راه بازکن شهردار نیستیم
گفت‌وگو با ابراهیم امینی، نایب‌رئیس شورای اسلامی شهر تهران
تنقیح قوانین مدیریت شهری و مصوبات شورا پس از حجم بزرگی از قوانین، مصوبات و مقررات رسمی به یک ضرورت مهم مدیریت شهری در کلانشهرها و تهران تبدیل شده است.از سوی دیگر فقدان برخی ظرفیت‌های مهم قانونی برای حل مسائل شهر، تعامل موثر با دولت و مجلس را اجتناب‌ناپذیر می‌کند.ابراهیم امینی نایب رئیس شورا و رئیس کمیسیون حقوقی و نظارت، در گفت‌وگو با «شرق» در این‌باره سخن می‌گوید.
با پایان دومین سال مدیریت اصلاح‌طلبان بر شهر و شهرداری تهران چه ارزیابی‌ای از این دوره دارید؟ مهم‌ترین کامیابی‌ها و توفیقات و مهم‌ترین ناکامی‌های این دوره را چه می‌دانید؟
واقعیت این است که آغاز به کار شورای پنجم همراه با یکی از سخت‌ترین دوران اقتصادی کشورمان بوده است و حتی برخی تحلیلگران اقتصادی بر این باور هستند که چنین شرایطی در ۴۰۰ سال اخیر در کشور بی‌سابقه بوده است. شروع فعالیت شورا در چنین شرایطی همراه با وضعیت بد رکود تورمی و همچنین بدهی‌های چندده هزار میلیاردی شهرداری و مدیریت شهری بود و با توجه به اینکه بخش مهمی از این بدهی‌ها مربوط به بدهی‌های شهرداری به بانک‌ها است، مرتبا بر این بدهی‌ها نیز افزوده می‌شود. از سوی دیگر عدم توجه به افزایش میزان درآمد پایدار در دهه‌هاي گذشته منجر به این شده بود که تراکم‌فروشی مهم‌ترین منبع درآمد مدیریت شهری باشد که با توجه به سیاست‌های شورا در پرهیز از شهرفروشی و همچنین وضعیت اقتصادی حاکم بر جامعه در عمل این درآمد ناپایدار نیز به حداقل خود رسید.
در این شرایط دشوار که حتی برخی از رقبا به‌دست‌گرفتن مدیریت شهری توسط اصلاح‌طلبان را به باتلاق اصلاحات تعبیر کرده بودند و در شرایطی که تورم نیروی مازاد در مجموعه شهرداری منجر به این شده بود كه هزینه‌های جاری شهرداری نظیر حقوق و مزایای پرسنل و هزینه آب، برق، گاز و... در ماه نزدیک به هزار میلیارد تومان باشد، شورا و مدیریت شهری موفق شدند با پرهیز از بخش مهمی از بریزوبپاش‌های سابق و حذف هزینه‌های غیرضروری، اولویت‌بندی هزینه‌کرد منابع و همچنین حرکت در مسیر افزایش درآمدهای پایدار شهری در کنار پرداخت مرحله‌ای دیون شهرداری، نسبت به پیشبرد پروژه‌های شهری نیز گام بردارند. از سوی دیگر شورای پنجم که با شعار شورای شیشه‌ای پا به ساختمان خیابان بهشت گذاشته بود، ضمن وضع مصوبات متعددی در زمینه افزایش شفافیت، زمینه را برای فراگیر و عمومی کردن نظارت شهروندان و اهالی رسانه بر دخل و خرج شهرداری فراهم كرد و از این طریق مانع بروز بسیاری از تخلفات و فسادهای مالی شد و سامانه شفافیت را می‌توان مهم‌ترین تبلور عینی اقدام شورا در زمینه افزایش شفافیت و دسترسی عمومی به اطلاعات دانست که با استقبال مناسب شهروندان و خبرنگاران نیز روبه‌رو
شده است.
