|

مخاطرات محیطی و زنان

نیازی فراموش شده

دکتر حسن جولایی.دکترای سیاستگذاری سلامت - رییس پژوهشکده سلامت دانشگاه علوم پزشکی شیراز

سلامت محیطی به مجموعه تاثیر و تاثرات و یا کنش و واکنش بین انسان و محیط پیرامونش هست. حاصل این بر هم کنش ها می تواند موجب ارتقای سلامت و یا در معرض خطر قرار گرفتن سلامت انسسان ها گردد.
بر این اساس خطرات زیست محیطی ( Environmental Hazards) را می توان به مواد، حالت یا یک رویدادی اطلاق نمود که تهدیدی برای فرد و یا افرادی که در آن زندگی می کنند، بوده و یا تاثیری معکوس بر سلامت افراد بگذارد. گرچه این مخاطرات می تواند شامل آلودگی ها و یا بلایای طبیعی باشد، اما بخش اعظمی از آسیب های محیطی مربوط به پیشرفت‎های صنعتی و فن آوری هستند که اثرات منفی بر محیط زیست و سلامت انسان دارند.
خطرهای انسان ساخت را می توان در چهار نوع طبقه بندی کرد: شیمیایی، فیزیکی (مکانیکی)، بیولوژیک و روانی - اجتماعی.
خطرات شیمیایی آن دسته خطراتی است که توسط مواد شیمیایی ایجاد می شود که باعث ایجاد آسیب قابل توجهی به محیط زیست و نهایتا انسان می شود مانند آلودگی خاک و استعمال دخانیات. خطرات فیزیکی نوعی خطر شغلی شامل خطرات زیست محیطی است که می تواند با تماس یا بدون تماس باعث ایجاد خطر شود مانند آلودگی صوتی، اشعه ایکس.
خطرات بیولوژیکی به آن دسته از مواد بیولوژیکی اشاره دارند که تهدیدی برای سلامتی موجودات زنده و به طور خاص انسان ها ایجاد می کنند مانند مواد آلرژی زا، اپیدمی ها و مسمومیت غذایی. چهارمین دسته خطرات روانی- اجتماعی می باشند که شامل استرس، خشونت و سایر عوامل استرس زا می باشد اما به آنها محدود نمی‎شود. یکی از ابعاد ارتقای سلامت جامعه توجه به مکانیزم های محیط زیستی است که با تاثیرات اکولوژیکی، سلامت افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. آلودگی محیط زیستی اعم از آلودگی آب، آلودگی هوا، آلودگی صوتی و ... موجب کاهش وضعیت سلامت می گردد.
بر اساس شواهد اثرات مخاطرات زیست محیطی بنابه دلایل متعدد بر زنان بیش از مردان است. نه تنها از نظر فیزیولوژیک بلکه از نظر اقتصادی اجتماعی نیز آسیب پذیری خانم ها از مخاطرات زیست محیطی بیشتر است. این مخاطرات از زمان کودکی تا سالمندی زنان را تهدید می کند. در جنگ ها بیشترین قربانیان خشونت و عواقب اقتصادی- اجتماعی پس از آن خانم ها هستند. تحقیقات نشان می دهد افزایش ذرات ریز در هوا بر سلامت روان تاثیرگذار است. تاثیر آلودگی هوا بر بیماری های قلب و عروق، بیماری های ریوی همچون آسم، سکته مغزی، انواع سرطان ها و حتی مرگ زودرس به اثبات رسیده است. به طور کلی زنان نسبت به مردان کمتر به بیماری های قلبی مبتلا می شوند اما ابتلا به این بیماری در زنان مبتلا به دیابت در ازای هر 10 میکروگرم آلایندگی در هر متر مربع از هوا افزایش می‌یابد. این تصور که زنان خانه دار که بیشتر زمان خود را در خانه سپری می کنند کمتر در معرض مخاطرات ناشی از آلودگی هوا قرار دارند بسیار غلط است. طبق گزارش های مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، آلودگی