بررسی حقوقی انتساب حملات پهپادی انصارالله یمن به ایران
وقتی غذا نمی‌رسد چگونه تسلیحات ارسال می‌شود؟
رضا رسالت . کارشناس حقوقی
کمیسیون حقوق بین‌الملل سازمان ملل در ماده 8 طرح مسئولیت بـین‌المـللی اعلام می‌کند: «رفتار یـک شـخص یا گروهی از اشخاص اقدام دولت تلقی خواهد شد، چنانچه آن شخص یا اشخاص عملا به دستور دولت یا تحت کنترل یا هدایت آن دولت اقدامی را صورت داده باشند». در رویه‌های قضائی بین‌الملل درخصوص ماهیت و آستانه مفهومی کلمه کنترل مباحث فراوانی مطرح شده است، اما آنچه از برایند آرا و نظرات حقوقی قابل استحصال است مفهوم کنترل مؤثر است.
شناخت مفهوم و ماهیت کنترل و درجه تأثیرگذاری آن در تحقق انتساب عمل، سؤال جدی فراروی مراجع قضائی بین‌المللی و اندیشمندان حقوق بوده است. آنچه در این دوره تحت عنوان کنترل مؤثر مطرح شده با مفهوم «کارگزار دولت» یکسان تلقی می شود. شرکت‌کردن یک دولت در مسائل آموزشی، دادن امـکانات مـالی و اطلاعاتی بـه افراد و گروه‌ها، هیچ کدام نمی‌تواند عامل انتساب باشد.
دیوان دادگستری بین‌المللی در رأی سال 2007 درخصوص قضیه نسل‌کشی و مجازات مرتکبان با تکیه بر معیار کنترل مـؤثر بـه عـنوان عاملی برای تحقق مسئولیت دولت، آن را به‌طور کامل مورد بحث قرار داده است. دیوان از پاراگراف 377 تـا 415 و در تـوضیح عوامل مختلف برای انتساب عمل شبه‌نظامیان صرب به دولت صربستان، این دولت را از جهت ارتکاب عـمل نـسل‌کشی تبرئه کرد. دلیل دیوان آن بود که دولت صـربستان نسبت به نیروهای شبه‌نظامی صرب دولت بـوسنی کـنترل مـؤثر نداشته است.
میزان کنترلی که به وسیله دولت در راستای انتساب عمل باید شـکل گـیرد، بـحث مهمی بود که در قضیه 1986 نیز مطرح شد. پرسش این بود که آیا رفتار کنتراها (گروه شورشی علیه دولت نیکاراگوئه) قـابل انـتساب بـه دولت آمریکا خواهد بود، به گونه‌ای که مسئولیت این دولت برای اقدامات خلاف ایجادشده تـوسط کـنتراها را به دنبال داشته باشد؟
دیوان در رأی خود اظهار كرد: «با وجود کمک سنگین و دیگر حـمایت‌های آمـریکا هیچ دلیل روشنی وجود ندارد که آمریکا واقعا چنان کنترلی در همه زمـینه‌ها اعـمال کـرده باشد که رفتار کنتراها به عنوان اقدام از طرف آمریکا محسوب شود. شرکت گسترده آمریکا در عـملیات کـنتراها و کـنترل کلی اعمال‌شده به وسیله دولت خوانده روی این نیروها و با وجود درجـه وابـستگی زیاد این نیروها به آن دولت فی حد نفسه به آن معنا نیست که آمریکا مـقدمات ارتـکاب اقدامات معارض با حقوق بشر و حقوق بشردوستانه را که توسط دولت خواهان ادعا مـی‌شود، هـدایت یا کنترل کرده باشد. چنین اقداماتی بـه وسـیله افـرادی از کنتراها بدون کنترل آمریکا به وجود آمـده اسـت. برای ایجاد مسئولیت حقوقی آمریکا در اصل باید اثبات شود که آمریکا کنترل مـؤثر مـربوط به اقدامات نظامی و فرانظامی در زمـینه نـقض‌های فوق داشـته اسـت».آنچه از رویه‌های قضائی بین‌المللی بر می‌آید اینکه ملاک انتساب یک اقدام به دولت دیگر بايد بر اساس کنترل مؤثر و هدایت سازمان‌یافته باشد، حال آنکه چنین امری با درنظرگرفتن محاصره کامل یمن توسط ائتلاف سعودی-آمریکایی، عملا امکان تحقق ندارد. مجامع
بین‌المللی بارها در تلاش بوده‌اند تا کمک‌های بشردوستانه خود را به مردم مظلوم یمن برسانند، اما هربار به نحوی با مشکلات عدیده دسترسی به بنادر یمن روبه‌رو شده‌اند. حال سؤال اساسی این است که جمهوری اسلامی ایران چگونه می‌تواند عامل مستقیم و تأمین‌کننده تسلیحاتی حمله به تأسیسات نفتی آرامکو بوده باشد، در حالی که مردم یمن به دلیل محاصره از دسترسی به حداقل‌های حیاتی خود از جمله غذا و دارو محروم هستند.