در کنار این موارد، با توجه به اهمیت شورا به محیط زیست و مدنظر قراردادن مسئله آلودگی هوا به‌عنوان یکی از دو معضل اصلی و مهم شهر تهران، شورا با لغو مصوبه برجباغ و سخت‌گیری در زمینه صدور مجوز برای ساخت‌وسازهایی که می‌توانستند به محیط زیست و ریه‌های شهر تهران آسیب برسانند، گامی بلند در راستای حفاظت از محیط زیست برای نسل فعلی و فردای پایتخت برداشت. گامی که اگرچه منجر به کاهش محسوس درآمدهای مدیریت شهری در کوتاه‌مدت شد اما شورا بر این باور است که در درازمدت مزایای زیادي برای شهر تهران خواهد داشت. بهبود محسوس کیفیت هوای شهر تهران و کاهش روزهای آلوده در شهر و افزایش روزهایی با هوای سالم و پاک در تهران نیز ازجمله دیگر دستاوردهای مهم شهری در این مدت است.
اما در ارتباط با بخش دوم سؤال، به‌نظر می‌رسد عدم ثبات مدیریت شهری و تغییر دو شهردار در ۱۶ماهه نخست فعالیت شورای جدید و در پی آن تغییرات در سطوح مختلف مدیریتی را بتوان موجب وقفه در پیشبرد برخی امور مدنظر شورا دانست. اما همان‌گونه که مستحضرید و شاید نیازی به توضیح بیشتر نباشد، شورا در هیچ‌یک از دو تغییر مدیریتی در شهرداری نقشی نداشت و تمام توان علمی و سیاسی خود را برای حفظ شهرداران از جمله جناب مهندس افشانی به‌کار گرفت. اما گویا برخی به دلیل بعضي مسائل و منافع ترجیح دادند استدلال‌های قوی حقوقی شورا و جامعه حقوقی کشور را نادیده بگیرند و موجبات کناررفتن شهردار منتخب شورا و در نتیجه ایجاد تزلزل در مدیریت شهری را فراهم كنند.
همچنین در توسعه حمل‌و‌نقل عمومی، چه در حمل‌و‌نقل ریلی و چه اتوبوس‌رانی، با وجود تلاش‌ها و اقدامات ارزنده‌ای که در توسعه خطوط مترو، افتتاح ایستگاه‌های جدید و خرید واگن صورت گرفته و گام‌های مؤثری برداشته شده است، به دلایلی که مهم‌ترین آنها محدودیت منابع و همچنین تحریم‌هاست، با وضعیت مطلوب فاصله داریم اما امیدواریم در دو سال آینده و با بهبود وضعیت اقتصادی و فروکش‌کردن نوسانات در این عرصه و پیگیری و حمایت‌های شورا که در بودجه سال ۹۸ نیز محسوس است، فعالیت‌ها در این زمینه شتاب بیشتری بگیرد.
مهم‌ترین نقد اصلاح‌طلبان بر شورای شهر در دوره‌های دوم تا چهارم این بود که در وظیفه نظارتی خود ناموفق بوده و با شهردار وقت همسو بوده و بیشتر نقش راه‌بازکن را داشته، شورای پنجم در نظارت و ارزیابی و نیز قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری شهری چه تحولات مثبتی داشته، با چه روش‌ها و ابزارهايی نظارت خود را افزایش داده و مهم‌ترین مصوبات سیاستی این دوره چه بوده است؟
با وجود همسوبودن سه شهردار منتخب شورای پنجم در دو سال گذشته با اعضای شورا اما این مسئله منجر به تغییر جایگاه شورا از ناظر به راه‌بازکن شهردار نشده است. تعدد لوایح ارسالی از سوی شهرداران که از سوی شورا رد شده است که برنامه سوم توسعه شهر تهران یکی از نمونه‌های بارز این لوایح بود، همچنین تذکرات متعدد و مکرر اعضای شورا به شهرداران فارغ از نزدیکی شخصی یا جناحی با شهردار را می‌توان مؤید همین مسئله دانست.
