صنعت توریسم در استان کردستان
محمد حاتمی
استان کردستان استانی با پتانسیل‌های فراوان دارای جمعیتی بالغ‌بر 011/603/1 می‌باشد. واقعیتی غیرقابل‌انکار این است که معضلات در جوامع کم تا بیش وجود دارد و منشأ این معضلات به اقتصاد بی‌ربط نیست، باید توجهی نیز به وضعیت وخیم کار و نرخ بالای بیکاری در استان کرد. استان کردستان با دارا بودن پتانسیل‌های انسانی و طبیعی می‌تواند در صنعت توریسم پیشرفت بیشتر به نسبت وضعیت کنونی داشته باشد.سازمان جهانی گردشگری در سال 1995 تعریفی نهایی از گردشگری ارائه کرد که بدین شرح است:
«مجموعه فعالیت‌های فرد یا افرادی که به مکانی غیر از مکان عادی زندگی خود مسافرت و حداقل یک‌شب و حداکثر یک سال در آنجا اقامت می‌کنند و هدف از مسافرت آنان نیز گذراندن اوقات فراغت است. البته اهدافی نظیر اشتغال و کسب درآمد شامل آن نمی‌شود» براین اساس کسانی که شامل این تعریف می‌شوند نیز گردشگر نامیده می‌شوند.
با نگاهی به تعریفی که سازمان جهانی جهانگردی از گردشگری پایدار دارد «گردشگری‌ای پایدار است که هم‌زمان با حفظ و افزایش فرصت‌ها برای آینده نیازهای مناطق میزبان و گردشگران حاضر در آن منطقه را فراهم کند. درواقع مدیریت منابع و توسعه گردشگری باید به صورتی انجام گیرد که در کنار تأمین نیازهای اقتصادی، اجتماعی و زیباشناختی تمامیت فرهنگی، فرایندهای ضروری زیست‌محیطی، تنوع زیستی و سیستم‌های بقا حفظ گردند.» با توجه به این بیانیه و تعریف، اصول و مبانی زیر برای توسعه گردشگری مطرح می‌گردد:
1. طبیعت، تاریخ، فرهنگ و منابع دیگر جهت استفاده دائم در آینده برای گردشگری حفظ‌شده‌اند که منافعی را نیز برای جامعه امروز به همراه دارند.
2. توسعه گردشگری، برنامه‌ریزی و مدیریت شود تا مشکلات فرهنگی، اجتماعی یا زیست‌محیطی جدی در منطقه ایجاد نکند.
3. در صورت نیاز، کیفیت کلی زیست‌محیطی منطقه گردشگری حفظ و وضع آن بهبود یابد.
مصاحبه با داود جمینی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی بخوانید:
گردشگری درروند توسعه و پیشرفت استان تا چه حد اثرگذار است؟
ابتدا با اشاره به اینکه در ایران نسبت به کشورهای توسعه‌یافته کمتر به‌صورت تخصصی صنعت گردشگری پرداخته‌شده است. به‌عنوان‌مثال در کشورمان تا یکی دو سال پیش در دانشگاه‌های کشور، مقطع دکترای رشته تخصصی گردشگری دایر شده است بااین‌وجود روند توجه به گردشگری در کشورمان امیدوارکننده است.
از رشته‌های مرتبط با صنعت گردشگری در کشورمان می‌توان به مدیریت جهانگردی، جغرافیا و برنامه‌ریزی توریسم، جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی و شهری اشاره کرد که مطالعات قابل‌توجهی در این زمینه انجام داده‌اند. به‌صورت کلی در مقالات، کتاب‌ها و نوشته‌های متعددی به‌صورت تئوری و عملی از تأثیرات فراوان گردشگری بر توسعه سخن به میان آمده است.با توجه به اینکه مزایا و مضراتی را برای صنعت گردشگری می‌توان متصور شد، باید برنامه‌ریزی در جهتی باشد که بتوانیم از مزایای این صنعت حداکثر استفاده و بهره را ببریم و نکات منفی صنعت گردشگری را به حداقل برسانیم.
