30 هزار روبان آرزو
سي‌امين سالگرد فرو‌شكستن ديوار برلين فرصتي است تا بار ديگر از منظرهاي سياسي، اجتماعي و هنري به آن پرداخته شود. سيم خاردار، بتون و آجرهايي كه 28 سال بين مردم آلمان فاصله انداخت و 45 كيلومتر آن يك شهر را به دو قسمت تقسيم كرد. حدود 200 رویداد در هفته گذشته فقط در برلین برگزار شده است؛ از‌جمله فیلم‌هایی که بر روی یک ساختمان در مرکز برلین به نمايش درآمده است. دروازه تاریخی براندنبورگ برلین مجموعه‌ای هنری را ميزباني مي‌كند که شامل حدود 30 هزار روبان هستند كه آرزوها، امیدها و خاطرات مردم در آن نقش بسته و قرار است در ابر آزادي به طول 150 متر قرار گيرد. اين جمله رونالد ریگان كه در مقابل دروازه براندنبورگ خطاب به میخائیل گورباچف، آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی گفت: «آقای گورباچف، این دیوار را فرو بریز»، هنوز در خاطره‌ها هست. هنرمنداني كه هر چند وقت يك بار به سراغ باقي‌مانده ديوار برلين مي‌روند و اثري را در كنار يا بر روي آن خلق مي‌كنند تا به تأثيرات اجتماعي و فرهنگي‌ای كه بر مردم گذاشته، اشاره كنند. در كتاب‌ها، تئاترها و موسيقي‌هاي بسياري خاطرات و نكته‌هاي بسياري از زندگي مردم اين سو و آن سوي ديوار ماندگار شده است؛
هم زندگي حدود 200 نفري كه زخمي شده‌اند و هم زندگي بيش از 130 كشته عبور از اين ديوار. در طول این سال‌ها چند مورد عملیات فرار نیز اتفاق افتاد. در روزهای سوم، چهارم و پنجم اکتبر سال ۱۹۶۴، ۵۷ نفر موفق شدند تا از طریق تونلی که به طول ۱۴۵ متر در زیر نوار مرگ کنده بودند، فرار کنند یا فرار عجیب دو برادر که با بستن بال‌های بسیار سبکی به دست‌های‌شان فاصله بین دو دیوار را بر فراز نوار مرگ پرواز کردند و خود را به طرف دیگر رساندند يا حتي نگاه خيره مردماني از سمت غرب ديوار كه پس از فروریزی دیوار برلین و بازگشایی «ایستگاه‌های روح»، نخستین افرادی که به اين ايستگاه‌ها رسيده بودند، متوجه شدند ايستگاه‌ها درست مانند سال ۱۹۶۱ دست‌‌نخورده باقی مانده بودند؛ با همان تابلوها و آگهی‌های روی دیوارها! همه اين موارد در كنار نام ديوار برلين ثبت شده است.