از سوی دیگر انجام تحقیق و تفحص از شهرداری و وضع مصوباتی که نظارت شورا و حتی شهروندان و اهالی رسانه بر شهردار و شهرداری را تقویت می‌کند، با وجود مخالفت‌ها و کارشکنی‌های بخشی از بدنه مدیریت شهری از دیگر نمودهای نظارت مستمر شورا بر شهرداری است. پاسخگوکردن شهرداری نسبت به نحوه تخصیص املاک و مستغلات شهرداری به دیگر افراد و بازپس‌گیری بخش مهمی از واگذاری‌های خارج از ضوابط و مقررات و درنتیجه بازگرداندن این اموال و اجاره یا فروش آنها به‌نفع بیت‌المال و خزانه شهرداری از دیگر موارد نظارتی دقیق شورا نسبت به مدیریت شهری است.
همچنین می‌توان شفافیت در اقدامات مدیریت شهری و ایجاد سامانه‌های متفاوتی که شهروندان به‌راحتی می‌توانند از حقوق مدیران، قراردادهای انعقاد و محتوای آنها و مصوبات ادوار مختلف شورا آگاهی پیدا کنند و امکان ارائه پیشنهاد شهروندان به اعضا برای تصویب در حوزه‌های مختلف یکی از مهم‌ترین ابزار نظارتی است که مدیریت شهری را در یک اتاق شیشه‌ای قرار می‌دهد و شهروندان به‌راحتی می‌توانند نظارت کامل بر اقدامات آنها داشته باشند. گفتنی است اعضای شورا برخی اقدامات را در راستای افزایش نظارت بر مدیریت شهری و پاسخگوترکردن شهردار در برنامه دارند که به‌زودی در این زمینه اطلاع‌رسانی‌های لازم صورت خواهد گرفت.
در اصلاح نظام حقوقی مدیریت شهری و تنقیح مصوبات و قوانین یا ابطال مصوبات مزاحم چه تلاشی انجام شده یا در حال انجام است؟
بارگذاری تمامی مصوبات ادوار مختلف شورا برای اشراف اعضا بر مصوبات گذشته برای پرهیز از مصوبات تکراری و ایجاد سامانه‌ای برای دسترسی اعضا و همه شهروندان به این مصوبات یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که در این زمینه انجام شده است. علاوه بر آن، یکی از مصوبات شورای پنجم، لغو مصوبه موسوم به برجباغ بود. این مصوبه در سال‌های حیات خود منجر به مرگ بسیاری از باغات تهران شده بود. پس از شروع کار شورا با مصوبه‌ای در جهت اصلاح ساختار و ابطال مصوباتی که منجر به تضییع حقوق عامه شده بود، این مصوبه ابطال شد.
مصوباتی در راستای اصلاح ساختار شهرداری، لزوم جوان‌گرایی، تعارض منافع، شفافیت در قراردادها و تصویب شورا در واگذاری‌ها که شورا در این دوره کوتاه تصویب کرده از جمله دیگر مصوبات در جهت بهبود وضع مصوبات و کاهش موانع توسعه شهری بوده‌اند. در همین راستا شورا جلسات متعددی را با نهادهای مختلف از جمله دیوان عدالت اداری برگزار کرد تا با شفاف‌سازی و روشنگری درخصوص ابهامات و نکات مختلف مصوبات شورا، مانع از ابطال مصوباتی شود که در صورت ابطال، حقی از مردم تضییع می‌شود.
همچنین کمیسیون نظارت و حقوقی با بررسی تمامی طرح‌ها و لوایح ارجاعی و ارائه نظرات و راهکارهای کارشناسی و حقوقی در زمینه انطباق یا عدم انطباق و همپوشانی احتمالی متون پیشنهادی با قوانین بالادستی، مصوبات پیشین شورا و اصول حقوقی و حقوق شهروندی، در جهت منسجم‌تر‌كردن این مصوبات اقدامات ارزشمندی صورت داده است.
گفتنی است با توجه به تورم قوانین و مقررات در کشور و اینکه در بسیاری از عرصه‌ها، مشکلات موجود اجرائی نه از نبود قوانین که از ضعف در اجرا و مدیریت یا نقصان قوانین است، کمیسیون نظارت و حقوقی در این دوره تلاش کرد تا حد ممکن از ارائه طرح بپرهیزد و بیش از هرچیز بر حسن اجرای مصوبات و تصویب لوایح و طرح‌ها منطبق با اصول قانونی و اسلوب قانون و مقرره‌نویسی تمرکز کند.
