جایگاه اطلاع‌رسانی در پیشگیری از وقوع جرم
حمیدرضا تهرانی. کارشناس روابط‌عمومی
روابط انسانی با گسترش جوامع پیچیده شد. به‌موازات آن، جوامع برای برقراری ارتباط و توسعه روابط خود به سوی استفاده از رسانه و ابزارهای اطلاع‌رسانی جمعی گرایش پیدا کردند. چندی‌بعد رشد فزاینده جمعیت و ازبین‌رفتن مرزهای جغرافیای در دنیای ارتباطات، باعث شد سرعت اطلاع‌رسانی و گسترش اخبار و اطلاعات نیز افزایش پیدا کند.
به‌تدریج برای بهره‌مندی از این ظرفیت فراگیر، موضوع اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی به‌عنوان جزئی از ساختار سازمانی نهادهای اداری در قوای حاکمیتی کشورها بدل شد و کم‌کم دفاتری با عنوان واحدهای روابط عمومی یا دفاتر اطلاع‌رسانی و ارتباطات یا با عناوین دیگر شکل گرفت. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که اولا رسالت این واحدهای سازمانی چیست و چه کارکردهایی دارند؟ در پاسخ به این مسئله باید اذعان داشت واحدهای روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی باوجود پیگیری امور اجرائی سازمان متبوع خویش، فعالیت‌های خود را معطوف به جنبه‌های اطلاع‌رسانی و آگهی‌بخشی حوزه فعالیت خود می‌کنند.
در همین راستا ماده 2 آیین‌نامه نحوه فعالیت، وظایف و اختیارات روابط‌عمومی دستگاه‌های اجرائی بیان می‌کند: «اهم فعالیت‌های روابط‌عمومی هر وزارتخانه یا سازمان اجرائی سیاست‌های اطلاع‌رسانی دولت، همکاری با رسانه‌های جمعی برای انعکاس مناسب عملکردهای بخش‌های مختلف پاسخ‌گویی به ابهام‌ها و اطلاع‌رسانی درخصوص آن دستگاه، تهیه و اجرای طرح‌های تبلیغاتی سازمان و... است».
از سوی دیگر رشد فزاینده جرم و بزهکاری، امروزه به‌عنوان دغدغه اصلی مسئولان کشورها یاد می‌شود. ازاین‌رو، باید برای برون‌رفت از این وضعیت و تلاش برای پاکسازی جامعه از بزهکاری از همه ابزارهای لازم بهره برد. همان‌طورکه در بالا آمد، واحدهای اطلاع‌رسانی و روابط‌عمومی به‌عنوان بلندگوی آگاهی‌بخشی می‌توانند در زمینه پیشگیری از وقوع جرم نقش مؤثری ایفا کنند. برای بهره‌بردن از این ظرفیت دو زمینه فعالیت می‌توان متصور شد که بدان اشاره می‌کنیم:
1. اطلاع‌رسانی خدمات: ازآنجاکه در کشور ما تعداد قابل‌توجهی متولی در پیشگیری از وقوع جرم در حال فعالیت هستند، لازم و شایسته است تا به‌نحو خوبی اهم خدمات و فعالیت‌های آنان برای آگاهی عموم مردم اطلاع‌رسانی شود. چراکه فعالیت‌های پیشگیرانه دستگاه‌ها گاه برای گروه‌های درمعرض‌خطر و حتی سایر اقشار جامعه زمینه همکاری و مشارکت آنها در اجرای هرچه‌بهتر این فعالیت‌ها را ایجاد می‌کند و نیز این اطلاع‌رسانی باعث آگاهی افراد برای بهره‌مندی از خدمات و فعالیت‌های دستگاه‌های اجرائی فوق‌الذکر می‌شود. ازاین‌رو لازم است برنامه‌ها، فعالیت‌ها و خدماتی که در دستگاه‌های مختلف دولتی و غیردولتی انجام می‌شود به اطلاع آحاد جامعه برسد.
