درباره شفاف‌سازی رأی نمایندگان
سید‌مصطفی هاشمی‌طبا
اظهارات تند و اهانت‌آمیز یکی از وعاظ تهران به مجلس شورای اسلامی و نمایندگان آن و واکنش برخی نمایندگان مجلس به این اظهارات، صرف‌نظر از حق یا ناحق‌بودن طرف‌ها حکایت از آن دارد که با وجود توصیه‌های دینی مبنی‌بر اخوت و برادری و توصیه رهبری مبنی‌بر وحدت و همبستگی در مقابل دشمن اصلی، می‌خواهیم نظرات شخصی خود را با تهدید و ارعاب و جو‌سازی به کرسی بنشانیم و این حداقل نشانه‌ای از نداشتن بلوغ فکری و پایبندنبودن به آموزه‌های دینی و مصلحت‌های کشور است.هنوز مرکب اتهام‌زنی و اختلاف دو روحانی عالی‌رتبه در کشورمان خشک نشده و هنوز چند روزی از تصویر صلح‌آمیز و آشتی‌‌جویانه ایشان نگذشته است که این‌بار درگیری به نامناسب‌ترین وجه در جامعه اتفاق می‌افتد و بی‌گمان مانند بسیاری از موارد دیگر موجب بی‌اعتمادی جامعه به مسئولان و نهایتا به نظام میشود.بدون مناسبت نیست اندکی به موضوع اختلاف بپردازیم و آن را موشکافی کنیم تا انگیزه‌های این موضع‌گیری‌ها معلوم شود.نمایندگان مجلس در زمینه چگونگی اخذ آرا به این نتیجه رسیده‌اند که رأی نمایندگان باید مخفی باشد و نتیجه رأی‌گیری اعلام شود و این با مذاق افرادی از‌جمله واعظ یاد‌شده سازگار نبوده و انتظار دارد رأی تک‌تک نمایندگان درباره موضوعاتی که به آن رأی می‌دهند، معلوم باشد و به این امر شفافیت می‌گویند. در این زمینه می‌توان دو نوع اعلام رأی‌گیری کرد:
1- رأی‌گیری به‌صورت مخفی، به‌طوری‌که رأی تک‌تک نمایندگان معلوم نباشد ولی نتیجه رأی‌گیری و شمارش آرای موافق، مخالف و بی‌طرف معلوم شود.
2- رأی‌گیری به‌صورتی‌که رأی هر نماینده معلوم باشد و روی برگه آرا نام نماینده مشخص شود و سپس اعلام شود که کدام نماینده چه رأیی داشته است.طبیعی است در هر کدام از لوایح، طرح‌ها، استیضاح‌ها، نتیجه سؤال از وزرا و هر مورد دیگری که در مجلس مطرح میشود، نمایندگان در روزهای بحث در این موارد در صحن علنی و احیانا در کمیسیون‌ها مورد نظر قشرهای مختلف جامعه و احیانا افراد صاحب نفوذ قرار می‌گیرند و شاید برخی تهدیدها و تطمیع‌ها هم درباره ایشان جاری شود؛ یعنی نمایندگان تحت فشار قرار می‌گیرند که رعایت فلان صاحب قدرت یا ثروت را بکنند. در این حال رأی نماینده تحت تأثیر فشارها قرار می‌گیرد و چه‌بسا تهدیدها و ترغیب‌ها پس از اعلام رأی صورت عملی به خود بگیرد. نمایندگان مجلس علی‌الاصول باید در ارائه رأی خود استقلال لازم را داشته باشند. طبعا چنانچه نماینده مجلس ترس و واهمه از سرانجام کشف رأی داشته باشد، استقلالش خدشه‌دار میشود.در قانون اساسی هم به‌جز آنچه درباره استقلال و وظایف نمایندگان مجلس نوشته شده است، همه‌جا مجلس مورد خطاب است؛ یعنی آنچه از نتیجه مجلس حاصل میشود؛ یعنی مجلس به‌صورت سیستمی یکپارچه دیده شده و نتیجه حاصل از
بحث‌ها و رأی‌گیری نمایندگان ملاک قرار می‌گیرد. حال ببنیم اگر رأی تک‌تک نمایندگان معلوم و علنی شود چه سود و چه زیانی دارد و چه کسانی از آن منتفع یا متضرر می‌شوند.
الف- قاطبه جامعه فرصت و انگیزه بررسی تک‌تک آرای نمایندگان را ندارد؛ بنابراین نسبت به آن تعاملی نخواهد داشت.
ب- در حوزه‌های نمایندگی برخی افراد مخالف و حساس و رقیب نمایندگان، آرای نمایندگان را دستاویز قرار می‌دهند...
برای مثال نماینده‌ای ممکن است با دیدگاه ملی نسبت به امری اظهار‌نظر کند (کاری که از جمله وظایف نمایندگی است) که اگر این رأی به‌نحوی با منافع حوزه نمایندگی مغایرت داشته باشد و روشن‌شدن رأی نماینده که در کمال خلوص و حسب وظیفه نمایندگی اقدام کرده است، موجب اختلاف و درگیری شود، نماینده مجبور است در آرای خود از صیانت ملی صرف‌نظر کرده و صرفا پاسدار حوزه نمایندگی باشد و این مغایر وظیفه نمایندگی مجلس و قانون‌گذاری است.
