مشارکتجویی از NGOها برای شهر
سازمانهای مردمنهاد محور اعمال سیاستهای جدید در شهرداری هستند
شرق: گفتوگو با حجت نظری، جوانترین عضو شورای شهر در ساختمان ستاد حمایت و توانافزایی سازمانهای مردمنهاد شورای اسلامی شهر تهران انجام شد. ترکیبی از حالوهوای ستاد و پیوند موضوع کمیته مشارکتهای مردمی با ستاد حمایت و توانافزایی سازمانهای مردمنهاد، سبب میشود که نقش سازمانهای مردمنهاد در این گفتوگو برجستهتر شود.
جمعی از شبکههای سازمانهای مردمنهاد (میراثی، محیط زیست، مجموعهداران، کودکان کار، امداد و نجات) و سازمانهای مختلف، در دورهای طی نامهای نسبت به نحوه انتخاب نمایندگان سازمانهای مردمنهاد انتقاد کردند، نظرتان دراینباره چیست؟
ستاد سازمانهای مردمنهاد طبق مصوبه شورا در سال 1387 تشکیل شد و نحوه تعیین نمایندگان سازمانهای مردمنهاد در شورای مرکزی آن به دستورالعملی در سال 1392 برمیگردد که ما هنوز آن را تغییر ندادهایم. براساس این دستورالعمل، دو کارشناس منتخب کمیسیون اجتماعی و فرهنگی براساس شاخصهای دستورالعمل، فهرستی از سازمانهای مردمنهاد واجد شرایط را به کمیسیون اجتماعی و فرهنگی ارائه میکنند و کمیسیون از این لیست، سه سازمان مردمنهاد را برمیگزیند. حال میتوان به این سازوکار انتقاد داشت، اما نمایندگان سازمانهای مردمنهاد براساس فرایندی مشخص انتخاب شدند. میتوان این سازوکار را تغییر داد و ما هم استقبال میکنیم، سازمانهای مردمنهاد و شبکههای آنها پیشنهاد خود را ارائه دهند تا سازوکاری فراگیرتر و مشارکتیتر شکل گیرد.
ستاد حمایت و توانافزایی سازمانهای مردمنهاد در فرایند تهیه برنامه سوم جهت اخذ نظرات سازمانهای مردمنهاد برای ارائه به معاونت برنامهریزی (یا همکاری با معاونت برنامهریزی برای اخذ نظرات سازمانهای مردمنهاد) چه اقداماتی را انجام داد؟
ستاد حمایت و توانافزایی سازمانهای مردمنهاد در جریان تهیه برنامه سوم مشارکت داده نشد اما در جریان بررسی و تصویب برنامه، در کمیسیون اجتماعی و فرهنگی و کمیتههای تخصصی آن یعنی کمیته اجتماعی، کمیته فرهنگی، کمیته گردشگری و میراث فرهنگی، کمیته ورزش، کمیته مشارکتهای مردمی و کمیته هنر از نظرات سازمانهای مردمنهاد جهت امکانسنجی تحقق مفاد برنامه و میزان مقبولیت مردمی آن بهره بردیم.
ستاد سازمانهای مردمنهاد از ظرفیت این نهادها برای ایفای نقش مشاورهای شورا بهویژه در موضوعهایی چون بودجه سالانه یا طرحهای مهم شهری (برای مثال طرح ترافیک جدید) چگونه استفاده کرده است؟
در کمیتهها بنابر اراده فردی از نظرات سازمانهای مردمنهاد استفاده میکنیم اما این موضوع نظاممند نیست و برای همه در شورا الزام ندارد، اما قصد داریم با طرح «تصمیمسازی» ارتباط شورا با سازمانهای مردمنهاد را الزامی و نظاممند کنیم تا سازمانهای مردمنهاد بتوانند در کمیتهها و کارگروههای تخصصی شورا حضور یابند.
در ماده 70 برنامه سوم از نقش «سازمانهای مردمنهاد فعال شهری» در «تصمیمسازی، برنامهریزی، دیدهبانی و اجرا در مدیریت شهری» صحبت شده است. ستاد برای شناسایی و پالایش سازمانهای مردمنهاد براساس تعریف ارائهشده در این ماده جهت مشارکت هدفمند و اثرگذار در مدیریت شهری چه اقدامی انجام داده است؟ این نقد هم مطرح بوده که هنوز وضعیت کارگروهها در ستاد مشخص و واقعیسازی نشده است.