عادتی که آمریکایی‌ها همواره به آن تمسک جسته‌اند، ابهام‌افکنی در مفاهیم حقوقی و تفسیر به رأی آن مفاهیم است. تاریخ از یاد نخواهد برد که دولت آمریکا مبنای حمله خود به افغانستان را حمایت طالبان از القاعده عنوان کرد و بر مبنای مفهوم خودساخته «کنترل»، اقدامات نظامی القاعده را تحت حمایت‌ها و کنترل مستقیم طالبان برشمرد و با دامن‌زدن بر همین محمل سیاسی، مقدمات حمله همه‌جانبه به افغانستان را فراهم کرد. در مورد حمله به عراق نیز همین سناریو به کار گرفته شد و پس از حمله مشخص شد دسترسی عراق به تسلیحات کشتارجمعی بهانه‌ای بی‌پایه برای توجیه چنین حمله‌ای بوده است.به نظر می‌رسد مقامات آمریکا در طرح سناریوی جدید خود دچار اشتباه محاسباتی شده‌اند. آنها با عبرت‌نگرفتن از تاریخ باز هم به دنبال تکرار اشتباه خود هستند. سناتور لیندسی گراهام در رشته تويیت‌های خود خواهان حمله متقابل آمریکا به تأسیسات نفتی ایران شده و وزیر خارجه آمریکا مسئولیت مستقیم حملات پهپادی انصارا... یمن را متوجه ایران دانسته است. غافل از آنکه این حربه نخ‌نما، نه تنها وجاهت حقوقی ندارد، بلکه امروزه بیش از هر زمان دیگری برای جامعه بین‌المللی مشخص شده که
آمریکایی‌ها برای سرپوش‌گذاشتن بر اقدامات مخرب خود حاضرند به هر دستاویزی تمسک جویند تا به هر نحو ممکن دستان آلوده خود در جنایت‌های ضدبشری را تطهیر كنند. واقعیت میدانی منطقه این است که انصارا... یمن با اتکا به توان داخلی و تعمیق ظرفیت‌های ملی خود به آن حد از بازدارندگی متقابل رسیده است که خود را در عرصه نظامی هماورد دولت سعودی با آن همه پشتیبانی‌های لجستیکی و تسلیحات غربی می‌داند و اقدام به طراحی عملیات‌های مقابله‌جویانه مي‌كند. عدم درک این واقعیت میدانی از سوی آمریکا و متحدان منطقه‌ای سبب شده تا از تحلیل اتفاقات پیش‌آمده عاجز بمانند و برای پنهان‌کردن شکست‌های پی‌درپی خود به فرافکنی و اتهامات واهی رو بیاورند.
کمیسیون حقوق بین‌الملل سازمان ملل در ماده 8 طرح مسئولیت بـین‌المـللی اعلام می‌کند: «رفتار یـک شـخص یا گروهی از اشخاص اقدام دولت تلقی خواهد شد، چنانچه آن شخص یا اشخاص عملا به دستور دولت یا تحت کنترل یا هدایت آن دولت اقدامی را صورت داده باشند». در رویه‌های قضائی بین‌الملل درخصوص ماهیت و آستانه مفهومی کلمه کنترل مباحث فراوانی مطرح شده است، اما آنچه از برایند آرا و نظرات حقوقی قابل استحصال است مفهوم کنترل مؤثر است.
شناخت مفهوم و ماهیت کنترل و درجه تأثیرگذاری آن در تحقق انتساب عمل، سؤال جدی فراروی مراجع قضائی بین‌المللی و اندیشمندان حقوق بوده است. آنچه در این دوره تحت عنوان کنترل مؤثر مطرح شده با مفهوم «کارگزار دولت» یکسان تلقی می شود. شرکت‌کردن یک دولت در مسائل آموزشی، دادن امـکانات مـالی و اطلاعاتی بـه افراد و گروه‌ها، هیچ کدام نمی‌تواند عامل انتساب باشد.
دیوان دادگستری بین‌المللی در رأی سال 2007 درخصوص قضیه نسل‌کشی و مجازات مرتکبان با تکیه بر معیار کنترل مـؤثر بـه عـنوان عاملی برای تحقق مسئولیت دولت، آن را به‌طور کامل مورد بحث قرار داده است. دیوان از پاراگراف 377 تـا 415 و در تـوضیح عوامل مختلف برای انتساب عمل شبه‌نظامیان صرب به دولت صربستان، این دولت را از جهت ارتکاب عـمل نـسل‌کشی تبرئه کرد. دلیل دیوان آن بود که دولت صـربستان نسبت به نیروهای شبه‌نظامی صرب دولت بـوسنی کـنترل مـؤثر نداشته است.