ج- عیان‌شدن رأی نمایندگان راه را برای هر فرد مخرب و تهدید‌کننده‌‌ای می‌گشاید و حتی ممکن است نماینده مورد ارعاب و آزار قرار گیرد. کافی است افرادی از سوی صاحبان ثروت و قدرت اجیر شوند و نماینده یا نمایندگانی را تهدید کنند که به فلان موضوع رأی دلخواه اجیر‌کننده را بدهند. پرواضح است که ناامنی حاصل از این امر موجب انحراف در آرای نمایندگان میشود و برعکس آنچه بیان شده است، شفافیت و استقلال رأی مجلس زیر سؤال برده میشود
د- چنانچه این امر ادامه یابد درباره آرای اعضای شورای نگهبان نیز باید صدق کند. در‌حال‌حاضر مذاکرات نمایندگان مجلس در صحن علنی مستقیما از رادیو به سمع مردم می‌رسد، در‌حالی‌که هیچ‌یک از مذاکرات شورای محترم نگهبان قانون اساسی برای استماع پخش نمی‌شود و آرای اعضای شورای نگهبان نیز به‌صورت تک‌تک بیان نمی‌شود. در نتیجه اگر قرار باشد که رأی تک‌تک نمایندگان معلوم و اعلان شود، مذاکرات شورای نگهبان نیز باید از رسانه مستقیما پخش و آرای تک‌تک آنان برای مردم منتشر شود.
توسل به کلمات پرمعنی و زیبا بسیار وسوسه‌انگیز است و شفافیت نیز از جمله این کلمات است، اما آیا این کلمات در هر جایی کاربرد دارد؟ بسیاری از مسائل امنیتی کشور محرمانه است، آیا باید ندا دهیم که باید شفاف‌سازی کنیم؟
اگر قرار است جامعه و نظام اداره شود، سازو‌کارهای موجود باید مورد توجه قرار گیرند و حسب قانون اساسی عمل شود. امام راحل(ره) فرمودند مجلس در رأس امور است و مقام معظم رهبری نیز بارها صحن مجلس را محل مذاکره و حقیقت‌یابی با ارائه منطق و دلیل ذکر کرده‌اند . آیا خطاب قرار‌دادن مجلس و نمایندگان آن با کلمات موهن، شایسته نظام اسلامی و تربیت انسانی است؟
اظهارات تند و اهانت‌آمیز یکی از وعاظ تهران به مجلس شورای اسلامی و نمایندگان آن و واکنش برخی نمایندگان مجلس به این اظهارات، صرف‌نظر از حق یا ناحق‌بودن طرف‌ها حکایت از آن دارد که با وجود توصیه‌های دینی مبنی‌بر اخوت و برادری و توصیه رهبری مبنی‌بر وحدت و همبستگی در مقابل دشمن اصلی، می‌خواهیم نظرات شخصی خود را با تهدید و ارعاب و جو‌سازی به کرسی بنشانیم و این حداقل نشانه‌ای از نداشتن بلوغ فکری و پایبندنبودن به آموزه‌های دینی و مصلحت‌های کشور است.هنوز مرکب اتهام‌زنی و اختلاف دو روحانی عالی‌رتبه در کشورمان خشک نشده و هنوز چند روزی از تصویر صلح‌آمیز و آشتی‌‌جویانه ایشان نگذشته است که این‌بار درگیری به نامناسب‌ترین وجه در جامعه اتفاق می‌افتد و بی‌گمان مانند بسیاری از موارد دیگر موجب بی‌اعتمادی جامعه به مسئولان و نهایتا به نظام میشود.بدون مناسبت نیست اندکی به موضوع اختلاف بپردازیم و آن را موشکافی کنیم تا انگیزه‌های این موضع‌گیری‌ها معلوم شود.نمایندگان مجلس در زمینه چگونگی اخذ آرا به این نتیجه رسیده‌اند که رأی نمایندگان باید مخفی باشد و نتیجه رأی‌گیری اعلام شود و این با مذاق افرادی از‌جمله واعظ یاد‌شده سازگار نبوده و انتظار دارد رأی تک‌تک نمایندگان درباره موضوعاتی که به آن رأی می‌دهند، معلوم باشد و به این امر شفافیت می‌گویند. در این زمینه می‌توان دو نوع اعلام رأی‌گیری کرد:
1- رأی‌گیری به‌صورت مخفی، به‌طوری‌که رأی تک‌تک نمایندگان معلوم نباشد ولی نتیجه رأی‌گیری و شمارش آرای موافق، مخالف و بی‌طرف معلوم شود.