ماده 70 برنامه سوم پیشنهاد کمیته مشارکتهای مردمی بود که مسئولیت آن را برعهده دارم. در این ماده تبصرهای وجود داشت که براساس آن ستاد ملزم بود به شناسایی و رتبهبندی سازمانهای مردمنهاد براساس فعالیت و مواجهه آنها با رویدادها و مسائل شهری، اقدام کند. در این راستا ستاد حمایت و توانافزایی سازمانهای مردمنهاد چهار اقدام را انجام داده است. نخست، تدوین نظامنامه ماده 70 برنامه سوم. دوم، شناسایی سازمانهای مردمنهاد حوزه شهری از طریق بهروزرسانی بانک اطلاعاتی موجود سازمانهای مردمنهاد ستاد با وجود کاستی آن. سوم، تعریف حیطهها و رویکردهای کاری در شورای مرکزی ستاد سازمانهای مردمنهاد جهت تشکیل کارگروهها برمبنای آن. چهارم، دعوت از سازمانهای مردمنهاد در حدود سه، چهار ماه که این گفتوگوها برای تعیین وضعیت و شکلگیری کارگروهها تا پایان تابستان در جریان است و سپس با تشکیل کارگروهها، آنها انتخابات درونی خود را برای تعیین نمایندگان خود جهت ارتباط با شورا مشخص خواهند کرد.
ستاد سازمانهای مردمنهاد چه اقداماتی در راستای افزایش بهرهمندی سازمانهای مردمنهاد از سرای محلات انجام داده است؟
ما تعامل خوبی با ستاد راهبری مدیریت محلات داریم و 17، 18 جلسه مشترک برای بازنگری در مصوبه مدیریت محله برگزار کردهایم تا سازمانهای مردمنهاد بتوانند از امکان سرای محلات بهرهمند شوند. از نظر ما سرای محلات از کارکرد اصلی خود یعنی مشارکت محلی و فضایی برای گردهمایی شهروندان برای بهبود محله خویش دور شدهاند و به بنگاه اقتصادی بدل شدهاند که این ناشی از نگاه نادرست درخصوص خودگردانی مالی سرای محلات و درآمدزایی آنها بوده و در این روند، سراها برای رقابت با یکدیگر بیشتر در جریان درآمدزایی قرار گرفتند.
یکی از تکالیف برنامه سوم در سطح محلی، تشکیل و توسعه CBOهاست، ستاد سازمانهای مردمنهاد شورا چه برنامهای در این خصوص داشته است؟
پیشنهاد CBOها در برنامه سوم از طریق کمیته مشارکتهای مردمی مطرح شد، در این زمینه لازم است دولت و مجلس هم همراهی کنند چراكه اگرچه معتقدیم حوزه فعالیت مدنی NGOها نیز توسط مدیریت مدنی شهرداری و شورا بررسی و صدور مجوز شود اما در زمینه CBOها که حوزه فعالیت آنها محلهای است، این موضوع کاملا باید در حیطه اختیار مدیریت شهری باشد، گرچه در حال حاضر در اختیار بخشداریهاست. اگرچه به دنبال تعامل و تدوین نظامنامهای برای تسهیل این موضوع هستیم و در بازنگری مصوبه مدیریت محله نیز پیشنهاد دادهایم که CBOها را برای بهرهمندی از بستر سرای محلات لحاظ کنیم.
بهتازگی توسط کمیته تنقیح مصوبات شورا که مسئولیت آن را بر عهده دارید، سامانه طرحها و لوایح راهاندازی شده است. درباره آن توضیح میدهید.