هوا مهمترین مخاطره برای زنانی است که در منزل فعالند. دو نوع آلودگی هوا زنان خانه دار را تهدید می کند؛ یک نوع آلودگی ناشی از آلودگی های بیرون از منزل است به طوری که در شهرهای بزرگی چون تهران آلاینده های داخل و خارج از خانه با هم تفاوت چندانی ندارند. نوع دوم آلودگی ناشی از پخت و پز، روشن کردن گاز و یا استنشاق گازهای حاصل از مواد پاک کننده است. استنشاق هر دو نوع آلودگی هوا در داخل و خارج از خانه سلامت زنان را در معرض خطر قرار می دهد. آلایند های هوا از قیل ذرات معلق و فلزات سنگین می تواند میزان باروری خانم ها را افزایش داده و میزان ناباروری را افزایش دهد. همچنین در محیط های کاری بیرون از خانه نیز به دلیل مسئولیت دوگانه خانه و محیط کار زنان بیشتر مستعد آسیب های روانی هستند که اگر مخاطرات خشونت های جنسی نیز به آن اضافه گردد، آسیب پذیری آنها به مراتب بیشتر خواهد بود. تاثیر تغییرات آب و هوایی بر سلامت زنان و مردان متفاوت بوده و وابسته به عوامل جغرافیایی و اقتصادی- اجتماعی است. در این بین، زنان به ویژه آنهایی که در فقر بیشتری هستند با ریسک بالاتری از تاثیرات ناشی از تغییرات آب و هوایی مواجه هستند. در تغییرات آب و هوایی، مرگ و میر زنان افزایش یافته و امید به زندگی کمتری دارند. همچنین در شرایط خاصی مانند دوران بارداری، نیازهای تغذیه ای خاصی دارند که آنها را در خطر ابتلا به بیماری های حساسیت به آب و هوا قرار می دهد.
زنان و دختران بیشتر در معرض خطر خشونت های جسمی، جنسی و خانگی بعد از حوادث و بلایا قرار دارند. این تاثیرات با کاهش موقعیت اقتصادی- اجتماعی زنان تقویت می شود. علی رغم اینکه در سطح جهانی زنان نسبت به خطرات زیست محیطی آسیب پذیرتر از مردان هستند، قوانین دولتی حمایت کمی برای زنان در نظر گرفته است. به منظور کاهش مخاطرات محیطی قوانین و سیاستهای ناقص تا کاملی بسته به نوع توسعه یافتگی کشورها برای محفاظت از جامعه تدوین شده و موجود است، اما بسیاری از آنها متناسب با جنسیت نبوده و به صورت عام گروه مخاطب را دیده که لذا پاسخ به نیازهای ویژه زنان نیست. توجه به سلامت زنان به عنوان نیمی از جامعه که مسئول تربیت فرزندان می باشند بسیار حائز اهمیت است. در این راستا کشور ما نیز همانند بسیاری از نهادهای بین المللی و کشورهای توسعه یافته نیاز به طراحی سیاستهای کاهش مخاطرات زیست محیطی با رویکرد پاسخگویی به نیاز متفاوت هر دو جنس، عادلانه (برخورداری همه اقشار جغرافیای، اقتصادی- اجتماعی از این سیاستهای حمایتی)، مبتنی بر شواهد و با درگیر نمودن مردم و تمام بخشهای توسعه می باشد. کشور ما اکنون در عین دارا بودن برنامه هایی گسسته در حوزه حقوقی، قانونی و اجرایی هنوز نتوانسته به بسیاری از نیازهای جامعه به ویژه زنان در این حوزه پاسخ دهد و بر ای این مهم نیاز به اهتمام بیش از پیش تمام ارکان حاکمیت اعم از مردم، قوه قضائیه ، مجریه و مقننه دارد تا پاسخی در خور و پیش از وقوع اثرات مخرب بیشتر و زیانبارتر مخاطرات محیطی بر شهروندان این مرز و بوم بدهد.