تنقیح قوانین مدیریت شهری و مصوبات شورا پس از حجم بزرگی از قوانین، مصوبات و مقررات رسمی به یک ضرورت مهم مدیریت شهری در کلانشهرها و تهران تبدیل شده است.از سوی دیگر فقدان برخی ظرفیت‌های مهم قانونی برای حل مسائل شهر، تعامل موثر با دولت و مجلس را اجتناب‌ناپذیر می‌کند.ابراهیم امینی نایب رئیس شورا و رئیس کمیسیون حقوقی و نظارت، در گفت‌وگو با «شرق» در این‌باره سخن می‌گوید.
با پایان دومین سال مدیریت اصلاح‌طلبان بر شهر و شهرداری تهران چه ارزیابی‌ای از این دوره دارید؟ مهم‌ترین کامیابی‌ها و توفیقات و مهم‌ترین ناکامی‌های این دوره را چه می‌دانید؟
واقعیت این است که آغاز به کار شورای پنجم همراه با یکی از سخت‌ترین دوران اقتصادی کشورمان بوده است و حتی برخی تحلیلگران اقتصادی بر این باور هستند که چنین شرایطی در ۴۰۰ سال اخیر در کشور بی‌سابقه بوده است. شروع فعالیت شورا در چنین شرایطی همراه با وضعیت بد رکود تورمی و همچنین بدهی‌های چندده هزار میلیاردی شهرداری و مدیریت شهری بود و با توجه به اینکه بخش مهمی از این بدهی‌ها مربوط به بدهی‌های شهرداری به بانک‌ها است، مرتبا بر این بدهی‌ها نیز افزوده می‌شود. از سوی دیگر عدم توجه به افزایش میزان درآمد پایدار در دهه‌هاي گذشته منجر به این شده بود که تراکم‌فروشی مهم‌ترین منبع درآمد مدیریت شهری باشد که با توجه به سیاست‌های شورا در پرهیز از شهرفروشی و همچنین وضعیت اقتصادی حاکم بر جامعه در عمل این درآمد ناپایدار نیز به حداقل خود رسید.
در این شرایط دشوار که حتی برخی از رقبا به‌دست‌گرفتن مدیریت شهری توسط اصلاح‌طلبان را به باتلاق اصلاحات تعبیر کرده بودند و در شرایطی که تورم نیروی مازاد در مجموعه شهرداری منجر به این شده بود كه هزینه‌های جاری شهرداری نظیر حقوق و مزایای پرسنل و هزینه آب، برق، گاز و... در ماه نزدیک به هزار میلیارد تومان باشد، شورا و مدیریت شهری موفق شدند با پرهیز از بخش مهمی از بریزوبپاش‌های سابق و حذف هزینه‌های غیرضروری، اولویت‌بندی هزینه‌کرد منابع و همچنین حرکت در مسیر افزایش درآمدهای پایدار شهری در کنار پرداخت مرحله‌ای دیون شهرداری، نسبت به پیشبرد پروژه‌های شهری نیز گام بردارند. از سوی دیگر شورای پنجم که با شعار شورای شیشه‌ای پا به ساختمان خیابان بهشت گذاشته بود، ضمن وضع مصوبات متعددی در زمینه افزایش شفافیت، زمینه را برای فراگیر و عمومی کردن نظارت شهروندان و اهالی رسانه بر دخل و خرج شهرداری فراهم كرد و از این طریق مانع بروز بسیاری از تخلفات و فسادهای مالی شد و سامانه شفافیت را می‌توان مهم‌ترین تبلور عینی اقدام شورا در زمینه افزایش شفافیت و دسترسی عمومی به اطلاعات دانست که با استقبال مناسب شهروندان و خبرنگاران نیز روبه‌رو
شده است.