سامانه طرحها و لوایح به لحاظ ارائه طرحهای شورا و لوایح شهرداری و مستندات و مکاتبات و روند آن مشابه سامانه مرکز پژوهشهای شورای اسلامی است منتها با دو تفاوت؛ نخست اینکه در این سامانه در مورد طرحها و لوایح امکان نظردهی شهروندان هست و در واقع مردم میتوانند در فرایند قانونگذاری مشارکت کنند. دوم اینکه شهروندان یا سازمانهای مردمنهاد میتوانند طرح پیشنهادی ارائه دهند به شورا که این طرحها ابتدا در کمیته تنقیح مقررات شورا بررسی میشود که به لحاظ شکلی ایراد نداشته باشد و در صورت عدم ایراد شکلی به کمیته و کمیسیون تخصصی ارجاع داده میشود تا به لحاظ محتوایی ارزیابی شود و پیگیری این موضوع نیز از طریق کمیته تنقیح است و سپس نتایج آن در سامانه ارائه میشود؛ یعنی اگر به لحاظ محتوایی رد شود دلایل آن در سامانه اعلام و تأییدش نیز در سامانه اطلاعرسانی میشود.
بهعنوان پرسش آخر به مسئله ورزش در شهر میپردازیم. یکی از مسائلی که در سال جاری مطرح شد و البته از قبل هم وجود داشته است، موضوع پیمانکاری و پولیسازی مراکز ورزشی شهرداری تهران بوده است. امسال مزایدهای از سازمان ورزش شهرداری تهران دیدم که در آن 27 مرکز ورزشی به مزایده گذاشته شده بود که 21 مورد آن متعلق به مناطق و محلات کمتربرخوردار بود. در بودجه 98 شهرداری نیز برای افزایش 200میلیاردی بودجه اجتماعی و فرهنگی مقرر شد صد میلیارد آن از محل مراکز ورزشی تأمین شود. این در حالی است که طبق مواد 23 و 76 برنامه سوم شهرداری بايد فاصله شاخص برخورداری بین محلات کاهش یابد و به نفع محلات کمتربرخوردار برای تأمین سرانههای خدماتی و بهرهمندی آنها از فضاها و امکانات شهری تبعیض مثبت صورت پذیرد. نظر شما به عنوان رئیس کمیته ورزش شورا چیست؟
طبق ماده 80 که به موضوع ورزش و تأمین ورزش همگانی برای محلات اختصاص دارد، این امر مغایر است. منطق سازمانی ايجاب میکند که از یکی از دو الگو پیروی شود: الگوی سازمان کوچک و برونسپاری که برگرفته از نگاههای اقتصادی راستگرایانه است و الگوی اتکا به سازمان و جذب نیرو (نگاههای چپگرایانه)، اما ما از سویی تعداد زیادی نیرو جذب کردیم که برای 17 هزار پست مصوب سازمانی، بالغ بر 66 هزار نیروست و دچار تورم نیروی انسانی هستیم و تعدیل هم نمیخواهیم بکنیم و از طرف دیگر همه فعالیتها را هم برونسپاری میکنیم و این نیروهای مازاد بلااستفاده میمانند. این تناقض را باید یک بلاهت سازمانی عنوان کرد. در سازمان ورزش سه هزار نیرو داریم که اینها یا دانشآموخته تربیت بدنی و رشتههای مرتبطاند یا سابقه و تخصص ورزشی دارند و نیروهای کارآمدی داریم و از طرف دیگر هزینههای برونسپاری برای ما بیشتر است چون از بخش پیمانکاری، ویرانه تحویل میگیریم. در واقع منطق برونسپاری در شهرداری برعکس شده است و به جای کاهش هزینهها، به افزایش هزینهها میانجامد. موضوع سلامت جسم و ورزش همگانی نباید محل درآمدزایی باشد بلکه بالعکس باید به آن سوبسید داد تا
مردم تشویق شوند. حال حتی اگر به صورت عمومی نمیتوان این قاعده را به دلیل شرایط مالی اعمال کرد، باید به طور ویژه به اقشار و محلات کمتربرخوردار بپردازیم و امکان استفاده از فضاهای ورزشی را برای آنها فراهم كنيم.
در این راستا ما در سال 97 با افزایش تعرفههای مراکز ورزشی مخالفت کردیم و برای سال 98 هم مقرر کردیم بهای خدمات و تعرفهها باید به صورت محلهای محاسبه شود و منطقه چهار را نمیتوان منطقه برخوردار دانست چون اگر این منطقه از یک طرف پاسداران را دارد، سوی دیگر آن خاک سفید است.