2. آگاهی‌بخشی و ترویج فرهنگ پیشگیری: همان‌طور که اشاره شد، واحدهای اطلاع‌رسانی و روابط‌عمومی‌ها می‌توانند از جنبه آگاهی‌بخشی و ارتقای دانش پیشگیری مردم نیز اثرگذار باشند. به دیگر سخن، ابزارهای اطلاع‌رسانی و رسانه‌های گروهی را برای ترویج برنامه‌های آموزشی و تربیتی به‌کار گیرند و در این بستر ضمن ارتقای دانش حقوقی و اجتماعی افراد به‌شکل تخصصی زمینه رشد و تعالی افراد جامعه خود را فراهم کنند.
اما نکته‌ای که نباید از نظر پنهان بماند این است که اساسا بهره‌گیری از رسانه و ابزارهای اطلاع‌رسانی جمعی چنانچه به‌شکل مناسبی به‌کار گرفته نشوند، خود زمینه ترویج بزه و نشر تهمت و اکاذیب و اغتشاش در اذهان عمومی را ایجاد خواهد کرد.
معاون اول محترم قوه قضائیه حضرت حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین محسنی‌اژه‌ای در نشست خبری مورخ 06/04/94 در همین زمینه بیان کردند: «قانون می‌گوید رسانه‌ها می‌توانند انتقاد کنند اما انتقادی که سازنده باشد و همراه با توهین، تهمت و تحقیر نباشد». ایشان اشعار داشتند: «من معتقدم همه باید در چارچوب قانون عمل کنیم و رسانه‌ها به‌ویژه رسانه ملی می‌تواند برای آگاهی مردم مؤثر باشد و اتفاقا من با کسانی که در نشست‌های من حضور پیدا می‌کنند روابط خوبی دارم.
اما گاهی برخی دوست دارند در محاکم بچرخند و گزارش مکتوب و تصویری تهیه کنند، این نمی‌شود». ازاین‌رو باید توجه کرد عملکرد رسانه و واحدهای اطلاع‌رسانی در جامعه به‌شدت اثرگذار است. لکن باید از آن و برای ترویج آموزه‌های صحیح استفاده کرد که در این مرقومه به جایگاه آن در پیشگیری از وقوع جرم اشاره شد.
روابط انسانی با گسترش جوامع پیچیده شد. به‌موازات آن، جوامع برای برقراری ارتباط و توسعه روابط خود به سوی استفاده از رسانه و ابزارهای اطلاع‌رسانی جمعی گرایش پیدا کردند. چندی‌بعد رشد فزاینده جمعیت و ازبین‌رفتن مرزهای جغرافیای در دنیای ارتباطات، باعث شد سرعت اطلاع‌رسانی و گسترش اخبار و اطلاعات نیز افزایش پیدا کند.
به‌تدریج برای بهره‌مندی از این ظرفیت فراگیر، موضوع اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی به‌عنوان جزئی از ساختار سازمانی نهادهای اداری در قوای حاکمیتی کشورها بدل شد و کم‌کم دفاتری با عنوان واحدهای روابط عمومی یا دفاتر اطلاع‌رسانی و ارتباطات یا با عناوین دیگر شکل گرفت. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که اولا رسالت این واحدهای سازمانی چیست و چه کارکردهایی دارند؟ در پاسخ به این مسئله باید اذعان داشت واحدهای روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی باوجود پیگیری امور اجرائی سازمان متبوع خویش، فعالیت‌های خود را معطوف به جنبه‌های اطلاع‌رسانی و آگهی‌بخشی حوزه فعالیت خود می‌کنند.
در همین راستا ماده 2 آیین‌نامه نحوه فعالیت، وظایف و اختیارات روابط‌عمومی دستگاه‌های اجرائی بیان می‌کند: «اهم فعالیت‌های روابط‌عمومی هر وزارتخانه یا سازمان اجرائی سیاست‌های اطلاع‌رسانی دولت، همکاری با رسانه‌های جمعی برای انعکاس مناسب عملکردهای بخش‌های مختلف پاسخ‌گویی به ابهام‌ها و اطلاع‌رسانی درخصوص آن دستگاه، تهیه و اجرای طرح‌های تبلیغاتی سازمان و... است».