در کنار این موارد، با توجه به اهمیت شورا به محیط زیست و مدنظر قراردادن مسئله آلودگی هوا به‌عنوان یکی از دو معضل اصلی و مهم شهر تهران، شورا با لغو مصوبه برجباغ و سخت‌گیری در زمینه صدور مجوز برای ساخت‌وسازهایی که می‌توانستند به محیط زیست و ریه‌های شهر تهران آسیب برسانند، گامی بلند در راستای حفاظت از محیط زیست برای نسل فعلی و فردای پایتخت برداشت. گامی که اگرچه منجر به کاهش محسوس درآمدهای مدیریت شهری در کوتاه‌مدت شد اما شورا بر این باور است که در درازمدت مزایای زیادي برای شهر تهران خواهد داشت. بهبود محسوس کیفیت هوای شهر تهران و کاهش روزهای آلوده در شهر و افزایش روزهایی با هوای سالم و پاک در تهران نیز ازجمله دیگر دستاوردهای مهم شهری در این مدت است.
اما در ارتباط با بخش دوم سؤال، به‌نظر می‌رسد عدم ثبات مدیریت شهری و تغییر دو شهردار در ۱۶ماهه نخست فعالیت شورای جدید و در پی آن تغییرات در سطوح مختلف مدیریتی را بتوان موجب وقفه در پیشبرد برخی امور مدنظر شورا دانست. اما همان‌گونه که مستحضرید و شاید نیازی به توضیح بیشتر نباشد، شورا در هیچ‌یک از دو تغییر مدیریتی در شهرداری نقشی نداشت و تمام توان علمی و سیاسی خود را برای حفظ شهرداران از جمله جناب مهندس افشانی به‌کار گرفت. اما گویا برخی به دلیل بعضي مسائل و منافع ترجیح دادند استدلال‌های قوی حقوقی شورا و جامعه حقوقی کشور را نادیده بگیرند و موجبات کناررفتن شهردار منتخب شورا و در نتیجه ایجاد تزلزل در مدیریت شهری را فراهم كنند.
همچنین در توسعه حمل‌و‌نقل عمومی، چه در حمل‌و‌نقل ریلی و چه اتوبوس‌رانی، با وجود تلاش‌ها و اقدامات ارزنده‌ای که در توسعه خطوط مترو، افتتاح ایستگاه‌های جدید و خرید واگن صورت گرفته و گام‌های مؤثری برداشته شده است، به دلایلی که مهم‌ترین آنها محدودیت منابع و همچنین تحریم‌هاست، با وضعیت مطلوب فاصله داریم اما امیدواریم در دو سال آینده و با بهبود وضعیت اقتصادی و فروکش‌کردن نوسانات در این عرصه و پیگیری و حمایت‌های شورا که در بودجه سال ۹۸ نیز محسوس است، فعالیت‌ها در این زمینه شتاب بیشتری بگیرد.
مهم‌ترین نقد اصلاح‌طلبان بر شورای شهر در دوره‌های دوم تا چهارم این بود که در وظیفه نظارتی خود ناموفق بوده و با شهردار وقت همسو بوده و بیشتر نقش راه‌بازکن را داشته، شورای پنجم در نظارت و ارزیابی و نیز قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری شهری چه تحولات مثبتی داشته، با چه روش‌ها و ابزارهايی نظارت خود را افزایش داده و مهم‌ترین مصوبات سیاستی این دوره چه بوده است؟
با وجود همسوبودن سه شهردار منتخب شورای پنجم در دو سال گذشته با اعضای شورا اما این مسئله منجر به تغییر جایگاه شورا از ناظر به راه‌بازکن شهردار نشده است. تعدد لوایح ارسالی از سوی شهرداران که از سوی شورا رد شده است که برنامه سوم توسعه شهر تهران یکی از نمونه‌های بارز این لوایح بود، همچنین تذکرات متعدد و مکرر اعضای شورا به شهرداران فارغ از نزدیکی شخصی یا جناحی با شهردار را می‌توان مؤید همین مسئله دانست.