شرق: گفتوگو با حجت نظری، جوانترین عضو شورای شهر در ساختمان ستاد حمایت و توانافزایی سازمانهای مردمنهاد شورای اسلامی شهر تهران انجام شد. ترکیبی از حالوهوای ستاد و پیوند موضوع کمیته مشارکتهای مردمی با ستاد حمایت و توانافزایی سازمانهای مردمنهاد، سبب میشود که نقش سازمانهای مردمنهاد در این گفتوگو برجستهتر شود.
جمعی از شبکههای سازمانهای مردمنهاد (میراثی، محیط زیست، مجموعهداران، کودکان کار، امداد و نجات) و سازمانهای مختلف، در دورهای طی نامهای نسبت به نحوه انتخاب نمایندگان سازمانهای مردمنهاد انتقاد کردند، نظرتان دراینباره چیست؟
ستاد سازمانهای مردمنهاد طبق مصوبه شورا در سال 1387 تشکیل شد و نحوه تعیین نمایندگان سازمانهای مردمنهاد در شورای مرکزی آن به دستورالعملی در سال 1392 برمیگردد که ما هنوز آن را تغییر ندادهایم. براساس این دستورالعمل، دو کارشناس منتخب کمیسیون اجتماعی و فرهنگی براساس شاخصهای دستورالعمل، فهرستی از سازمانهای مردمنهاد واجد شرایط را به کمیسیون اجتماعی و فرهنگی ارائه میکنند و کمیسیون از این لیست، سه سازمان مردمنهاد را برمیگزیند. حال میتوان به این سازوکار انتقاد داشت، اما نمایندگان سازمانهای مردمنهاد براساس فرایندی مشخص انتخاب شدند. میتوان این سازوکار را تغییر داد و ما هم استقبال میکنیم، سازمانهای مردمنهاد و شبکههای آنها پیشنهاد خود را ارائه دهند تا سازوکاری فراگیرتر و مشارکتیتر شکل گیرد.
ستاد حمایت و توانافزایی سازمانهای مردمنهاد در فرایند تهیه برنامه سوم جهت اخذ نظرات سازمانهای مردمنهاد برای ارائه به معاونت برنامهریزی (یا همکاری با معاونت برنامهریزی برای اخذ نظرات سازمانهای مردمنهاد) چه اقداماتی را انجام داد؟
ستاد حمایت و توانافزایی سازمانهای مردمنهاد در جریان تهیه برنامه سوم مشارکت داده نشد اما در جریان بررسی و تصویب برنامه، در کمیسیون اجتماعی و فرهنگی و کمیتههای تخصصی آن یعنی کمیته اجتماعی، کمیته فرهنگی، کمیته گردشگری و میراث فرهنگی، کمیته ورزش، کمیته مشارکتهای مردمی و کمیته هنر از نظرات سازمانهای مردمنهاد جهت امکانسنجی تحقق مفاد برنامه و میزان مقبولیت مردمی آن بهره بردیم.
ستاد سازمانهای مردمنهاد از ظرفیت این نهادها برای ایفای نقش مشاورهای شورا بهویژه در موضوعهایی چون بودجه سالانه یا طرحهای مهم شهری (برای مثال طرح ترافیک جدید) چگونه استفاده کرده است؟
در کمیتهها بنابر اراده فردی از نظرات سازمانهای مردمنهاد استفاده میکنیم اما این موضوع نظاممند نیست و برای همه در شورا الزام ندارد، اما قصد داریم با طرح «تصمیمسازی» ارتباط شورا با سازمانهای مردمنهاد را الزامی و نظاممند کنیم تا سازمانهای مردمنهاد بتوانند در کمیتهها و کارگروههای تخصصی شورا حضور یابند.
در ماده 70 برنامه سوم از نقش «سازمانهای مردمنهاد فعال شهری» در «تصمیمسازی، برنامهریزی، دیدهبانی و اجرا در مدیریت شهری» صحبت شده است. ستاد برای شناسایی و پالایش سازمانهای مردمنهاد براساس تعریف ارائهشده در این ماده جهت مشارکت هدفمند و اثرگذار در مدیریت شهری چه اقدامی انجام داده است؟ این نقد هم مطرح بوده که هنوز وضعیت کارگروهها در ستاد مشخص و واقعیسازی نشده است.