در استان کردستان باوجود مشکلاتی نظیر کم‌آبی، فرسایش خاک، ضعف زیرساخت‌های اقتصادی و...، برای توسعه استان ناگزیریم به سمت گزینه‌هایی برویم که فرصت بیشتری را برای توسعه استان مهیا می‌نماید. یکی از مهم‌ترین این گزینه‌ها برای توسعه استان کردستان، توسعه صنعت گردشگری است. ازآنجایی‌که استان کردستان به لحاظ توان‌های محیطی و انسانی دارای قابلیت‌های متعددی برای توسعه صنعت گردشگری است و با توجه به اینکه توسعه گردشگری دارای اثرات مستقیم و غیرمستقیمی بر توسعه اشتغال، کارآفرینی، درآمد، تنوع تولید و ...، است، لذا، توسعه صنعت گردشگری در استان کردستان می‌توان راهگشای بسیاری از مشکلات اقتصادی و توسعه استان باشد.
به نظر شما زیرساخت‌های صنعت گردشگری در استان به حد تعادل رسیده است؟
در حال حاضر نه‌تنها در استان کردستان بلکه در کل کشور مخصوصاً مناطق مرزی ضعف زیرساخت‌های گردشگری وجود دارد و فاصله قابل‌توجهی میان نقطه ایدآل و وضعیت موجود وجود دارد. استان کردستان نیز از این قضیه مستثنا نیست. زیرساخت‌های گردشگری می‌تواند به خدمات اسکان، حمل‌ونقل، امنیت، شرایط بهداشتی محیط و ... اطلاق گردد. درمجموع جاذبه گردشگری می‌بایست خدمات رفاهی لازم را دارا باشد تا ضمن برآورده کردن توقعات گردشگران، زمینه و بستر سفر مجدد و معرفی آن به دیگران فراهم گردد.
پتانسیل استان کردستان برای جذب گردشگر در چه حدی است؟ کدامین راهکار می‌تواند اثرگذارتر باشد و می‌توان به آن تکیه کرد؟
به‌طورکلی ایران در دنیا از کشورهای مطرح درزمینه گردشگری می‌باشد و در میان استان‌های کشور، استان کردستان جزو مطرح‌ترین استان‌های کشور می‌باشد که توانایی قابل‌توجهی در زمینه توسعه گردشگری دارد به‌طورکلی قابلیت‌های استان کردستان به لحاظ گردشگری را می‌توان به دو گروه جاذبه‌های طبیعی و انسانی تقسیم نمود و در موادی این دو عامل در یک محل به‌صورت ترکیبی وجود دارند.در بخش جاذبه‌های انسانی می‌توان به آثار تاریخی واقع در شهرهای سنندج، مریوان، قروه، بانه، بیجار، سقز و ... اشاره کرد و همچنین به روستاهای نمونه گردشگری استان مانند روستای پالنگان و همچنین آداب‌ورسوم سنتی و مراسمت باستانی از قبیل مراسم پیر شالیار، عید نوروز و. اشاره‌کرده که توانایی جذب هزار گردشگر را به سطح استان دارند. در بخش آثار طبیعی نیز ذکر این نکته کافی است که در فصول مختلف شرایط محیطی حاکم بر منطقه، به‌گونه‌ای است که می‌تواند گردشگران داخلی و خارجی متعددی را به سمت استان سوق دهد.
درمجموع استان کردستان به لحاظ قابلیت‌های گردشگری، از استان‌های مطرح کشور است و می‌توان گفت به لحاظ قابلیت این استان در حد قابل قبولی قرار دارد و می‌توان روی این استان به‌عنوان یک گزینه کلیدی جهت برنامه‌های توسعه گردشگری در کشور، حساب باز کرد.
راهکارهای متعددی را می‌توان برای توسعه گردشگری در استان مطرح نمود. بااین‌وجود باید متناسب با شرایط هر منطقه و جاذبه گردشگری، راهکار یا راهکارهای مختص آن را ارائه نمود. چراکه هر جاذبه گردشگری می‌تواند دارای تفاوت بنیادی با جاذبه دیگر باشد و ارائه یک راهکار کلی برای همه جاذبه گردشگری می‌تواند گمراه‌کننده باشد. لذا ابتدا باید بامطالعه دقیق و نیازسنجی جاذبه‌های گردشگری، راهکار متناسب با آن را شناسایی و عملیاتی ساخت.