از سوی دیگر انجام تحقیق و تفحص از شهرداری و وضع مصوباتی که نظارت شورا و حتی شهروندان و اهالی رسانه بر شهردار و شهرداری را تقویت می‌کند، با وجود مخالفت‌ها و کارشکنی‌های بخشی از بدنه مدیریت شهری از دیگر نمودهای نظارت مستمر شورا بر شهرداری است. پاسخگوکردن شهرداری نسبت به نحوه تخصیص املاک و مستغلات شهرداری به دیگر افراد و بازپس‌گیری بخش مهمی از واگذاری‌های خارج از ضوابط و مقررات و درنتیجه بازگرداندن این اموال و اجاره یا فروش آنها به‌نفع بیت‌المال و خزانه شهرداری از دیگر موارد نظارتی دقیق شورا نسبت به مدیریت شهری است.
همچنین می‌توان شفافیت در اقدامات مدیریت شهری و ایجاد سامانه‌های متفاوتی که شهروندان به‌راحتی می‌توانند از حقوق مدیران، قراردادهای انعقاد و محتوای آنها و مصوبات ادوار مختلف شورا آگاهی پیدا کنند و امکان ارائه پیشنهاد شهروندان به اعضا برای تصویب در حوزه‌های مختلف یکی از مهم‌ترین ابزار نظارتی است که مدیریت شهری را در یک اتاق شیشه‌ای قرار می‌دهد و شهروندان به‌راحتی می‌توانند نظارت کامل بر اقدامات آنها داشته باشند. گفتنی است اعضای شورا برخی اقدامات را در راستای افزایش نظارت بر مدیریت شهری و پاسخگوترکردن شهردار در برنامه دارند که به‌زودی در این زمینه اطلاع‌رسانی‌های لازم صورت خواهد گرفت.
در اصلاح نظام حقوقی مدیریت شهری و تنقیح مصوبات و قوانین یا ابطال مصوبات مزاحم چه تلاشی انجام شده یا در حال انجام است؟
بارگذاری تمامی مصوبات ادوار مختلف شورا برای اشراف اعضا بر مصوبات گذشته برای پرهیز از مصوبات تکراری و ایجاد سامانه‌ای برای دسترسی اعضا و همه شهروندان به این مصوبات یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که در این زمینه انجام شده است. علاوه بر آن، یکی از مصوبات شورای پنجم، لغو مصوبه موسوم به برجباغ بود. این مصوبه در سال‌های حیات خود منجر به مرگ بسیاری از باغات تهران شده بود. پس از شروع کار شورا با مصوبه‌ای در جهت اصلاح ساختار و ابطال مصوباتی که منجر به تضییع حقوق عامه شده بود، این مصوبه ابطال شد.
مصوباتی در راستای اصلاح ساختار شهرداری، لزوم جوان‌گرایی، تعارض منافع، شفافیت در قراردادها و تصویب شورا در واگذاری‌ها که شورا در این دوره کوتاه تصویب کرده از جمله دیگر مصوبات در جهت بهبود وضع مصوبات و کاهش موانع توسعه شهری بوده‌اند. در همین راستا شورا جلسات متعددی را با نهادهای مختلف از جمله دیوان عدالت اداری برگزار کرد تا با شفاف‌سازی و روشنگری درخصوص ابهامات و نکات مختلف مصوبات شورا، مانع از ابطال مصوباتی شود که در صورت ابطال، حقی از مردم تضییع می‌شود.
همچنین کمیسیون نظارت و حقوقی با بررسی تمامی طرح‌ها و لوایح ارجاعی و ارائه نظرات و راهکارهای کارشناسی و حقوقی در زمینه انطباق یا عدم انطباق و همپوشانی احتمالی متون پیشنهادی با قوانین بالادستی، مصوبات پیشین شورا و اصول حقوقی و حقوق شهروندی، در جهت منسجم‌تر‌كردن این مصوبات اقدامات ارزشمندی صورت داده است.
گفتنی است با توجه به تورم قوانین و مقررات در کشور و اینکه در بسیاری از عرصه‌ها، مشکلات موجود اجرائی نه از نبود قوانین که از ضعف در اجرا و مدیریت یا نقصان قوانین است، کمیسیون نظارت و حقوقی در این دوره تلاش کرد تا حد ممکن از ارائه طرح بپرهیزد و بیش از هرچیز بر حسن اجرای مصوبات و تصویب لوایح و طرح‌ها منطبق با اصول قانونی و اسلوب قانون و مقرره‌نویسی تمرکز کند.