ماده 70 برنامه سوم پیشنهاد کمیته مشارکتهای مردمی بود که مسئولیت آن را برعهده دارم. در این ماده تبصرهای وجود داشت که براساس آن ستاد ملزم بود به شناسایی و رتبهبندی سازمانهای مردمنهاد براساس فعالیت و مواجهه آنها با رویدادها و مسائل شهری، اقدام کند. در این راستا ستاد حمایت و توانافزایی سازمانهای مردمنهاد چهار اقدام را انجام داده است. نخست، تدوین نظامنامه ماده 70 برنامه سوم. دوم، شناسایی سازمانهای مردمنهاد حوزه شهری از طریق بهروزرسانی بانک اطلاعاتی موجود سازمانهای مردمنهاد ستاد با وجود کاستی آن. سوم، تعریف حیطهها و رویکردهای کاری در شورای مرکزی ستاد سازمانهای مردمنهاد جهت تشکیل کارگروهها برمبنای آن. چهارم، دعوت از سازمانهای مردمنهاد در حدود سه، چهار ماه که این گفتوگوها برای تعیین وضعیت و شکلگیری کارگروهها تا پایان تابستان در جریان است و سپس با تشکیل کارگروهها، آنها انتخابات درونی خود را برای تعیین نمایندگان خود جهت ارتباط با شورا مشخص خواهند کرد.
ستاد سازمانهای مردمنهاد چه اقداماتی در راستای افزایش بهرهمندی سازمانهای مردمنهاد از سرای محلات انجام داده است؟
ما تعامل خوبی با ستاد راهبری مدیریت محلات داریم و 17، 18 جلسه مشترک برای بازنگری در مصوبه مدیریت محله برگزار کردهایم تا سازمانهای مردمنهاد بتوانند از امکان سرای محلات بهرهمند شوند. از نظر ما سرای محلات از کارکرد اصلی خود یعنی مشارکت محلی و فضایی برای گردهمایی شهروندان برای بهبود محله خویش دور شدهاند و به بنگاه اقتصادی بدل شدهاند که این ناشی از نگاه نادرست درخصوص خودگردانی مالی سرای محلات و درآمدزایی آنها بوده و در این روند، سراها برای رقابت با یکدیگر بیشتر در جریان درآمدزایی قرار گرفتند.
یکی از تکالیف برنامه سوم در سطح محلی، تشکیل و توسعه CBOهاست، ستاد سازمانهای مردمنهاد شورا چه برنامهای در این خصوص داشته است؟
پیشنهاد CBOها در برنامه سوم از طریق کمیته مشارکتهای مردمی مطرح شد، در این زمینه لازم است دولت و مجلس هم همراهی کنند چراكه اگرچه معتقدیم حوزه فعالیت مدنی NGOها نیز توسط مدیریت مدنی شهرداری و شورا بررسی و صدور مجوز شود اما در زمینه CBOها که حوزه فعالیت آنها محلهای است، این موضوع کاملا باید در حیطه اختیار مدیریت شهری باشد، گرچه در حال حاضر در اختیار بخشداریهاست. اگرچه به دنبال تعامل و تدوین نظامنامهای برای تسهیل این موضوع هستیم و در بازنگری مصوبه مدیریت محله نیز پیشنهاد دادهایم که CBOها را برای بهرهمندی از بستر سرای محلات لحاظ کنیم.
بهتازگی توسط کمیته تنقیح مصوبات شورا که مسئولیت آن را بر عهده دارید، سامانه طرحها و لوایح راهاندازی شده است. درباره آن توضیح میدهید.