2- رأی‌گیری به‌صورتی‌که رأی هر نماینده معلوم باشد و روی برگه آرا نام نماینده مشخص شود و سپس اعلام شود که کدام نماینده چه رأیی داشته است.طبیعی است در هر کدام از لوایح، طرح‌ها، استیضاح‌ها، نتیجه سؤال از وزرا و هر مورد دیگری که در مجلس مطرح میشود، نمایندگان در روزهای بحث در این موارد در صحن علنی و احیانا در کمیسیون‌ها مورد نظر قشرهای مختلف جامعه و احیانا افراد صاحب نفوذ قرار می‌گیرند و شاید برخی تهدیدها و تطمیع‌ها هم درباره ایشان جاری شود؛ یعنی نمایندگان تحت فشار قرار می‌گیرند که رعایت فلان صاحب قدرت یا ثروت را بکنند. در این حال رأی نماینده تحت تأثیر فشارها قرار می‌گیرد و چه‌بسا تهدیدها و ترغیب‌ها پس از اعلام رأی صورت عملی به خود بگیرد. نمایندگان مجلس علی‌الاصول باید در ارائه رأی خود استقلال لازم را داشته باشند. طبعا چنانچه نماینده مجلس ترس و واهمه از سرانجام کشف رأی داشته باشد، استقلالش خدشه‌دار میشود.در قانون اساسی هم به‌جز آنچه درباره استقلال و وظایف نمایندگان مجلس نوشته شده است، همه‌جا مجلس مورد خطاب است؛ یعنی آنچه از نتیجه مجلس حاصل میشود؛ یعنی مجلس به‌صورت سیستمی یکپارچه دیده شده و نتیجه حاصل از
بحث‌ها و رأی‌گیری نمایندگان ملاک قرار می‌گیرد. حال ببنیم اگر رأی تک‌تک نمایندگان معلوم و علنی شود چه سود و چه زیانی دارد و چه کسانی از آن منتفع یا متضرر می‌شوند.
الف- قاطبه جامعه فرصت و انگیزه بررسی تک‌تک آرای نمایندگان را ندارد؛ بنابراین نسبت به آن تعاملی نخواهد داشت.
ب- در حوزه‌های نمایندگی برخی افراد مخالف و حساس و رقیب نمایندگان، آرای نمایندگان را دستاویز قرار می‌دهند...
برای مثال نماینده‌ای ممکن است با دیدگاه ملی نسبت به امری اظهار‌نظر کند (کاری که از جمله وظایف نمایندگی است) که اگر این رأی به‌نحوی با منافع حوزه نمایندگی مغایرت داشته باشد و روشن‌شدن رأی نماینده که در کمال خلوص و حسب وظیفه نمایندگی اقدام کرده است، موجب اختلاف و درگیری شود، نماینده مجبور است در آرای خود از صیانت ملی صرف‌نظر کرده و صرفا پاسدار حوزه نمایندگی باشد و این مغایر وظیفه نمایندگی مجلس و قانون‌گذاری است.
ج- عیان‌شدن رأی نمایندگان راه را برای هر فرد مخرب و تهدید‌کننده‌‌ای می‌گشاید و حتی ممکن است نماینده مورد ارعاب و آزار قرار گیرد. کافی است افرادی از سوی صاحبان ثروت و قدرت اجیر شوند و نماینده یا نمایندگانی را تهدید کنند که به فلان موضوع رأی دلخواه اجیر‌کننده را بدهند. پرواضح است که ناامنی حاصل از این امر موجب انحراف در آرای نمایندگان میشود و برعکس آنچه بیان شده است، شفافیت و استقلال رأی مجلس زیر سؤال برده میشود
د- چنانچه این امر ادامه یابد درباره آرای اعضای شورای نگهبان نیز باید صدق کند. در‌حال‌حاضر مذاکرات نمایندگان مجلس در صحن علنی مستقیما از رادیو به سمع مردم می‌رسد، در‌حالی‌که هیچ‌یک از مذاکرات شورای محترم نگهبان قانون اساسی برای استماع پخش نمی‌شود و آرای اعضای شورای نگهبان نیز به‌صورت تک‌تک بیان نمی‌شود. در نتیجه اگر قرار باشد که رأی تک‌تک نمایندگان معلوم و اعلان شود، مذاکرات شورای نگهبان نیز باید از رسانه مستقیما پخش و آرای تک‌تک آنان برای مردم منتشر شود.
توسل به کلمات پرمعنی و زیبا بسیار وسوسه‌انگیز است و شفافیت نیز از جمله این کلمات است، اما آیا این کلمات در هر جایی کاربرد دارد؟ بسیاری از مسائل امنیتی کشور محرمانه است، آیا باید ندا دهیم که باید شفاف‌سازی کنیم؟
اگر قرار است جامعه و نظام اداره شود، سازو‌کارهای موجود باید مورد توجه قرار گیرند و حسب قانون اساسی عمل شود. امام راحل(ره) فرمودند مجلس در رأس امور است و مقام معظم رهبری نیز بارها صحن مجلس را محل مذاکره و حقیقت‌یابی با ارائه منطق و دلیل ذکر کرده‌اند . آیا خطاب قرار‌دادن مجلس و نمایندگان آن با کلمات موهن، شایسته نظام اسلامی و تربیت انسانی است؟