ناصر تقوایی در روز شلوغ «سینما حقیقت»:
کوتاهی نکردم سختگیرم
شامگاه جمعه 22آذر سینما فلسطین شاهد یکی از شلوغ‌ترین روزهای خود از زمان تاسیس تا به امروز بود. ناصر تقوایی، کارگردان مطرح سینمای ایران جمعه‌شب به سینما فلسطین آمد تا در یک نشست پرسش‌وپاسخ با حضور مستندسازان حاضر در جشنواره «سینما حقیقت» صحبت کند. تقوایی به‌همراه همسرش «مرضیه وفامهر» وارد سینما شد، اما استقبال مردم از او باعث شد که نشست کمی دیرتر برگزار شود. طباطبایی‌نژاد، مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و محمد آفریده از مدیران قبلی مرکز و از موسسان جشنواره سینما حقیقت به استقبال او رفتند. البته خبرنگار برنامه هفت این‌بار هم به سراغ تقوایی رفت؛ ولی تقوایی به شکل محترمانه‌ای برای آنها دست تکان داد. چند هفته قبل بود که تقوایی واکنش تندی به درخواست مصاحبه توسط خبرنگار برنامه هفت داده بود. او در اظهاراتی که از خود تلویزیون پخش شد، گفته بود: «تلویزیون بدترین دری‌وری‌های عالم را به فیلمسازان روشنفکر می‌کند.» تقوایی خطاب به خبرنگار برنامه هفت گفته بود: «من همیشه جایی می‌ایستم که سفت باشد. من هیچ‌وقت روی یخ نمی‌ایستم.» احمد طالبی‌نژاد، منتقد مطرح سینما نیز در این برنامه گفت: «12سال می‌شود که تقوایی فیلمی
نساخته است، اما در این سال‌ها نه‌تنها او فراموش نشده است که همچنان محبوبیت و موقعیت خودش را حفظ کرده است.»
طالبی‌نژاد افزود: «چیزی که در کار تقوایی وجود دارد و در قالب جمله‌ای در کتابش هم مطرح کرده، آن است که می‌گوید ممکن است که من به خودم آزار رسانده باشم اما به سینمای ایران لطمه‌ای وارد نکرده‌ام. او کم فیلم ساخته اما فیلم بدی نساخته است و برخلاف برخی از هم‌نسلانش که اصرار دارند، سالی یک‌بار فیلم بسازند و متاسفانه موقعیت خود را هم در انظار عمومی خراب می‌کنند، این کار را نکرده است.»
مرجعی برای فیلمسازان
به گفته طالبی‌نژاد، این نکته مهمی است که فیلمساز به جایی برسد که حتی با کارنکردن هم تاثیر خودش را بر جامعه بگذارد؛ اگر به کارنامه تقوایی نگاه کنید پنج، شش فیلم بلند سینمایی، یک سریال جاودانه و هفت الی هشت فیلم مستند کوتاه و بلند در کارنامه خود دارد، با این تعداد به‌ظاهر کم در طول 40واندی سال فعالیت در سینما، خوشبختانه به جایگاهی رسیده که مرجع بسیاری از فیلمسازان شده است.
در ادامه نشست ناصر تقوایی در صحبت‌هایی گفت: «کسانی که از راه دور به قضیه نگاه می‌کنند و در جریان تولید فیلم‌هایم نیستند در برخی موارد اطلاعاتی از دیگران فراهم می‌کنند و برای کنجکاوی خود می‌خواهند دلیلی پیدا کنند که چرا نشده است؟ خود من هم با وجود آنکه فیلم‌ها مربوط به خودم می‌شود از جمله همین افراد هستم. بنابراین تعجب می‌کنم که چرا این کار انجام نشده است. من به هیچ‌وجه کوتاهی را از طرف خودم نمی‌بینم بلکه سختگیری را از طرف خودم می‌بینم. هرکدام از فیلم‌های «چای تلخ» و «زنگی و رومی» نه‌تنها یک‌بار، بلکه دوباره به مرحله فیلمبرداری رسیده است، «زنگی و رومی» بار اول 25دقیقه فیلمبرداری و بعد تعطیل شد و در دوران دیگری با گروه دیگری سعی کردیم کار را انجام دهیم که در مرحله تدارکات کار تعطیل شد.»
