکان این بازار را سنگین‌تر می‌کند. بورس اوراق بهادار تهران از سال‌های گذشته با گسترش فیزیکی، برگزاری مداوم دوره‌های آموزشی در سطح کشور و برقراری ارتباط مؤثر با عموم مردم خود را برای پذیرایی از سهامداران جدید آماده کرده است. هم‌اینک بورس اوراق بهادار تهران از 22 بورس منطقه‌ای، 106 کارگزار عضو، 255 تالار اختصاصی و نزدیک به دو هزار ایستگاه معاملاتی برخوردار است که در سطح کل کشور پراکنده‌اند. به این ترتیب میزان دسترسی سهامداران سهام عدالت به بورس اوراق بهادار تهران به صورت فیزیکی از کمیت و کیفیت قابل قبولی برخوردار است. تمامی کارکنان بورس در بورس‌های منطقه‌ای و دیگر همکاران بورس در تالارهای اختصاصی کارگزاران پذیرای سهامداران جدید خانواده بازار سرمایه خواهند بود و تلاش خواهند کرد که به خوبی پاسخ‌گوی پرسش‌های آنها باشند. ضمن آنکه دوره‌های آموزشی بورس تهران در تالارهای منطقه‌ای در سطح کل کشور به طور منظم در حال برگزاری است و با اجرائی‌شدن آزادسازی سهام عدالت شامل دوره‌های ویژه‌ای برای سهامداران سهام عدالت خواهد بود.
آیا بازار سرمایه توانایی پاسخ‌گویی به هجوم سهامداران عدالت را دارد؟
همان‌طور که پیش از این اشاره شد، ارزش سهام مشمول آزادسازی که در بورس اوراق بهادار تهران حضور دارد، 1,200 هزار میلیارد ریال است که برابر با 13 درصد ارزش بازار سهام این بورس است. بر اساس طرح‌های در حال بررسی، آزادسازی سهام عدالت به صورت تدریجی (دو دهک در مرحله اول آزادسازی) و در دامنه زمانی چندساله صورت خواهد گرفت. متوسط ارزش معاملات بورس تهران در سال 1398 به نزدیک 11هزارو 500 میلیارد ریال بالغ شده است. اگر آزادسازی کل سهام عدالت در دامنه زمانی سه‌ساله صورت گیرد، بر اساس آمار معاملات کنونی 14 درصد به میانگین روزانه معاملات بورس تهران افزوده خواهد شد که نمی‌تواند در روند بازار اخلالی به وجود آورد.
در صورت واگذاری مدیریت سهام عدالت به مشمولان آن چه آسیبی ممکن است متوجه شرکت‌های سرمایه‌پذیر یا حتی خود این افراد شود؟
مدیریت شرکت‌ها کماکان تحت قانون تجارت و دیگر قوانین و مقررات مربوطه ادامه خواهد یافت. سهامداران سهام عدالت در صورتی که به طور مستقیم سهام شرکت‌ها را در اختیار گیرند، می‌توانند در صورت تمایل در مجامع شرکت حضور یابند و از حق رأی خود استفاده کنند. البته این امکان در بازار سرمایه وجود دارد که سهامداران (از جمله مشمولان سهام عدالت) یک شخص حقوقی دارای مجوز از سازمان بورس را به عنوان نماینده برای برخورداری از حقوق مالکانه خود در مجامع شرکت‌ها داشته باشند. در صورتی که مشمولان سهام عدالت به‌جای دریافت سهام شرکت‌ها، واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های قابل معامله را در اختیار داشته باشند، مدیران صندوق به وکالت از سهامداران در مجامع حضور می‌یابند.
پس از تصویب نهایی لایحه آزادسازی باید آیین‌نامه اجرائی برای آن تدوین شود. شما درخصوص شیوه آزادسازی و خرید و فروش این سهام چه پیشنهاداتی دارید؟
هم‌اکنون دو شیوه واگذاری مورد توجه قرار گرفته‌اند. در سازوکار اول سهام عدالت به طور مستقیم به مشمولان واگذار می‌شود. در روش دیگر ابتدا سهام عدالت به صندوق‌های قابل معامله واگذار می‌شود و سپس واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق به مشمولان سهام عدالت تخصیص می‌یابد.در روش دوم مدیریت سهام شرکت‌های مشمول طرح در یک صندوق سرمایه‌گذاری متمرکز خواهد شد که البته می‌تواند اثرات جانبی خود را به همراه داشته باشد. در این حالت چگونگی مدیریت صندوق بر دارایی‌های خود و سازوکار بهره‌مندی صندوق از حقوق مالکانه و مدیریتی بر شرکت‌های مشمول از جمله چالش‌های اصلی طرح به‌شمار می‌روند.