روشهاي آموزش شعرخواني به کودکان
افسانه عزيزي علويجه. دانشجوي دکتراي مطالعات برنامه درسي
شعر يکي از ارکان اصلي بيان احساسات، عقايد و عواطف انسانهاست و گويي کودک از همان روزهاي ابتدايي خود که در اين دنيا حضور پيدا ميکند، اين حس زيبا برايش تداعي ميشود که با احساس زيباي مادرانه و همراه با لالاييهاي او دنياي ناشناختهها را سفر کند و با عبور از دنياي تاريکي خواب به دنياي خيال و احساس قدم نهد. آري شعرخواني براي کودکان سبب شکلگيري طرحوارههاي ذهني او ميشود و اين يعني شناخت جهان از طريق شعر با دنياي طبيعت، اخلاق، عرفان، تربيت ديني، مضمونهاي پسنديده و خلاق، فکاهي، چيستان و... که همه با دريچه خيال به واقعياتي براي او تبديل ميشود. در اين بين کودکان دوست دارند خود نيز سرودههاي زيبایی را که از ديگران مانند پدربزرگ، مادربزرگ، مادر، پدر، اقوام يا دوستان و حتي برنامههاي کودک تلويزيون شنيدهاند تکرار کنند و همانطور که در نوشته قبل بيان شد، بايد اصول يک شعر مناسب براي کودکان مانند وزن مناسب و روان، وزن کوتاه و خوشآهنگ، توجه به دنياي واژگان کودکان و رعايت استفاده از مفاهيم ساده و زيبا در آن شعر رعايت شود. حال پس از انتخاب شعر مناسب براي بازگوشدن از زبان کودکان ميتوان آن را بهگونهاي آموزش داد که
خود نوآموز بتواند به طرق مختلف آن را بيان کند. در اولين روش که به روش انفرادي اشاره دارد، کودک، شعر خود را ميخواند و بزرگسال يا مربي و کساني که به شعر او گوش فراميدهند باید از توضيحدادن لابهلاي شعر و چندپارهکردن پرهيز کنند و توضيحات شعر يا نظرات خود را پس از خواندن شعر بيان کنند؛ مانند اين سخن که آفرين حالا بگو منظورت از کلمه تمييز در شعر چه بود؟ يا بهعنوانمثال چرا کلمه پروانه خوشحال را گفتي؟ مگه پروانه خوشحال ميشه يا دختر گلم ميشه با صداي بلندتر شعر را تکرار کني يا هر سخني که در اواسط خواندن نوآموز براي ما سؤال ميشود. اين روش ميتواند در حضور يک فرد يا در حضور چندين نفر اجرا شود و کودک هرچه بهتر شعر را درک کند، قطعا اجراي بهتری دارد و حتي با حالات بيشتري اجرا ميکند. روش دوم روش دستهجمعي است که جمعي از کودکان شعر را با هم ميخوانند که براي موفقيت بيشتر اجراي گروهي ميتوان به موارد زير اشاره کرد: 1) انتخاب مناسب افراد براي گروه، 2) چينش و نحوه قرارگرفتن کودکان در گروه، 3) پختگي و تسلط رواني گروه 4) ازحفظبودن درست شعر 5) فرصت ابتکار در خواندن مانند اجراي با حالت خاص، حرکات خاص، ابزار، امکانات،
لباس و... 6) تمرينهاي تنفسي و بيان قبل از اجرا و ... . روش سوم اجراي شعرخواني نوآموزان روش سرود (گروه کر) است که هر يک از اعضای گروه جداگانه تمرين ميکنند و سپس در گروه اجرا ميکنند. نحوه ايستادن بسيار مهم است که متناسب با تکصدايي و چندصدايي است و کساني که بيشتر تسلط دارند در وسط قرار ميگيرند و در نهايت روش چهارم روش دکلمهخواني است که کودک شعر را به شيوه دکلمه و با استفاده از حرکات دست و سر و بدن اجرا ميکند و بيشترين ميزان درک کودک از شعر را آشکار ميکند.