دو ماه پس از فروریزی دیوار، یک نقاش ایرانی به نام علوی برای نخستین بار روی آن نقاشی کشید. كمي بعدتر هنرمندان ديگر از گوشه و كنار جهان جمع شدند و در مدت كمتر از شش ماه، بر روي حدود هزارو 300 متر از اين ديوار البته در بخش غربي آن نقاشي كشيده شد. چند عكس بيش از همه در يادها مانده است؛ از‌جمله عكس زن و مردي كه بلافاصله بعد از اعلام آزادي عبور از ديوار از آن بالا رفتند و حتي بر صفحه گوگل نيز به مناسبت سي‌امين سال نقش بسته شد؛ مرد و زني که از روی دیوار عبور مي‌كنند، لحظه‌ای که نشان‌دهنده پایان هم‌زمان جنگ سرد و آغاز اتحاد مجدد آلمان شرقی و غربی بود. جمعیت زیادی در عصر آن روز در كنار دیوار برلین جمع شده بودند؛ هرچند عده‌اي معتقد بودند كه در کنفرانس مطبوعاتی دولت، بیانیه عجولانه سخنگوی رسمی به خبرنگاران و بینندگان تلویزیون این تصور اشتباه را داد که آلمان شرقی اجازه مسافرت رایگان بین برلین شرقی و غربی را می‌دهد. همين تصور اشتباه سبب شد تا در مدت چند ساعت جمعیت زیادی جمع شدند تا از مرزها عبور كنند. اين شادي به‌سرعت گسترش یافت و در مدت چند روز آینده، دو میلیون آلمانی از مرز عبور کردند؛ اما چه سرنوشتي در انتظار
باقي‌مانده ديوار برلين بود؟ همگان فكر مي‌كردند قرار است قطعاتی از دیوار برلین در موزه‌هاي گوشه و كنار جهان نگهداری شود؛ اما سه سال پيش خبرنگار بخش آلمانی دویچه‌وله دريافت كه قسمت بزرگی از آن در مجهزترین زباله‌دانی برلین نگهداري مي‌شود. بخش اعظم ديوار پس از تصمیم اعضای دولت موقت به ریاست هانس مودرو در تاریخ ۲۹ دسامبر ۱۹۸۹، تخریب و به زباله‌دانی «آلبا» منتقل شد و به‌عنوان دیوار جداسازی مواد زائد جامد و آشغال‌های پایتخت آلمان مورد استفاده قرار می‌گيرد.
گرهارد زلتر، کارشناس بناهای تاریخی، درباره خراب‌کردن دیوار برلین که در تابستان سال ۱۹۹۰ آغاز شد، می‌گوید: «برای تمام مردم و سیاست‌مداران آلمان در آن زمان، دیوار ارزش خاصی نداشت. در واقع همه موافق بودند که دیوار هرچه زودتر خراب و از میان برداشته شود». البته صاحب اين ديوارها مي‌خواهد آن را نگه دارد تا ارزش گنجش بيشتر شود.
سي‌امين سالگرد فرو‌شكستن ديوار برلين فرصتي است تا بار ديگر از منظرهاي سياسي، اجتماعي و هنري به آن پرداخته شود. سيم خاردار، بتون و آجرهايي كه 28 سال بين مردم آلمان فاصله انداخت و 45 كيلومتر آن يك شهر را به دو قسمت تقسيم كرد. حدود 200 رویداد در هفته گذشته فقط در برلین برگزار شده است؛ از‌جمله فیلم‌هایی که بر روی یک ساختمان در مرکز برلین به نمايش درآمده است. دروازه تاریخی براندنبورگ برلین مجموعه‌ای هنری را ميزباني مي‌كند که شامل حدود 30 هزار روبان هستند كه آرزوها، امیدها و خاطرات مردم در آن نقش بسته و قرار است در ابر آزادي به طول 150 متر قرار گيرد. اين جمله رونالد ریگان كه در مقابل دروازه براندنبورگ خطاب به میخائیل گورباچف، آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی گفت: «آقای گورباچف، این دیوار را فرو بریز»، هنوز در خاطره‌ها هست. هنرمنداني كه هر چند وقت يك بار به سراغ باقي‌مانده ديوار برلين مي‌روند و اثري را در كنار يا بر روي آن خلق مي‌كنند تا به تأثيرات اجتماعي و فرهنگي‌ای كه بر مردم گذاشته، اشاره كنند. در كتاب‌ها، تئاترها و موسيقي‌هاي بسياري خاطرات و نكته‌هاي بسياري از زندگي مردم اين سو و آن سوي ديوار ماندگار شده است؛
هم زندگي حدود 200 نفري كه زخمي شده‌اند و هم زندگي بيش از 130 كشته عبور از اين ديوار. در طول این سال‌ها چند مورد عملیات فرار نیز اتفاق افتاد. در روزهای سوم، چهارم و پنجم اکتبر سال ۱۹۶۴، ۵۷ نفر موفق شدند تا از طریق تونلی که به طول ۱۴۵ متر در زیر نوار مرگ کنده بودند، فرار کنند یا فرار عجیب دو برادر که با بستن بال‌های بسیار سبکی به دست‌های‌شان فاصله بین دو دیوار را بر فراز نوار مرگ پرواز کردند و خود را به طرف دیگر رساندند يا حتي نگاه خيره مردماني از سمت غرب ديوار كه پس از فروریزی دیوار برلین و بازگشایی «ایستگاه‌های روح»، نخستین افرادی که به اين ايستگاه‌ها رسيده بودند، متوجه شدند ايستگاه‌ها درست مانند سال ۱۹۶۱ دست‌‌نخورده باقی مانده بودند؛ با همان تابلوها و آگهی‌های روی دیوارها! همه اين موارد در كنار نام ديوار برلين ثبت شده است.