صنعت گردشگری تا چه حد می‌تواند برای اقتصاد مفید باشد و آن را تقویت کند؟
شاید اشاره به این مطلب مهم باشد که در دنیای امروز همه‌چیز به هم ربط دارد و این ارتباط با صورت زنجیره وار و درهم‌تنیده می‌باشد. همان‌طور که در مستند "home" به این مطلب به‌کرات اشاره می‌شود که همه‌چیز به هم ربط دارد. توسعه گردشگری نیز به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم می‌تواند در توسعه اقتصادی استان کردستان مؤثر باشد. این اثرگذاری می‌تواند در زمینه افزایش تنوع شغلی، افزایش درآمد، کاهش سطح بیکاری، افزایش آگاهی‌های اجتماعی و ...، باشد. برای روشن شدن موضوع به روستای پالنگان توجه کنید که گردشگری به چه صورتی توانسته وضعیت اقتصادی ساکنان را تحت تأثیر قرار داده است لازم به ذکر است می‌توان با برنامه‌ریزی مناسب، اثرات مثبت اقتصادی گردشگری بر ساکنان روستای پالنگان را دوچندان نمود. این در حالی است که در سطح استان کردستان، ده‌ها و صدهای پالنگان دیگر وجود دارد که نیازمند توجه به آن‌ها و توسعه صنعت گردشگری در این مکان‌ها هستیم.
صنعت گردشگری چه رابطه‌ای با اشتغال‌زایی می‌تواند داشته باشد؟
به‌صورت خلاصه می‌توان چنین عنوان کرد که در مقالات متعددی ارتباط مستقیم بین گردشگری و اشتغال‌زایی به اثبات رسیده و در استان کردستان نیز، این امر دور از واقعیت نیست که توسعه صنعت گردشگری می‌تواند به توسعه اشتغال و کاهش بیکاری در استان منجر گردد.
توسعه صنعت گردشگری در استان کردستان نیازمند یک برنامه‌ریزی منسجم میان مسئولین و برنامه‌ریزان استان با مشارکت ساکنان جامعه شهری و روستایی استان است. با توجه به اینکه در حال حاضر مسئولان سطح بالای استان افرادی متخصص و کارکشته در زمینه‌های مختلف توسعه هستند و تمایل قابل‌توجهی را به توسعه استان دارند، اکنون زمان مناسبی است که یک برنامه منسجم و همه‌جانبه را برای توسعه گردشگری استان کردستان تدوین و اجرا نمود. لازم به یادآوری است باید این برنامه‌ریزی‌ها متناسب با جاذبه‌های گردشگری بوده و در اجرایی ساختن آن‌ها، باید به مشارکت جوامع میزبان، توجه اساسی داشت.
استان کردستان استانی با پتانسیل‌های فراوان دارای جمعیتی بالغ‌بر 011/603/1 می‌باشد. واقعیتی غیرقابل‌انکار این است که معضلات در جوامع کم تا بیش وجود دارد و منشأ این معضلات به اقتصاد بی‌ربط نیست، باید توجهی نیز به وضعیت وخیم کار و نرخ بالای بیکاری در استان کرد. استان کردستان با دارا بودن پتانسیل‌های انسانی و طبیعی می‌تواند در صنعت توریسم پیشرفت بیشتر به نسبت وضعیت کنونی داشته باشد.سازمان جهانی گردشگری در سال 1995 تعریفی نهایی از گردشگری ارائه کرد که بدین شرح است:
«مجموعه فعالیت‌های فرد یا افرادی که به مکانی غیر از مکان عادی زندگی خود مسافرت و حداقل یک‌شب و حداکثر یک سال در آنجا اقامت می‌کنند و هدف از مسافرت آنان نیز گذراندن اوقات فراغت است. البته اهدافی نظیر اشتغال و کسب درآمد شامل آن نمی‌شود» براین اساس کسانی که شامل این تعریف می‌شوند نیز گردشگر نامیده می‌شوند.
با نگاهی به تعریفی که سازمان جهانی جهانگردی از گردشگری پایدار دارد «گردشگری‌ای پایدار است که هم‌زمان با حفظ و افزایش فرصت‌ها برای آینده نیازهای مناطق میزبان و گردشگران حاضر در آن منطقه را فراهم کند. درواقع مدیریت منابع و توسعه گردشگری باید به صورتی انجام گیرد که در کنار تأمین نیازهای اقتصادی، اجتماعی و زیباشناختی تمامیت فرهنگی، فرایندهای ضروری زیست‌محیطی، تنوع زیستی و سیستم‌های بقا حفظ گردند.» با توجه به این بیانیه و تعریف، اصول و مبانی زیر برای توسعه گردشگری مطرح می‌گردد:
1. طبیعت، تاریخ، فرهنگ و منابع دیگر جهت استفاده دائم در آینده برای گردشگری حفظ‌شده‌اند که منافعی را نیز برای جامعه امروز به همراه دارند.