میزان کنترلی که به وسیله دولت در راستای انتساب عمل باید شـکل گـیرد، بـحث مهمی بود که در قضیه 1986 نیز مطرح شد. پرسش این بود که آیا رفتار کنتراها (گروه شورشی علیه دولت نیکاراگوئه) قـابل انـتساب بـه دولت آمریکا خواهد بود، به گونه‌ای که مسئولیت این دولت برای اقدامات خلاف ایجادشده تـوسط کـنتراها را به دنبال داشته باشد؟
دیوان در رأی خود اظهار كرد: «با وجود کمک سنگین و دیگر حـمایت‌های آمـریکا هیچ دلیل روشنی وجود ندارد که آمریکا واقعا چنان کنترلی در همه زمـینه‌ها اعـمال کـرده باشد که رفتار کنتراها به عنوان اقدام از طرف آمریکا محسوب شود. شرکت گسترده آمریکا در عـملیات کـنتراها و کـنترل کلی اعمال‌شده به وسیله دولت خوانده روی این نیروها و با وجود درجـه وابـستگی زیاد این نیروها به آن دولت فی حد نفسه به آن معنا نیست که آمریکا مـقدمات ارتـکاب اقدامات معارض با حقوق بشر و حقوق بشردوستانه را که توسط دولت خواهان ادعا مـی‌شود، هـدایت یا کنترل کرده باشد. چنین اقداماتی بـه وسـیله افـرادی از کنتراها بدون کنترل آمریکا به وجود آمـده اسـت. برای ایجاد مسئولیت حقوقی آمریکا در اصل باید اثبات شود که آمریکا کنترل مـؤثر مـربوط به اقدامات نظامی و فرانظامی در زمـینه نـقض‌های فوق داشـته اسـت».آنچه از رویه‌های قضائی بین‌المللی بر می‌آید اینکه ملاک انتساب یک اقدام به دولت دیگر بايد بر اساس کنترل مؤثر و هدایت سازمان‌یافته باشد، حال آنکه چنین امری با درنظرگرفتن محاصره کامل یمن توسط ائتلاف سعودی-آمریکایی، عملا امکان تحقق ندارد. مجامع
بین‌المللی بارها در تلاش بوده‌اند تا کمک‌های بشردوستانه خود را به مردم مظلوم یمن برسانند، اما هربار به نحوی با مشکلات عدیده دسترسی به بنادر یمن روبه‌رو شده‌اند. حال سؤال اساسی این است که جمهوری اسلامی ایران چگونه می‌تواند عامل مستقیم و تأمین‌کننده تسلیحاتی حمله به تأسیسات نفتی آرامکو بوده باشد، در حالی که مردم یمن به دلیل محاصره از دسترسی به حداقل‌های حیاتی خود از جمله غذا و دارو محروم هستند.
عادتی که آمریکایی‌ها همواره به آن تمسک جسته‌اند، ابهام‌افکنی در مفاهیم حقوقی و تفسیر به رأی آن مفاهیم است. تاریخ از یاد نخواهد برد که دولت آمریکا مبنای حمله خود به افغانستان را حمایت طالبان از القاعده عنوان کرد و بر مبنای مفهوم خودساخته «کنترل»، اقدامات نظامی القاعده را تحت حمایت‌ها و کنترل مستقیم طالبان برشمرد و با دامن‌زدن بر همین محمل سیاسی، مقدمات حمله همه‌جانبه به افغانستان را فراهم کرد. در مورد حمله به عراق نیز همین سناریو به کار گرفته شد و پس از حمله مشخص شد دسترسی عراق به تسلیحات کشتارجمعی بهانه‌ای بی‌پایه برای توجیه چنین حمله‌ای بوده است.به نظر می‌رسد مقامات آمریکا در طرح سناریوی جدید خود دچار اشتباه محاسباتی شده‌اند. آنها با عبرت‌نگرفتن از تاریخ باز هم به دنبال تکرار اشتباه خود هستند. سناتور لیندسی گراهام در رشته تويیت‌های خود خواهان حمله متقابل آمریکا به تأسیسات نفتی ایران شده و وزیر خارجه آمریکا مسئولیت مستقیم حملات پهپادی انصارا... یمن را متوجه ایران دانسته است. غافل از آنکه این حربه نخ‌نما، نه تنها وجاهت حقوقی ندارد، بلکه امروزه بیش از هر زمان دیگری برای جامعه بین‌المللی مشخص شده که
آمریکایی‌ها برای سرپوش‌گذاشتن بر اقدامات مخرب خود حاضرند به هر دستاویزی تمسک جویند تا به هر نحو ممکن دستان آلوده خود در جنایت‌های ضدبشری را تطهیر كنند. واقعیت میدانی منطقه این است که انصارا... یمن با اتکا به توان داخلی و تعمیق ظرفیت‌های ملی خود به آن حد از بازدارندگی متقابل رسیده است که خود را در عرصه نظامی هماورد دولت سعودی با آن همه پشتیبانی‌های لجستیکی و تسلیحات غربی می‌داند و اقدام به طراحی عملیات‌های مقابله‌جویانه مي‌كند. عدم درک این واقعیت میدانی از سوی آمریکا و متحدان منطقه‌ای سبب شده تا از تحلیل اتفاقات پیش‌آمده عاجز بمانند و برای پنهان‌کردن شکست‌های پی‌درپی خود به فرافکنی و اتهامات واهی رو بیاورند.