شعر يکي از ارکان اصلي بيان احساسات، عقايد و عواطف انسانهاست و گويي کودک از همان روزهاي ابتدايي خود که در اين دنيا حضور پيدا ميکند، اين حس زيبا برايش تداعي ميشود که با احساس زيباي مادرانه و همراه با لالاييهاي او دنياي ناشناختهها را سفر کند و با عبور از دنياي تاريکي خواب به دنياي خيال و احساس قدم نهد. آري شعرخواني براي کودکان سبب شکلگيري طرحوارههاي ذهني او ميشود و اين يعني شناخت جهان از طريق شعر با دنياي طبيعت، اخلاق، عرفان، تربيت ديني، مضمونهاي پسنديده و خلاق، فکاهي، چيستان و... که همه با دريچه خيال به واقعياتي براي او تبديل ميشود. در اين بين کودکان دوست دارند خود نيز سرودههاي زيبایی را که از ديگران مانند پدربزرگ، مادربزرگ، مادر، پدر، اقوام يا دوستان و حتي برنامههاي کودک تلويزيون شنيدهاند تکرار کنند و همانطور که در نوشته قبل بيان شد، بايد اصول يک شعر مناسب براي کودکان مانند وزن مناسب و روان، وزن کوتاه و خوشآهنگ، توجه به دنياي واژگان کودکان و رعايت استفاده از مفاهيم ساده و زيبا در آن شعر رعايت شود. حال پس از انتخاب شعر مناسب براي بازگوشدن از زبان کودکان ميتوان آن را بهگونهاي آموزش داد که
خود نوآموز بتواند به طرق مختلف آن را بيان کند. در اولين روش که به روش انفرادي اشاره دارد، کودک، شعر خود را ميخواند و بزرگسال يا مربي و کساني که به شعر او گوش فراميدهند باید از توضيحدادن لابهلاي شعر و چندپارهکردن پرهيز کنند و توضيحات شعر يا نظرات خود را پس از خواندن شعر بيان کنند؛ مانند اين سخن که آفرين حالا بگو منظورت از کلمه تمييز در شعر چه بود؟ يا بهعنوانمثال چرا کلمه پروانه خوشحال را گفتي؟ مگه پروانه خوشحال ميشه يا دختر گلم ميشه با صداي بلندتر شعر را تکرار کني يا هر سخني که در اواسط خواندن نوآموز براي ما سؤال ميشود. اين روش ميتواند در حضور يک فرد يا در حضور چندين نفر اجرا شود و کودک هرچه بهتر شعر را درک کند، قطعا اجراي بهتری دارد و حتي با حالات بيشتري اجرا ميکند. روش دوم روش دستهجمعي است که جمعي از کودکان شعر را با هم ميخوانند که براي موفقيت بيشتر اجراي گروهي ميتوان به موارد زير اشاره کرد: 1) انتخاب مناسب افراد براي گروه، 2) چينش و نحوه قرارگرفتن کودکان در گروه، 3) پختگي و تسلط رواني گروه 4) ازحفظبودن درست شعر 5) فرصت ابتکار در خواندن مانند اجراي با حالت خاص، حرکات خاص، ابزار، امکانات،
لباس و... 6) تمرينهاي تنفسي و بيان قبل از اجرا و ... . روش سوم اجراي شعرخواني نوآموزان روش سرود (گروه کر) است که هر يک از اعضای گروه جداگانه تمرين ميکنند و سپس در گروه اجرا ميکنند. نحوه ايستادن بسيار مهم است که متناسب با تکصدايي و چندصدايي است و کساني که بيشتر تسلط دارند در وسط قرار ميگيرند و در نهايت روش چهارم روش دکلمهخواني است که کودک شعر را به شيوه دکلمه و با استفاده از حرکات دست و سر و بدن اجرا ميکند و بيشترين ميزان درک کودک از شعر را آشکار ميکند.