سلامت محیطی به مجموعه تاثیر و تاثرات و یا کنش و واکنش بین انسان و محیط پیرامونش هست. حاصل این بر هم کنش ها می تواند موجب ارتقای سلامت و یا در معرض خطر قرار گرفتن سلامت انسسان ها گردد.
بر این اساس خطرات زیست محیطی ( Environmental Hazards) را می توان به مواد، حالت یا یک رویدادی اطلاق نمود که تهدیدی برای فرد و یا افرادی که در آن زندگی می کنند، بوده و یا تاثیری معکوس بر سلامت افراد بگذارد. گرچه این مخاطرات می تواند شامل آلودگی ها و یا بلایای طبیعی باشد، اما بخش اعظمی از آسیب های محیطی مربوط به پیشرفت‎های صنعتی و فن آوری هستند که اثرات منفی بر محیط زیست و سلامت انسان دارند.
خطرهای انسان ساخت را می توان در چهار نوع طبقه بندی کرد: شیمیایی، فیزیکی (مکانیکی)، بیولوژیک و روانی - اجتماعی.
خطرات شیمیایی آن دسته خطراتی است که توسط مواد شیمیایی ایجاد می شود که باعث ایجاد آسیب قابل توجهی به محیط زیست و نهایتا انسان می شود مانند آلودگی خاک و استعمال دخانیات. خطرات فیزیکی نوعی خطر شغلی شامل خطرات زیست محیطی است که می تواند با تماس یا بدون تماس باعث ایجاد خطر شود مانند آلودگی صوتی، اشعه ایکس.
خطرات بیولوژیکی به آن دسته از مواد بیولوژیکی اشاره دارند که تهدیدی برای سلامتی موجودات زنده و به طور خاص انسان ها ایجاد می کنند مانند مواد آلرژی زا، اپیدمی ها و مسمومیت غذایی. چهارمین دسته خطرات روانی- اجتماعی می باشند که شامل استرس، خشونت و سایر عوامل استرس زا می باشد اما به آنها محدود نمی‎شود. یکی از ابعاد ارتقای سلامت جامعه توجه به مکانیزم های محیط زیستی است که با تاثیرات اکولوژیکی، سلامت افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. آلودگی محیط زیستی اعم از آلودگی آب، آلودگی هوا، آلودگی صوتی و ... موجب کاهش وضعیت سلامت می گردد.
بر اساس شواهد اثرات مخاطرات زیست محیطی بنابه دلایل متعدد بر زنان بیش از مردان است. نه تنها از نظر فیزیولوژیک بلکه از نظر اقتصادی اجتماعی نیز آسیب پذیری خانم ها از مخاطرات زیست محیطی بیشتر است. این مخاطرات از زمان کودکی تا سالمندی زنان را تهدید می کند. در جنگ ها بیشترین قربانیان خشونت و عواقب اقتصادی- اجتماعی پس از آن خانم ها هستند. تحقیقات نشان می دهد افزایش ذرات ریز در هوا بر سلامت روان تاثیرگذار است. تاثیر آلودگی هوا بر بیماری های قلب و عروق، بیماری های ریوی همچون آسم، سکته مغزی، انواع سرطان ها و حتی مرگ زودرس به اثبات رسیده است. به طور کلی زنان نسبت به مردان کمتر به بیماری های قلبی مبتلا می شوند اما ابتلا به این بیماری در زنان مبتلا به دیابت در ازای هر 10 میکروگرم آلایندگی در هر متر مربع از هوا افزایش می‌یابد. این تصور که زنان خانه دار که بیشتر زمان خود را در خانه سپری می کنند کمتر در معرض مخاطرات ناشی از آلودگی هوا قرار دارند بسیار غلط است. طبق گزارش های مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، آلودگی هوا مهمترین مخاطره برای زنانی است که در منزل فعالند. دو نوع آلودگی