او همچنین با اشاره به فیلم «چای تلخ» گفت: «برای این فیلم هم دوبار، یک روستای عرب‌نشین را با ترکیب کاهگل و کپر ساختم. مجموعه خانه‌های روستایی کاربرد پشت‌صحنه‌ای هم برای ما داشت، یکی اتاق گریم، دیگری لباس و... بود یکی از کتاب‌ها چاپ شد و شما درباره آن خواندید اما چون امیدوار بودم «زنگی رومی» را بسازم، هنوز هم کتابش را چاپ نکرده‌ام.»
چه کسی گفته، فیلم مستند فروش ندارد؟
تقوایی در صحبت‌های خود در این برنامه، حمایت ویژه‌ای از فیلم مستند کرد: «کیفیت سینمای ما تنها در تولید چند فیلم فرهنگی در سال نیست، باید یک مجموعه همه‌جانبه‌ای به وجود بیاید که ما نام آن را سینما بگذاریم. من امیدوارم کلیات صحبت را به جایی بکشانیم که مفید باشد. چه کسی گفته فیلم مستند که بهترین فروش‌ها را در دنیا دارد، نمی‌تواند در سینمای ما داشته باشد؟»
یکی از مهم‌ترین انتقاداتی که تقوایی در این برنامه مطرح کرد، انتقاد از ساختار وزارت ارشاد بود. تقوایی در این بخش از صحبت‌هایش گفت: «همیشه به وزارت ارشاد یک اشکال اساسی داشتم. وزارت ارشاد ترکیبی نزدیک به 10وزارتخانه مختلف است، مطبوعات، سینما و تئاتر، موسیقی، میراث فرهنگی وگردشگری... هر کدام خودشان یک وزارتخانه می‌خواهند، این کدام مدیر عالم و آگاهی است که بتواند این همه تخصص داشته باشد، ما به یک تجدید نظر اساسی در بنیاد وزارت ارشاد نیاز داریم.»
مخالفت با سرمایه‌گذاری دولت در سینما
ناصر تقوایی در ادامه این برنامه در سخنانی گفت: «من هیچ‌کدام از کارهایم را با تهیه‌کنندگان دولتی کار نکردم و تا به امروز یک ریال از پول دولت وارد کارهای من نشده است و دوست ندارم که این اتفاق هم بیفتد و مخالف سرمایه‌گذاری دولت در سینما هستم. سینما در وهله اول یک تجارت است.»
او با اشاره به فیلم‌هایی که خارج از مرز نمایش داده شده است، اظهار کرد: «درست است که در سال‌های اخیر فیلم‌هایی داشته‌ایم که خارج از مرز نمایش داده شده است اما اتفاقا فیلم‌هایی که انتظار داریم در خارج از مرز ایران بازار پیدا کنند و موفق شوند باید فیلم‌هایی باشند که به لحاظ تجاری در ایران ساخته می‌شوند پس چرا یک دانه از این فیلم‌ها قادر نیست از مرزها بیرون بروند! فقط فیلم‌های فرهنگی ماست که از مرزها خارج می‌شوند در حالی که آنها برای تجارت ساخته شده‌اند، این چه تجارتی است که فروش نمی‌کند؟»
او ادامه داد: «آن‌وقت فیلم‌های فرهنگی ما بدنام هستند، شما هنگامی که به سال‌های اخیر نگاه کنید به‌جز دو الی سه فیلم، به‌طور متوسط سهم فروش فیلم بخش فیلم‌های بهتر ماست، در بخش فرهنگی نیز به اصطلاح بخشی از این فیلم‌های بهتر هستند. فیلم‌هایی پرفروش هستند که فیلمسازان آگاه‌تری آنها را ساخته‌اند در حالی که گروه دیگری مدعی اکران و ساخت فیلم‌های بهتری برای مردم هستند، چرا ما سطح فکر مردم را پایین فرض می‌کنیم که با هر موضوع دم‌دستی آنها را جلب کنیم. جوانان ما به چه امیدی دنبال سینما می‌روند؟!»
انتقاد تقوایی از خبرهای تلویزیون
تقوایی در این برنامه همچنین با انتقاد از بخش‌های خبری تلویزیون گفت: «کوچک‌ترین واحد فیلم، یک فیلم خبری است که ممکن است یک یا دو پلان داشته باشد. اطلاع‌رسانی که رسانه‌ها انجام می‌دهند و تلویزیون نسبت به آن برتری دارد و جلوی چشم مردم قرار دارد خبر ضرورت و فوریت تماس با جامعه است، هر اتفاقی که به شکل خبر منتشر می‌شود بخشی از جامعه با آن کار دارد. اما کیفیت خبر در تلویزیون‌های ما بسیار پایین است و اگر خودتان یک اطلاع شخصی درباره اتفاقات نداشته باشید از خبری که تلویزیون به شما می‌دهد اطلاعات بسیاری دستگیرتان نمی‌شود.»