دو ماه پس از فروریزی دیوار، یک نقاش ایرانی به نام علوی برای نخستین بار روی آن نقاشی کشید. كمي بعدتر هنرمندان ديگر از گوشه و كنار جهان جمع شدند و در مدت كمتر از شش ماه، بر روي حدود هزارو 300 متر از اين ديوار البته در بخش غربي آن نقاشي كشيده شد. چند عكس بيش از همه در يادها مانده است؛ از‌جمله عكس زن و مردي كه بلافاصله بعد از اعلام آزادي عبور از ديوار از آن بالا رفتند و حتي بر صفحه گوگل نيز به مناسبت سي‌امين سال نقش بسته شد؛ مرد و زني که از روی دیوار عبور مي‌كنند، لحظه‌ای که نشان‌دهنده پایان هم‌زمان جنگ سرد و آغاز اتحاد مجدد آلمان شرقی و غربی بود. جمعیت زیادی در عصر آن روز در كنار دیوار برلین جمع شده بودند؛ هرچند عده‌اي معتقد بودند كه در کنفرانس مطبوعاتی دولت، بیانیه عجولانه سخنگوی رسمی به خبرنگاران و بینندگان تلویزیون این تصور اشتباه را داد که آلمان شرقی اجازه مسافرت رایگان بین برلین شرقی و غربی را می‌دهد. همين تصور اشتباه سبب شد تا در مدت چند ساعت جمعیت زیادی جمع شدند تا از مرزها عبور كنند. اين شادي به‌سرعت گسترش یافت و در مدت چند روز آینده، دو میلیون آلمانی از مرز عبور کردند؛ اما چه سرنوشتي در انتظار
باقي‌مانده ديوار برلين بود؟ همگان فكر مي‌كردند قرار است قطعاتی از دیوار برلین در موزه‌هاي گوشه و كنار جهان نگهداری شود؛ اما سه سال پيش خبرنگار بخش آلمانی دویچه‌وله دريافت كه قسمت بزرگی از آن در مجهزترین زباله‌دانی برلین نگهداري مي‌شود. بخش اعظم ديوار پس از تصمیم اعضای دولت موقت به ریاست هانس مودرو در تاریخ ۲۹ دسامبر ۱۹۸۹، تخریب و به زباله‌دانی «آلبا» منتقل شد و به‌عنوان دیوار جداسازی مواد زائد جامد و آشغال‌های پایتخت آلمان مورد استفاده قرار می‌گيرد.
گرهارد زلتر، کارشناس بناهای تاریخی، درباره خراب‌کردن دیوار برلین که در تابستان سال ۱۹۹۰ آغاز شد، می‌گوید: «برای تمام مردم و سیاست‌مداران آلمان در آن زمان، دیوار ارزش خاصی نداشت. در واقع همه موافق بودند که دیوار هرچه زودتر خراب و از میان برداشته شود». البته صاحب اين ديوارها مي‌خواهد آن را نگه دارد تا ارزش گنجش بيشتر شود.