سامانه طرحها و لوایح به لحاظ ارائه طرحهای شورا و لوایح شهرداری و مستندات و مکاتبات و روند آن مشابه سامانه مرکز پژوهشهای شورای اسلامی است منتها با دو تفاوت؛ نخست اینکه در این سامانه در مورد طرحها و لوایح امکان نظردهی شهروندان هست و در واقع مردم میتوانند در فرایند قانونگذاری مشارکت کنند. دوم اینکه شهروندان یا سازمانهای مردمنهاد میتوانند طرح پیشنهادی ارائه دهند به شورا که این طرحها ابتدا در کمیته تنقیح مقررات شورا بررسی میشود که به لحاظ شکلی ایراد نداشته باشد و در صورت عدم ایراد شکلی به کمیته و کمیسیون تخصصی ارجاع داده میشود تا به لحاظ محتوایی ارزیابی شود و پیگیری این موضوع نیز از طریق کمیته تنقیح است و سپس نتایج آن در سامانه ارائه میشود؛ یعنی اگر به لحاظ محتوایی رد شود دلایل آن در سامانه اعلام و تأییدش نیز در سامانه اطلاعرسانی میشود.
بهعنوان پرسش آخر به مسئله ورزش در شهر میپردازیم. یکی از مسائلی که در سال جاری مطرح شد و البته از قبل هم وجود داشته است، موضوع پیمانکاری و پولیسازی مراکز ورزشی شهرداری تهران بوده است. امسال مزایدهای از سازمان ورزش شهرداری تهران دیدم که در آن 27 مرکز ورزشی به مزایده گذاشته شده بود که 21 مورد آن متعلق به مناطق و محلات کمتربرخوردار بود. در بودجه 98 شهرداری نیز برای افزایش 200میلیاردی بودجه اجتماعی و فرهنگی مقرر شد صد میلیارد آن از محل مراکز ورزشی تأمین شود. این در حالی است که طبق مواد 23 و 76 برنامه سوم شهرداری بايد فاصله شاخص برخورداری بین محلات کاهش یابد و به نفع محلات کمتربرخوردار برای تأمین سرانههای خدماتی و بهرهمندی آنها از فضاها و امکانات شهری تبعیض مثبت صورت پذیرد. نظر شما به عنوان رئیس کمیته ورزش شورا چیست؟
طبق ماده 80 که به موضوع ورزش و تأمین ورزش همگانی برای محلات اختصاص دارد، این امر مغایر است. منطق سازمانی ايجاب میکند که از یکی از دو الگو پیروی شود: الگوی سازمان کوچک و برونسپاری که برگرفته از نگاههای اقتصادی راستگرایانه است و الگوی اتکا به سازمان و جذب نیرو (نگاههای چپگرایانه)، اما ما از سویی تعداد زیادی نیرو جذب کردیم که برای 17 هزار پست مصوب سازمانی، بالغ بر 66 هزار نیروست و دچار تورم نیروی انسانی هستیم و تعدیل هم نمیخواهیم بکنیم و از طرف دیگر همه فعالیتها را هم برونسپاری میکنیم و این نیروهای مازاد بلااستفاده میمانند. این تناقض را باید یک بلاهت سازمانی عنوان کرد. در سازمان ورزش سه هزار نیرو داریم که اینها یا دانشآموخته تربیت بدنی و رشتههای مرتبطاند یا سابقه و تخصص ورزشی دارند و نیروهای کارآمدی داریم و از طرف دیگر هزینههای برونسپاری برای ما بیشتر است چون از بخش پیمانکاری، ویرانه تحویل میگیریم. در واقع منطق برونسپاری در شهرداری برعکس شده است و به جای کاهش هزینهها، به افزایش هزینهها میانجامد. موضوع سلامت جسم و ورزش همگانی نباید محل درآمدزایی باشد بلکه بالعکس باید به آن سوبسید داد تا
مردم تشویق شوند. حال حتی اگر به صورت عمومی نمیتوان این قاعده را به دلیل شرایط مالی اعمال کرد، باید به طور ویژه به اقشار و محلات کمتربرخوردار بپردازیم و امکان استفاده از فضاهای ورزشی را برای آنها فراهم كنيم.
در این راستا ما در سال 97 با افزایش تعرفههای مراکز ورزشی مخالفت کردیم و برای سال 98 هم مقرر کردیم بهای خدمات و تعرفهها باید به صورت محلهای محاسبه شود و منطقه چهار را نمیتوان منطقه برخوردار دانست چون اگر این منطقه از یک طرف پاسداران را دارد، سوی دیگر آن خاک سفید است.