2. توسعه گردشگری، برنامه‌ریزی و مدیریت شود تا مشکلات فرهنگی، اجتماعی یا زیست‌محیطی جدی در منطقه ایجاد نکند.
3. در صورت نیاز، کیفیت کلی زیست‌محیطی منطقه گردشگری حفظ و وضع آن بهبود یابد.
مصاحبه با داود جمینی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی بخوانید:
گردشگری درروند توسعه و پیشرفت استان تا چه حد اثرگذار است؟
ابتدا با اشاره به اینکه در ایران نسبت به کشورهای توسعه‌یافته کمتر به‌صورت تخصصی صنعت گردشگری پرداخته‌شده است. به‌عنوان‌مثال در کشورمان تا یکی دو سال پیش در دانشگاه‌های کشور، مقطع دکترای رشته تخصصی گردشگری دایر شده است بااین‌وجود روند توجه به گردشگری در کشورمان امیدوارکننده است.
از رشته‌های مرتبط با صنعت گردشگری در کشورمان می‌توان به مدیریت جهانگردی، جغرافیا و برنامه‌ریزی توریسم، جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی و شهری اشاره کرد که مطالعات قابل‌توجهی در این زمینه انجام داده‌اند. به‌صورت کلی در مقالات، کتاب‌ها و نوشته‌های متعددی به‌صورت تئوری و عملی از تأثیرات فراوان گردشگری بر توسعه سخن به میان آمده است.با توجه به اینکه مزایا و مضراتی را برای صنعت گردشگری می‌توان متصور شد، باید برنامه‌ریزی در جهتی باشد که بتوانیم از مزایای این صنعت حداکثر استفاده و بهره را ببریم و نکات منفی صنعت گردشگری را به حداقل برسانیم.
در استان کردستان باوجود مشکلاتی نظیر کم‌آبی، فرسایش خاک، ضعف زیرساخت‌های اقتصادی و...، برای توسعه استان ناگزیریم به سمت گزینه‌هایی برویم که فرصت بیشتری را برای توسعه استان مهیا می‌نماید. یکی از مهم‌ترین این گزینه‌ها برای توسعه استان کردستان، توسعه صنعت گردشگری است. ازآنجایی‌که استان کردستان به لحاظ توان‌های محیطی و انسانی دارای قابلیت‌های متعددی برای توسعه صنعت گردشگری است و با توجه به اینکه توسعه گردشگری دارای اثرات مستقیم و غیرمستقیمی بر توسعه اشتغال، کارآفرینی، درآمد، تنوع تولید و ...، است، لذا، توسعه صنعت گردشگری در استان کردستان می‌توان راهگشای بسیاری از مشکلات اقتصادی و توسعه استان باشد.
به نظر شما زیرساخت‌های صنعت گردشگری در استان به حد تعادل رسیده است؟
در حال حاضر نه‌تنها در استان کردستان بلکه در کل کشور مخصوصاً مناطق مرزی ضعف زیرساخت‌های گردشگری وجود دارد و فاصله قابل‌توجهی میان نقطه ایدآل و وضعیت موجود وجود دارد. استان کردستان نیز از این قضیه مستثنا نیست. زیرساخت‌های گردشگری می‌تواند به خدمات اسکان، حمل‌ونقل، امنیت، شرایط بهداشتی محیط و ... اطلاق گردد. درمجموع جاذبه گردشگری می‌بایست خدمات رفاهی لازم را دارا باشد تا ضمن برآورده کردن توقعات گردشگران، زمینه و بستر سفر مجدد و معرفی آن به دیگران فراهم گردد.
پتانسیل استان کردستان برای جذب گردشگر در چه حدی است؟ کدامین راهکار می‌تواند اثرگذارتر باشد و می‌توان به آن تکیه کرد؟
به‌طورکلی ایران در دنیا از کشورهای مطرح درزمینه گردشگری می‌باشد و در میان استان‌های کشور، استان کردستان جزو مطرح‌ترین استان‌های کشور می‌باشد که توانایی قابل‌توجهی در زمینه توسعه گردشگری دارد به‌طورکلی قابلیت‌های استان کردستان به لحاظ گردشگری را می‌توان به دو گروه جاذبه‌های طبیعی و انسانی تقسیم نمود و در موادی این دو عامل در یک محل به‌صورت ترکیبی وجود دارند.در بخش جاذبه‌های انسانی می‌توان به آثار تاریخی واقع در شهرهای سنندج، مریوان، قروه، بانه، بیجار، سقز و ... اشاره کرد و همچنین به روستاهای نمونه گردشگری استان مانند روستای پالنگان و همچنین آداب‌ورسوم سنتی و مراسمت باستانی از قبیل مراسم پیر شالیار، عید نوروز و. اشاره‌کرده که توانایی جذب هزار گردشگر را به سطح استان دارند. در بخش آثار طبیعی نیز ذکر این نکته کافی است که در فصول مختلف شرایط محیطی حاکم بر منطقه، به‌گونه‌ای است که می‌تواند گردشگران داخلی و خارجی متعددی را به سمت استان سوق دهد.