خبری از عمارت «دایی‌جان ناپلئون» ندارم
کارگردان سریال مشهور«دایی‌جان ناپلئون» که زمانی اصغر فرهادی آن را «مهم‌ترین اثر نمایشی تاریخ سینما و تلویزیون ایران» دانسته بود، در پاسخ به سوالی درباره عمارتی که دایی‌جان ناپلئون در آن ساخته شده است، بیان کرد: «این ماجرای دردناکی است. بسیاری از مکان‌های این مملکت در حال تخریب است و ما به فکر نیستیم که یکی از آنها هم این است. من ناچار شدم برای ساخت فیلمم این عمارت را بازسازی کنم زیرا در حادثه 28مرداد سال 42 دچار آتش‌سوزی شد و من مجبور به بازسازی آن شدم که هزینه بسیاری را هم برایم در برداشت.»
او ادامه داد: «اگر این خانه اعتباری پیدا کرد، بعد از ساخته‌شدن فیلم «دایی‌جان ناپلئون» بود، شما دعا کنید که امروز این بلا برسر خود فیلم نیامده باشد، من هیچ خبری از این فیلم ندارم. من مثل همه فیلم‌های دیگرم تنها یک مشت صداهای بد و کیفیت‌های بسیار بد می‌بینم که گاهی خودم از دیدن آن شرم می‌کنم. فیلم یا صدا یا تصویر است و هیچ عنصر سومی ندارد. صداهای بد، تصویرهای مضحک و قیچی‌های بی‌مورد که نمی‌دانم چرا. متاسفانه صاحب بسیاری از این فیلم‌ها تلویزیون است.»
تقوایی افزود: «حتی فیلم‌هایی که احتمال می‌دهم هرگز نمایش ندهند از آرشیو درآوردند که بسیاری از قسمت‌ها در آن نیست و قیچی خورده است، چرا فیلم‌هایی که نمی‌خواهند نمایش بدهند را قیچی می‌زنند؟! این فیلم 16ساعت‌ونیم است اما تمام نسخه‌هایی که وجود دارند بیشتر از 14ساعت نیستند. من در ساخت این فیلم از بهترین گروه موجود استفاده کردم.» شامگاه جمعه 22آذر سینما فلسطین شاهد یکی از شلوغ‌ترین روزهای خود از زمان تاسیس تا به امروز بود. ناصر تقوایی، کارگردان مطرح سینمای ایران جمعه‌شب به سینما فلسطین آمد تا در یک نشست پرسش‌وپاسخ با حضور مستندسازان حاضر در جشنواره «سینما حقیقت» صحبت کند. تقوایی به‌همراه همسرش «مرضیه وفامهر» وارد سینما شد، اما استقبال مردم از او باعث شد که نشست کمی دیرتر برگزار شود. طباطبایی‌نژاد، مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و محمد آفریده از مدیران قبلی مرکز و از موسسان جشنواره سینما حقیقت به استقبال او رفتند. البته خبرنگار برنامه هفت این‌بار هم به سراغ تقوایی رفت؛ ولی تقوایی به شکل محترمانه‌ای برای آنها دست تکان داد. چند هفته قبل بود که تقوایی واکنش تندی به درخواست مصاحبه توسط خبرنگار برنامه هفت
داده بود. او در اظهاراتی که از خود تلویزیون پخش شد، گفته بود: «تلویزیون بدترین دری‌وری‌های عالم را به فیلمسازان روشنفکر می‌کند.» تقوایی خطاب به خبرنگار برنامه هفت گفته بود: «من همیشه جایی می‌ایستم که سفت باشد. من هیچ‌وقت روی یخ نمی‌ایستم.» احمد طالبی‌نژاد، منتقد مطرح سینما نیز در این برنامه گفت: «12سال می‌شود که تقوایی فیلمی نساخته است، اما در این سال‌ها نه‌تنها او فراموش نشده است که همچنان محبوبیت و موقعیت خودش را حفظ کرده است.»
طالبی‌نژاد افزود: «چیزی که در کار تقوایی وجود دارد و در قالب جمله‌ای در کتابش هم مطرح کرده، آن است که می‌گوید ممکن است که من به خودم آزار رسانده باشم اما به سینمای ایران لطمه‌ای وارد نکرده‌ام. او کم فیلم ساخته اما فیلم بدی نساخته است و برخلاف برخی از هم‌نسلانش که اصرار دارند، سالی یک‌بار فیلم بسازند و متاسفانه موقعیت خود را هم در انظار عمومی خراب می‌کنند، این کار را نکرده است.»