از سوی دیگر رشد فزاینده جرم و بزهکاری، امروزه به‌عنوان دغدغه اصلی مسئولان کشورها یاد می‌شود. ازاین‌رو، باید برای برون‌رفت از این وضعیت و تلاش برای پاکسازی جامعه از بزهکاری از همه ابزارهای لازم بهره برد. همان‌طورکه در بالا آمد، واحدهای اطلاع‌رسانی و روابط‌عمومی به‌عنوان بلندگوی آگاهی‌بخشی می‌توانند در زمینه پیشگیری از وقوع جرم نقش مؤثری ایفا کنند. برای بهره‌بردن از این ظرفیت دو زمینه فعالیت می‌توان متصور شد که بدان اشاره می‌کنیم:
1. اطلاع‌رسانی خدمات: ازآنجاکه در کشور ما تعداد قابل‌توجهی متولی در پیشگیری از وقوع جرم در حال فعالیت هستند، لازم و شایسته است تا به‌نحو خوبی اهم خدمات و فعالیت‌های آنان برای آگاهی عموم مردم اطلاع‌رسانی شود. چراکه فعالیت‌های پیشگیرانه دستگاه‌ها گاه برای گروه‌های درمعرض‌خطر و حتی سایر اقشار جامعه زمینه همکاری و مشارکت آنها در اجرای هرچه‌بهتر این فعالیت‌ها را ایجاد می‌کند و نیز این اطلاع‌رسانی باعث آگاهی افراد برای بهره‌مندی از خدمات و فعالیت‌های دستگاه‌های اجرائی فوق‌الذکر می‌شود. ازاین‌رو لازم است برنامه‌ها، فعالیت‌ها و خدماتی که در دستگاه‌های مختلف دولتی و غیردولتی انجام می‌شود به اطلاع آحاد جامعه برسد.
2. آگاهی‌بخشی و ترویج فرهنگ پیشگیری: همان‌طور که اشاره شد، واحدهای اطلاع‌رسانی و روابط‌عمومی‌ها می‌توانند از جنبه آگاهی‌بخشی و ارتقای دانش پیشگیری مردم نیز اثرگذار باشند. به دیگر سخن، ابزارهای اطلاع‌رسانی و رسانه‌های گروهی را برای ترویج برنامه‌های آموزشی و تربیتی به‌کار گیرند و در این بستر ضمن ارتقای دانش حقوقی و اجتماعی افراد به‌شکل تخصصی زمینه رشد و تعالی افراد جامعه خود را فراهم کنند.
اما نکته‌ای که نباید از نظر پنهان بماند این است که اساسا بهره‌گیری از رسانه و ابزارهای اطلاع‌رسانی جمعی چنانچه به‌شکل مناسبی به‌کار گرفته نشوند، خود زمینه ترویج بزه و نشر تهمت و اکاذیب و اغتشاش در اذهان عمومی را ایجاد خواهد کرد.
معاون اول محترم قوه قضائیه حضرت حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین محسنی‌اژه‌ای در نشست خبری مورخ 06/04/94 در همین زمینه بیان کردند: «قانون می‌گوید رسانه‌ها می‌توانند انتقاد کنند اما انتقادی که سازنده باشد و همراه با توهین، تهمت و تحقیر نباشد». ایشان اشعار داشتند: «من معتقدم همه باید در چارچوب قانون عمل کنیم و رسانه‌ها به‌ویژه رسانه ملی می‌تواند برای آگاهی مردم مؤثر باشد و اتفاقا من با کسانی که در نشست‌های من حضور پیدا می‌کنند روابط خوبی دارم.
اما گاهی برخی دوست دارند در محاکم بچرخند و گزارش مکتوب و تصویری تهیه کنند، این نمی‌شود». ازاین‌رو باید توجه کرد عملکرد رسانه و واحدهای اطلاع‌رسانی در جامعه به‌شدت اثرگذار است. لکن باید از آن و برای ترویج آموزه‌های صحیح استفاده کرد که در این مرقومه به جایگاه آن در پیشگیری از وقوع جرم اشاره شد.