درمجموع استان کردستان به لحاظ قابلیت‌های گردشگری، از استان‌های مطرح کشور است و می‌توان گفت به لحاظ قابلیت این استان در حد قابل قبولی قرار دارد و می‌توان روی این استان به‌عنوان یک گزینه کلیدی جهت برنامه‌های توسعه گردشگری در کشور، حساب باز کرد.
راهکارهای متعددی را می‌توان برای توسعه گردشگری در استان مطرح نمود. بااین‌وجود باید متناسب با شرایط هر منطقه و جاذبه گردشگری، راهکار یا راهکارهای مختص آن را ارائه نمود. چراکه هر جاذبه گردشگری می‌تواند دارای تفاوت بنیادی با جاذبه دیگر باشد و ارائه یک راهکار کلی برای همه جاذبه گردشگری می‌تواند گمراه‌کننده باشد. لذا ابتدا باید بامطالعه دقیق و نیازسنجی جاذبه‌های گردشگری، راهکار متناسب با آن را شناسایی و عملیاتی ساخت.
صنعت گردشگری تا چه حد می‌تواند برای اقتصاد مفید باشد و آن را تقویت کند؟
شاید اشاره به این مطلب مهم باشد که در دنیای امروز همه‌چیز به هم ربط دارد و این ارتباط با صورت زنجیره وار و درهم‌تنیده می‌باشد. همان‌طور که در مستند "home" به این مطلب به‌کرات اشاره می‌شود که همه‌چیز به هم ربط دارد. توسعه گردشگری نیز به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم می‌تواند در توسعه اقتصادی استان کردستان مؤثر باشد. این اثرگذاری می‌تواند در زمینه افزایش تنوع شغلی، افزایش درآمد، کاهش سطح بیکاری، افزایش آگاهی‌های اجتماعی و ...، باشد. برای روشن شدن موضوع به روستای پالنگان توجه کنید که گردشگری به چه صورتی توانسته وضعیت اقتصادی ساکنان را تحت تأثیر قرار داده است لازم به ذکر است می‌توان با برنامه‌ریزی مناسب، اثرات مثبت اقتصادی گردشگری بر ساکنان روستای پالنگان را دوچندان نمود. این در حالی است که در سطح استان کردستان، ده‌ها و صدهای پالنگان دیگر وجود دارد که نیازمند توجه به آن‌ها و توسعه صنعت گردشگری در این مکان‌ها هستیم.
صنعت گردشگری چه رابطه‌ای با اشتغال‌زایی می‌تواند داشته باشد؟
به‌صورت خلاصه می‌توان چنین عنوان کرد که در مقالات متعددی ارتباط مستقیم بین گردشگری و اشتغال‌زایی به اثبات رسیده و در استان کردستان نیز، این امر دور از واقعیت نیست که توسعه صنعت گردشگری می‌تواند به توسعه اشتغال و کاهش بیکاری در استان منجر گردد.
توسعه صنعت گردشگری در استان کردستان نیازمند یک برنامه‌ریزی منسجم میان مسئولین و برنامه‌ریزان استان با مشارکت ساکنان جامعه شهری و روستایی استان است. با توجه به اینکه در حال حاضر مسئولان سطح بالای استان افرادی متخصص و کارکشته در زمینه‌های مختلف توسعه هستند و تمایل قابل‌توجهی را به توسعه استان دارند، اکنون زمان مناسبی است که یک برنامه منسجم و همه‌جانبه را برای توسعه گردشگری استان کردستان تدوین و اجرا نمود. لازم به یادآوری است باید این برنامه‌ریزی‌ها متناسب با جاذبه‌های گردشگری بوده و در اجرایی ساختن آن‌ها، باید به مشارکت جوامع میزبان، توجه اساسی داشت.