مرجعی برای فیلمسازان
به گفته طالبی‌نژاد، این نکته مهمی است که فیلمساز به جایی برسد که حتی با کارنکردن هم تاثیر خودش را بر جامعه بگذارد؛ اگر به کارنامه تقوایی نگاه کنید پنج، شش فیلم بلند سینمایی، یک سریال جاودانه و هفت الی هشت فیلم مستند کوتاه و بلند در کارنامه خود دارد، با این تعداد به‌ظاهر کم در طول 40واندی سال فعالیت در سینما، خوشبختانه به جایگاهی رسیده که مرجع بسیاری از فیلمسازان شده است.
در ادامه نشست ناصر تقوایی در صحبت‌هایی گفت: «کسانی که از راه دور به قضیه نگاه می‌کنند و در جریان تولید فیلم‌هایم نیستند در برخی موارد اطلاعاتی از دیگران فراهم می‌کنند و برای کنجکاوی خود می‌خواهند دلیلی پیدا کنند که چرا نشده است؟ خود من هم با وجود آنکه فیلم‌ها مربوط به خودم می‌شود از جمله همین افراد هستم. بنابراین تعجب می‌کنم که چرا این کار انجام نشده است. من به هیچ‌وجه کوتاهی را از طرف خودم نمی‌بینم بلکه سختگیری را از طرف خودم می‌بینم. هرکدام از فیلم‌های «چای تلخ» و «زنگی و رومی» نه‌تنها یک‌بار، بلکه دوباره به مرحله فیلمبرداری رسیده است، «زنگی و رومی» بار اول 25دقیقه فیلمبرداری و بعد تعطیل شد و در دوران دیگری با گروه دیگری سعی کردیم کار را انجام دهیم که در مرحله تدارکات کار تعطیل شد.»
او همچنین با اشاره به فیلم «چای تلخ» گفت: «برای این فیلم هم دوبار، یک روستای عرب‌نشین را با ترکیب کاهگل و کپر ساختم. مجموعه خانه‌های روستایی کاربرد پشت‌صحنه‌ای هم برای ما داشت، یکی اتاق گریم، دیگری لباس و... بود یکی از کتاب‌ها چاپ شد و شما درباره آن خواندید اما چون امیدوار بودم «زنگی رومی» را بسازم، هنوز هم کتابش را چاپ نکرده‌ام.»
چه کسی گفته، فیلم مستند فروش ندارد؟
تقوایی در صحبت‌های خود در این برنامه، حمایت ویژه‌ای از فیلم مستند کرد: «کیفیت سینمای ما تنها در تولید چند فیلم فرهنگی در سال نیست، باید یک مجموعه همه‌جانبه‌ای به وجود بیاید که ما نام آن را سینما بگذاریم. من امیدوارم کلیات صحبت را به جایی بکشانیم که مفید باشد. چه کسی گفته فیلم مستند که بهترین فروش‌ها را در دنیا دارد، نمی‌تواند در سینمای ما داشته باشد؟»
یکی از مهم‌ترین انتقاداتی که تقوایی در این برنامه مطرح کرد، انتقاد از ساختار وزارت ارشاد بود. تقوایی در این بخش از صحبت‌هایش گفت: «همیشه به وزارت ارشاد یک اشکال اساسی داشتم. وزارت ارشاد ترکیبی نزدیک به 10وزارتخانه مختلف است، مطبوعات، سینما و تئاتر، موسیقی، میراث فرهنگی وگردشگری... هر کدام خودشان یک وزارتخانه می‌خواهند، این کدام مدیر عالم و آگاهی است که بتواند این همه تخصص داشته باشد، ما به یک تجدید نظر اساسی در بنیاد وزارت ارشاد نیاز داریم.»
مخالفت با سرمایه‌گذاری دولت در سینما
ناصر تقوایی در ادامه این برنامه در سخنانی گفت: «من هیچ‌کدام از کارهایم را با تهیه‌کنندگان دولتی کار نکردم و تا به امروز یک ریال از پول دولت وارد کارهای من نشده است و دوست ندارم که این اتفاق هم بیفتد و مخالف سرمایه‌گذاری دولت در سینما هستم. سینما در وهله اول یک تجارت است.»
او با اشاره به فیلم‌هایی که خارج از مرز نمایش داده شده است، اظهار کرد: «درست است که در سال‌های اخیر فیلم‌هایی داشته‌ایم که خارج از مرز نمایش داده شده است اما اتفاقا فیلم‌هایی که انتظار داریم در خارج از مرز ایران بازار پیدا کنند و موفق شوند باید فیلم‌هایی باشند که به لحاظ تجاری در ایران ساخته می‌شوند پس چرا یک دانه از این فیلم‌ها قادر نیست از مرزها بیرون بروند! فقط فیلم‌های فرهنگی ماست که از مرزها خارج می‌شوند در حالی که آنها برای تجارت ساخته شده‌اند، این چه تجارتی است که فروش نمی‌کند؟»
او ادامه داد: «آن‌وقت فیلم‌های فرهنگی ما بدنام هستند، شما هنگامی که به سال‌های اخیر نگاه کنید به‌جز دو الی سه فیلم، به‌طور متوسط سهم فروش فیلم بخش فیلم‌های بهتر ماست، در بخش فرهنگی نیز به اصطلاح بخشی از این فیلم‌های بهتر هستند. فیلم‌هایی پرفروش هستند که فیلمسازان آگاه‌تری آنها را ساخته‌اند در حالی که گروه دیگری مدعی اکران و ساخت فیلم‌های بهتری برای مردم هستند، چرا ما سطح فکر مردم را پایین فرض می‌کنیم که با هر موضوع دم‌دستی آنها را جلب کنیم. جوانان ما به چه امیدی دنبال سینما می‌روند؟!»
انتقاد تقوایی از خبرهای تلویزیون
تقوایی در این برنامه همچنین با انتقاد از بخش‌های خبری تلویزیون گفت: «کوچک‌ترین واحد فیلم، یک فیلم خبری است که ممکن است یک یا دو پلان داشته باشد. اطلاع‌رسانی که رسانه‌ها انجام می‌دهند و تلویزیون نسبت به آن برتری دارد و جلوی چشم مردم قرار دارد خبر ضرورت و فوریت تماس با جامعه است، هر اتفاقی که به شکل خبر منتشر می‌شود بخشی از جامعه با آن کار دارد. اما کیفیت خبر در تلویزیون‌های ما بسیار پایین است و اگر خودتان یک اطلاع شخصی درباره اتفاقات نداشته باشید از خبری که تلویزیون به شما می‌دهد اطلاعات بسیاری دستگیرتان نمی‌شود.»
خبری از عمارت «دایی‌جان ناپلئون» ندارم
کارگردان سریال مشهور«دایی‌جان ناپلئون» که زمانی اصغر فرهادی آن را «مهم‌ترین اثر نمایشی تاریخ سینما و تلویزیون ایران» دانسته بود، در پاسخ به سوالی درباره عمارتی که دایی‌جان ناپلئون در آن ساخته شده است، بیان کرد: «این ماجرای دردناکی است. بسیاری از مکان‌های این مملکت در حال تخریب است و ما به فکر نیستیم که یکی از آنها هم این است. من ناچار شدم برای ساخت فیلمم این عمارت را بازسازی کنم زیرا در حادثه 28مرداد سال 42 دچار آتش‌سوزی شد و من مجبور به بازسازی آن شدم که هزینه بسیاری را هم برایم در برداشت.»
او ادامه داد: «اگر این خانه اعتباری پیدا کرد، بعد از ساخته‌شدن فیلم «دایی‌جان ناپلئون» بود، شما دعا کنید که امروز این بلا برسر خود فیلم نیامده باشد، من هیچ خبری از این فیلم ندارم. من مثل همه فیلم‌های دیگرم تنها یک مشت صداهای بد و کیفیت‌های بسیار بد می‌بینم که گاهی خودم از دیدن آن شرم می‌کنم. فیلم یا صدا یا تصویر است و هیچ عنصر سومی ندارد. صداهای بد، تصویرهای مضحک و قیچی‌های بی‌مورد که نمی‌دانم چرا. متاسفانه صاحب بسیاری از این فیلم‌ها تلویزیون است.»
تقوایی افزود: «حتی فیلم‌هایی که احتمال می‌دهم هرگز نمایش ندهند از آرشیو درآوردند که بسیاری از قسمت‌ها در آن نیست و قیچی خورده است، چرا فیلم‌هایی که نمی‌خواهند نمایش بدهند را قیچی می‌زنند؟! این فیلم 16ساعت‌ونیم است اما تمام نسخه‌هایی که وجود دارند بیشتر از 14ساعت نیستند. من در ساخت این فیلم از بهترین گروه موجود استفاده کردم.»