هوا زنان خانه دار را تهدید می کند؛ یک نوع آلودگی ناشی از آلودگی های بیرون از منزل است به طوری که در شهرهای بزرگی چون تهران آلاینده های داخل و خارج از خانه با هم تفاوت چندانی ندارند. نوع دوم آلودگی ناشی از پخت و پز، روشن کردن گاز و یا استنشاق گازهای حاصل از مواد پاک کننده است. استنشاق هر دو نوع آلودگی هوا در داخل و خارج از خانه سلامت زنان را در معرض خطر قرار می دهد. آلایند های هوا از قیل ذرات معلق و فلزات سنگین می تواند میزان باروری خانم ها را افزایش داده و میزان ناباروری را افزایش دهد. همچنین در محیط های کاری بیرون از خانه نیز به دلیل مسئولیت دوگانه خانه و محیط کار زنان بیشتر مستعد آسیب های روانی هستند که اگر مخاطرات خشونت های جنسی نیز به آن اضافه گردد، آسیب پذیری آنها به مراتب بیشتر خواهد بود. تاثیر تغییرات آب و هوایی بر سلامت زنان و مردان متفاوت بوده و وابسته به عوامل جغرافیایی و اقتصادی- اجتماعی است. در این بین، زنان به ویژه آنهایی که در فقر بیشتری هستند با ریسک بالاتری از تاثیرات ناشی از تغییرات آب و هوایی مواجه هستند. در تغییرات آب و هوایی، مرگ و میر زنان افزایش یافته و امید به زندگی کمتری دارند. همچنین در شرایط خاصی مانند دوران بارداری، نیازهای تغذیه ای خاصی دارند که آنها را در خطر ابتلا به بیماری های حساسیت به آب و هوا قرار می دهد.
زنان و دختران بیشتر در معرض خطر خشونت های جسمی، جنسی و خانگی بعد از حوادث و بلایا قرار دارند. این تاثیرات با کاهش موقعیت اقتصادی- اجتماعی زنان تقویت می شود. علی رغم اینکه در سطح جهانی زنان نسبت به خطرات زیست محیطی آسیب پذیرتر از مردان هستند، قوانین دولتی حمایت کمی برای زنان در نظر گرفته است. به منظور کاهش مخاطرات محیطی قوانین و سیاستهای ناقص تا کاملی بسته به نوع توسعه یافتگی کشورها برای محفاظت از جامعه تدوین شده و موجود است، اما بسیاری از آنها متناسب با جنسیت نبوده و به صورت عام گروه مخاطب را دیده که لذا پاسخ به نیازهای ویژه زنان نیست. توجه به سلامت زنان به عنوان نیمی از جامعه که مسئول تربیت فرزندان می باشند بسیار حائز اهمیت است. در این راستا کشور ما نیز همانند بسیاری از نهادهای بین المللی و کشورهای توسعه یافته نیاز به طراحی سیاستهای کاهش مخاطرات زیست محیطی با رویکرد پاسخگویی به نیاز متفاوت هر دو جنس، عادلانه (برخورداری همه اقشار جغرافیای، اقتصادی- اجتماعی از این سیاستهای حمایتی)، مبتنی بر شواهد و با درگیر نمودن مردم و تمام بخشهای توسعه می باشد. کشور ما اکنون در عین دارا بودن برنامه هایی گسسته در حوزه حقوقی، قانونی و اجرایی هنوز نتوانسته به بسیاری از نیازهای جامعه به ویژه زنان در این حوزه پاسخ دهد و بر ای این مهم نیاز به اهتمام بیش از پیش تمام ارکان حاکمیت اعم از مردم، قوه قضائیه ، مجریه و مقننه دارد تا پاسخی در خور و پیش از وقوع اثرات مخرب بیشتر و زیانبارتر مخاطرات محیطی بر شهروندان این مرز و بوم بدهد.

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها