روحانی: ملت ما متحدتر از گذشته است
برجام بدون آمریکا
موگرینی: کنار ایران می‌مانیم
کوتاه، با ضرباهنگي تند، با همان ادعاهاي هميشگي و صريح عليه جمهوري اسلامي ايران و البته با پيامي کاملا صريح. دونالد ترامپ ديشب از پشت تريبونش در سالن مياني کاخ سفيد گفت که «آمريكا از برجام خارج مي‌شود». رئيس‌جمهوري آمريكا اين خبر را در ميانه ادعاهايي واهي عليه ايران و جمهوري اسلامي مطرح کرد و مانند نطق‌هاي پيشينش، ايران را متهم به خرابکاري در منطقه و نقض توافق و دستيابي به سلاح هسته‌اي کرد؛ ادعاهايی که علاوه بر اتهام‌زني به ايران، دال بر معيوب‌بودن توافق و تخريب تيم مذاکره‌کننده سابق هسته‌اي آمريكا نيز بود. او پشت‌بند اعلام خروج از توافق، فرمان بازگرداندن تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را امضا کرد. اما دقايقي بعد از اعلام نظر ترامپ، فدريکا موگريني، مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا در نشست خبري کوتاه و صريح تأكيد کرد که درباره بازگرداندن تحریمها نگرانيم و بدون آنکه آمريكا يا ايران را خطاب قرار دهد، توصيه کرد تا به تعهدات‌شان متعهد بمانند. اما در تهران، حسن روحاني از ادامه‌يافتن برجام بدون آمريكا و فرصت چند‌هفته‌اي براي بررسي وضعيت خبر داد.
برجام در صدر اخبار
پنج روز پيشتر؛ با 24 ساعت حضور در صدر اخبار جهان. دونالد ترامپ قرار بود شنبه يعني 12 مي (22 ارديبهشت) تصميمش را درباره برجام اعلام کند؛ تصميمي که کار را يکسره کرد، خروج آمريكا از برجام؛ اما دونالد ترامپ زمان نيمه‌مرده ظهر شنبه را به ظهر سه‌شنبه به وقت واشنگتن منتقل کرد تا پايان هفته خودش و تصميمش در صدر اخبار باقي بمانند.او شب گذشته به وقت تهران با استناد به اسناد بي‌پايه‌اي که بنيامين نتانیاهو هفته پيش، رو کرده، مدعي شد که «در سال‌هاي گذشته دولت‌هاي قبلي وارد توافقی هسته‌اي با ايران شدند؛ با عنوان برجام. روي کاغذ اين توافق قرار بود از آمريكا و متحدان ما در برابر يک جنون هسته‌اي از طرف ايران حفاظت کند. سلاحي که فقط باعث به‌خطرافتادن ايران و دنيا مي‌شد؛ اما اين توافق کمک کرد به ايران که هسته‌اي شود و به آستانه هسته‌اي‌شدن برسد. هفته گذشته اسرائيل اسنادی اطلاعاتي را منتشر کرد که قاطعانه نشان داد که حکومت ايران در سال‌هاي گذشته به دنبال سلاح هسته‌اي بوده؛ بنابراين اين توافق هرگز نبايد منعقد مي‌شد و باعث ايجاد صلح نشد و هرگز هم نمي‌توانست بشود». ترامپ با بيان اينکه بودجه نظامي ايران بعد از برجام 40 درصد
افزايش يافته است، ادعا کرد: درحاليکه اقتصاد ايران در شرايط خيلي بد است، پول‌ها صرف سلاح‌هايي شده است تا از تروريسم حمايت کند و هرج‌ومرج در منطقه ايجاد کند.او همه ادعاهايش را با محور حمايت ايران از تروريسم و نفوذ در منطقه همراه کرد و مدعي شد «ايران مشغول صادرکردن سلاح‌هاي خود به گروه‌هاي تروريستي و مجهزکردن آنهاست». او همچنين مدعي شد که «ايران در سال‌هاي گذشته سفارتخانه‌هاي آمريكا را در نقاط مختلف جهان مورد حمله قرار داده، به تأسيسات نظامي حمله کرده و صدها خدمه نظامي ما را ربوده و شکنجه کرده است». او مدعي شد که ايران همه اين اقدامات را با پول‌هايي که بعد از توافق هسته‌اي و لغو تحريم‌ها به دست آورده، انجام داده است.دونالد ترامپ اعلام کرد «من اعلام مي‌کنم که ايالات متحده آمريكا از برجام خارج مي‌شود و در چند روز آينده با صدور يک فرمان اجرائي، شديدترين تحريم‌هاي هسته‌اي و اقتصادي را عليه ايران باز‌مي‌گردانم. هر کشوري که به ايران کمک کند، نيز مي‌تواند تحت تحريم قرار گيرد. آمريكا را هيچ کشوري نمي‌تواند گروگان بگيرد... . ما اجازه نخواهيم داد حکومتي که شعار مرگ بر آمريكا مي‌دهد، به سلاح هسته‌اي دست پيدا کند.
اقدام امروز ما پيام مهمي دارد، اينکه آمريكا تهديدهاي توخالي نمي‌دهد و وقتي وعده‌اي را مطرح مي‌کند، به آن عمل مي‌کند». ترامپ به سفر وزير خارجه آمريكا در همين زمان به کره‌شمالي براي آماده‌کردن امکان مذاکره با رهبر اين کشور اشاره کرد و خطاب به ملت ايران گفت: «مردم آمريكا در کنار شما هستند. رهبران ايران مي‌گويند که درباره يک توافق جديد مذاکره نمي‌کنند، عيبي ندارد، بگذاريد بگويند؛ ولي واقعيت اين است که آنها به دنبال اين خواهند بود که يک توافق پايدار را منعقد کنند و هر وقت آنها بخواهند اين کار را بکنند، ما آمادگي داريم که اين کار را انجام دهيم».
تحریم‌های بازگشته
وزارت خزانه‌داری آمریکا ساعتی بعد از امضای فرمان ترامپ اعلام کرد: دفتر کنترل اموال خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (ofac) فورا اقدامات لازم را برای انجام تصمیم رئیس‌جمهور عملی خواهد کرد. تحریمها در دو دوره 90 و 180روزه اعمال خواهد شد. این شامل اختیارات ما درباره تحریم‌های اولیه و ثانویه می‌شود.استیو منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا، نیز در‌این‌باره گفت: آمریکا دسترسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به حمایت از آنچه را اقدامات بدخواهانه ایران که از بزرگ‌ترین حامیان تروریسم محسوب می‌شود و نیز استفاده از موشک‌های بالستیک علیه متحدان ما، حمایت از رژیم بشار اسد در سوریه، نقض حقوق بشر علیه مردم خود و سوءاستفاده از سیستم مالی بین‌المللی خواند، مسدود خواهد کرد.
اتحاديه اروپا به تعهدات خود پايبند است
اما فدريکا موگريني سخنانش نشان از يک انشقاق جدي داشت؛ دوري اروپا از سياست‌هاي آمريكا. او خطاب به مردم و مسؤلان ايران گفت: «اجازه ندهيد هيچ‌کس توافق هسته‌اي را از بين ببرد؛ چراکه اين توافق از بزرگ‌ترين دستاوردهاي ديپلماسي بوده و ما آن را با هم ساختيم». «اتحاديه اروپا بارها اعلام کرده است که برداشتن تحريم‌ها نتايج مثبتي روي روابط تجاري ايران و اتحاديه اروپا و همچنين اقتصاد مردم ايران داشته است. ما همچنان متعهد هستيم اين وضعيت ادامه پيدا کند. اجازه دهيد نگراني خودم را از اجراي تحريم‌هاي جديد از سوي آمريكا اعلام کنم و بگويم که اين مسئله را با همکاران خود بررسي خواهيم کرد. در‌عين‌حال اتحاديه اروپا بر‌اساس مصالح و امنيت خود عمل مي‌کند». موگريني تأكيد کرد: ما متعهد و مصمم به حفظ اين توافق هستيم و اين کار را براي امنيت جمعي خود انجام مي‌دهيم. اين توافق نشان داد راه‌حل‌ها وقتي ممکن باشد، مي‌توانيم از طريق گفت‌وگو و مذاکره به آن دست يابيم و اينکه احترام، زبان جهان‌شمول است. اتحاديه اروپا به تعهدات خود پايبند است.
او افزود: اجازه ندهید که هیچ‌کس توافق را از بین ببرد. ما این توافق را با هم ساختیم. با عزم و ارائه می‌توانیم به یک راه‌حل برسیم. توافق هسته‌ای متعلق به همه ماست و حاصل 12سال مذاکره است. به تعهدات خودتان پایبند باشید و ما در کنار شما و بقیه جامعه بین‌الملل از توافق حمایت خواهیم کرد.
1+5 بدون يک
رئيس‌جمهوري کشورمان گفت: امشب ثابت شد که ايران همواره به تعهدات خود پايبند است؛ اما آمريكا به آن پايبندي ندارد.
حسن روحاني که اندکي بعد از ترامپ و موگريني از دفترش در تهران سخن مي‌گفت، با تأكيد بر اينکه برجام توافق بينالمللي ايران و آمريكا نبوده که آمريكا بخواهد از اين توافق خارج مي‌شود، افزود: برجام يک توافق چندجانبه و بينالمللي بوده؛ برجام توافقي است که مورد تأييد شوراي امنيت سازمان ملل و قطع‌نامه ۲۲۳۱ قرار گرفته است، بنابراين آمريكا رسما امشب اعلام کرد که به تعهدات بينالمللي توجهي ندارد.
روحاني تأكيد کرد: از اين لحظه توافق برجام ميان ايران و پنج کشور است؛ از اين لحظه 1+5، يک را از دست داده است و در اين شرايط ما بايد منتظر آن باشيم که شش کشور بزرگ جهاني نسبت به اين توافق چگونه عمل خواهند کرد.
رئيس‌جمهوري با بيان اينکه ما در چند هفته آينده ضمن مذاکره با کشورهاي اروپايي، روسيه و چين، رايزني‌ها و هماهنگي‌هاي لازم را انجام مي‌دهيم، گفت: اگر در پايان اين مدت کوتاه به اين نتيجه برسيم که با همکاري پنج کشور عضو برجام مي‌توانيم به هر آنچه که منافع ملت ايران بوده برسيم، علي‌رغم حرف‌هاي بي‌نزاکت امشب ترامپ، برجام پايدار خواهد ماند و ما مي‌توانيم به سمت ثبات در منطقه قدم‌هاي خود را برداريم ولي اگر ديديم که چنين نيست من در گفت‌وگويي با مردم کشورمان ايران موضع‌مان را به اطلاع آنان خواهم رساند.
رئيس‌جمهوري کشورمان با بيان اينکه با برجام بدون آمريكا هم مردم ما شاهد خواهند بود که ارز کشور تأمين مي‌شود و کالاهاي مورد نياز نيز به دست آنان مي‌رسد، اضافه کرد: مردم ما هيچ نگراني‌اي نداشته باشند. امشب ملت ما مصمم‌تر و متحدتر از گذشته است و کار ترامپ نيز يک جنگ رواني و يک فشار اقتصادي بود که نخواهيم گذاشت که او در اين موضوع موفق شود. روحاني با تأكيد بر اينکه به سازمان انرژي اتمي دستور داده است که در صورت نياز غني‌سازي صنعتي را بدون محدوديت آغاز کند، گفت: ما براي اجرائي‌کردن اين تصميم چند هفته صبر مي‌کنيم و با کشورهايي که پاي برجام را امضا کرده‌اند و به آن وفادار مانده‌اند، مذاکره مي‌کنيم و در اين مذاکره همه چيز بر مبناي منافع ملي ماست، اگر تضمين شود به ماندن در برجام ادامه خواهيم داد ولي اگر برجام تنها سندي شود که منافع ملي ايران در آن لحاظ نشده باشد، آن وقت راه و تصميم ما روشن خواهد بود.
روحاني در پايان گفت: مردم ما مشکلاتي در زندگي فردا، هفته بعد، امسال و سال‌هاي آينده به حول قوه الهي احساس نخواهند کرد و من امشب از يک سو ناراحت هستم که مردم آمريكا که مردم بزرگي هستند، گرفتار زعامت کسي شده‌اند که حيثيت آنها را زير سؤال برده است و از سويي خوشحال هستم که يک موجود مزاحم از برجام خارج شده است.
راضي‌ها و ناراضي‌ها
بعد از اعلام ترامپ مبني بر خروج از برجام، برخلاف شادماني نتانياهو، و رضايت عربستان، امانوئل مکرون ابراز تأسف کرد. رهبران انگليس، فرانسه و آلمان نيز با انتشار بيانيه‌اي اعلام کردند به برجام پايبند مي‌مانيم. رئيس شوراي اروپا نيز گفته رهبران اتحاديه اروپا هفته آينده درباره برجام رايزني مي‌کنند.
هيئت نمايندگي روسيه در آژانس بينالمللي انرژي اتمي نيز اعلام کرد که براي به حداقل رساندن تبعات تصميم ترامپ تلاش خواهد کرد. وزارت خارجه روسيه نيز اقدام ترامپ را تقبيح کرد.
يك سال و نيم كجدار و مريز
دونالد ترامپ که از دوران نامزدي انتخابات رياست‌جمهوري آمريكا با توافق هسته‌اي در تضاد بود و گفته بود که اين توافق را پاره خواهد کرد، تمام يک سال و نيمي که در اين مسند نشسته با برجام درگير بوده و در موعدهاي سه‌ماهه اعلام پايبندي برجام و موعدهاي شش‌ماهه تمديد تعليق تحريم‌هاي هسته‌اي، به‌گونه‌اي عمل کرده که به اسم تعهد آمريكا را اجرا کرده ولي در عمل با تهديدها، هشدارها و توصيه‌هايي که کرده بر سر بهره‌بردن ايران از منافع برجام، سنگ‌اندازي کرده است. توافق هسته‌اي 23 تير 1394 بعد از 18 ماه مذاکره بين ايران و نمايندگان کشورهاي 1+5 (آمريكا، روسيه، چين، انگليس، فرانسه و آلمان) به دست آمد؛ توافقي که در مقابل پذيرش برخي محدوديت‌ها در برنامه هسته‌اي و غني‌سازي از سوي ايران، تحريم‌هاي هسته‌اي ايران از سوي کشورهاي مذاکره‌کننده لغو شد و راه براي ازسرگيري تجارت ايران با کشورهاي ديگر باز شد.
اما تغيير دولت در ايالات متحده آمريكا به‌ويژه جابه‌جايي قدرت از دموکرات‌ها به جمهوري‌خواهان، موجب شد تا يک اتفاق نادر تاريخي رقم بخورد؛ دولت جديد ايالات متحده تمايل ندارد به توافقي که دولت قبل بسته پايبند بماند ولي براي اينکه به نقض برجام متهم نشود، به صراحت از آن خارج نمي‌شود؛ درحاليکه او با همين سياق ماه‌هاي اوليه روي کارآمدنش از توافق پاريس که مربوط به تغييرات اقليمي بود، خارج شد. اما دونالد ترامپ سرگردان با برجام، در يک موعد از اعلام پايبندي برجام، موضوعات منطقه‌اي و برنامه موشکي ايران را به عنوان نقص برجام افزود و همين مسير را تا شب پيش ادامه داد. او معتقد است اين توافق ناقص بوده و نبايد مذاکره با ايران تنها به يک موضوع هسته‌اي محدود مي‌شد. ترامپ معتقد است مسئله موشکي و نفوذ منطقه‌اي ايران نيز بايد در توافق با ايران گنجانده مي‌شد.
دونالد ترامپ در موعد پيشين تمديد برجام هشدار داده بود که در ماه مي تعليق تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را تمديد نمي‌کند و اروپا بايد آنچه او نواقص برجام مي‌خواند را رفع کند. از همين‌رو اروپايي‌ها دست به اقداماتي براي جلب نظر او زدند. فرانسه رهبر اين جريان بود تا ترامپ را از لغو برجام بر حذر دارد. رئيس‌جمهور و وزير خارجه فرانسه بارها از برنامه موشکي و نفوذ منطقه‌اي ايران ابراز نگراني کردند و ايران را به مذاکره در اين زمينه دعوت کردند. موضوع موشکي به نظر مقامات مسئول ايراني، مربوط به مسائل دفاعي کشور است و مذاکره در مورد آن معني ندارد و مذاکره بر سر موضوعات منطقه‌اي براي جلب نظر ترامپ را رد مي‌کنند. در‌عين‌حال ايران، روسيه و ترکيه بر سر حل مسئله سوريه در آستانه در حال مذاکره هستند. همچنين تاکنون دو دور مذاکره بين ايران و E3 و E4 درباره حل مسئله يمن انجام گرفته است.
مكانيسم شكايت
در متن توافق هسته‌اي نسبت به آنچه عدم پايبندي يکي از اعضا نسبت به توافق باشد، راهکارهايي انديشيده شده است. يکي از اين راهکارها بر مبناي متن توافق، ازسرگيري بخشي از برنامه هسته‌اي است و يکي ديگر از راه‌ها، شکايت به کميسيون مشترک برجام است. ايران تاکنون 11 بار به اين کميسيون شکايت برده است. اکنون نيز ايران مي‌تواند در واکنش به آنچه از سوي آمريکا رخ داده به کميسيون مشترک برجام شکايت ببرد. اين شکايت در کميسيون مشترک که ترکيبي از معاونان وزراي خارجه يا مذاکره‌کنندگان ارشد است، بررسي مي‌شود. همچنين شكايت مي‌تواند به هيئت مشاوران و هيئت وزيران خارجه براي تصميم‌گيري ارجاع داده شود. البته هر تصميمي درباره اين شکايت بايد با اجماع طرفين صورت بگيرد اما در صورت عدم اجماع موضوع به شوراي امنيت ارجاع داده مي‌شود. با عضويت آمريکا در اين شورا، خطر وتوي اين شکايت نيز وجود دارد اما در هر حال رأي‌گيري درباره ادامه تعليق تحريم‌ها يا لغو برجام و نقض قطع‌نامه 2231 و بازگشت قطع‌نامه‌هاي تحريمي پيشين در اين شورا انجام مي‌شود. برجام در قالب قطع‌نامه 2231 در شوراي امنيت رسميت يافته و تمام قطع‌نامه‌هاي تحريمي پيشين يک هفته بعد از
توافق برجام ملغي شده بود؛ چيزي که هنوز مشخص نيست بعد از تصميم ترامپ چه وضعيتي خواهد يافت؟
تحقير کري
دونالد ترامپ اما در تضادي جدي با مقامات سابق آمريكاست. اين را بارها با تحقير‌آميز خطاب قراردادن جان کري، وزير امور خارجه سابق آمريكا، نشان داده است. او روزهاي گذشته دو بار درباره جان کري توييت کرد؛ يک بار نوشت: «جان کري نمي‌تواند با اين واقعيت کنار بيايد که او زماني فرصت خود را داشته (درباره مذاکره با ايران) و آن را از بين برده است. از مذاکرات فاصله بگير؛ چراکه در حال آسيب‌رساندن به کشور خودت هستي». او دوشنبه عصر نیز درحاليکه ساعاتي قبل از آن در ايران، ملاقات ظريف و کري در هفته‌هاي گذشته در نيويورک تأييد شد، درباره کري توييت کرد: «آمريكا به ديپلماسي سايه جان کري درباره توافق هسته‌اي ايران که بسيار بد مذاکره شده، نيازي ندارد. او کسي است که در وهله اول اين افتضاح را به وجود آورده».
هفته گذشته بوستون گلوپ، چاپ آمريكا، خبر داد در هفته‌هاي گذشته ظريف و کري با هم ملاقات کرده‌اند. روز دوشنبه جواد ظريف، وزير خارجه ايران، تأييد کرد اين ملاقات در حاشيه ديدارهايش در نيويورک و در کنار ديدارهايش با افراد مؤثر خارج از دولت آمريكا صورت گرفته و درباره تأثيرگذاري کري نيز بر اين نکته که آمريكا تنها دولت مستقر در کاخ سفيد نيست و افراد ديگري نيز مي‌توانند در روند تصميم‌سازي در اين کشور تأثيرگذار باشند، تأكيد کرد. همين خبرها بود که دونالد ترامپ را به توييتي با اشاره به ديپلماسي در سايه جان کري و احتمال پيش‌انداختن پنج‌روزه اعلام نظرش درباره برجام رساند.
24 ساعت پرترافيک
از پيش خبر ترامپ مبني بر اعلام توافق در ساعت دو بعدازظهر سه‌شنبه واشنگتن، تا زمان اعلام، ساعات پرتحرک ديپلماسي بود. تقريبا هيچ شريک برجامي از توصيه به ترامپ خودداري نکرد؛ توصيه به ماندن در برجام؛ از روسيه تا کانادا، اروپا و جريانان سياسي متفاوت در آمريكا. اما در کنار اين توصيه‌ها، کساني هم بودند که حتي سفرهايشان را لغو کردند. بنيامين نتانياهو که هفته‌هاي گذشته نمايشي جديد از طرح ادعا درباره برنامه هسته‌اي ايران اجرا کرده، بعد از توييت اعلام ساعت دو از سوی ترامپ، سفرش به قبرس را نيمه‌تمام رها کرد و به تل‌آويو بازگشت. نتانياهو قصد داشت بعد از قبرس به مسکو سفر و با پوتين ملاقات کند. قرار بود او در اين ملاقات با پوتين درباره توافق هسته‌اي گفت‌وگو کند.
درخواست از ترامپ براي ماندن در برجام
روز گذشته پر بود از تقاضاي فعالان سياسي، ديپلماتيک و نظامي از دونالد ترامپ. مثلا صد مقام سياسي، نظامي و ديپلمات ارشد اروپايي در بيانيه‌اي از ترامپ خواستند با خروج يک‌جانبه خود از توافق هسته‌اي، باعث ايجاد بحران ميان آمريكا و اروپا نشود. در اين بيانيه که در وب‌سايت کنفرانس امنيتي مونيخ آمده، بیان شده «اعضاي اروپايي برجام (فرانسه، آلمان و انگليس) در حال جمع‌بندي روي بسته‌اي از اقدامات درباره ايران با همکاري دولت آمريكا هستند که ترامپ بايد آن را يک پيروزي بداند و کنگره از آن به‌عنوان اساسي براي قوانين جديد خود عليه ايران استفاده کند». پيش از اين هم 500 نفر از اعضاي پارلمان کشورهاي فرانسه، آلمان و انگليس در نامه‌اي به کنگره آمريكا بر لزوم حفظ برجام تأكيد کرده بودند.
همچنين 12 سناتور دموکرات ارشد نيز روز سه‌شنبه نامه‌اي سرگشاده خطاب به دونالد ترامپ منتشر کردند که ضمن تأكيد بر حفظ لزوم برجام، هشدار دادند خروج يک‌جانبه واشنگتن از برجام مي‌تواند باعث انزواي آمريكا يا ازسرگيري برنامه هسته‌اي ايران شود.
اروپا منتفع بزرگ يا متضرر بزرگ
درحاليکه اروپا به‌عنوان يکي از شرکاي برجام، منتفع‌ترين شريک از اين توافق است حالا و در ماه‌هاي گذشته با در خطر قرارگرفتن توافق، به‌مراتب کوشيد تا برجام را نجات دهد. از همين رو در ماه گذشته اين تلاش‌ها سرعت گرفت. امانوئل مکرون، رئيس‌جمهوري فرانسه، در سفري سه‌روزه به واشنگتن، تلاش کرد دونالد ترامپ را از لغو برجام منصرف کند و رسانه‌ها به سفر او مأموريت نجات لقب دادند. خود او اما بعد از سفر به اينکه توانسته مأموريتش را انجام بدهد، چندان اميدي نداشت. او بعد از سفر با حسن روحاني تماس تلفني داشت و درباره آنچه در واشنگتن بین دو همتا گذشته بود، رايزني کرد. امانوئل مکرون دست از تلاش برنداشت و حتي روز گذشته در ساعاتي نزديک به اعلام نظر ترامپ باز با او تلفني صحبت کرد. همين تماس موجب شد ساعات باقي‌مانده تا اعلام نظر ترامپ تحت تأثير شايعه‌اي قرار گيرد؛ «ترامپ به مکرون خبر داده از برجام خارج مي‌شود». اگرچه ساعتي بعد اعلام شد که مکرون اين خبر را تکذيب کرده و گفته از نظر ترامپ درباره برجام بي‌اطلاع است؛ اما شايعه راه خود را مي‌پيمود.
اما علاوه بر فرانسه، آلمان نيز براي تأثيرگذاري بر ترامپ تلاش خود را کرد. آنگلا مرکل صدراعظم آلمان سه ساعت به واشنگتن رفت تا او نيز بخت خود را براي تغيير نظر ترامپ بيازمايد. ميهمان آخر، بوريس جانسون بود که بعد از تماس تلفني تراز مي با ترامپ، براي رايزني‌هايي دوروزه به واشنگتن سفر کرد که تغيير زمان اعلام نظر ترامپ، تقريبا سفر او را بي‌حاصل کرد.
اما رهبران اروپايي که نمي‌خواهند از منتفع‌ترين عضو به متضررترين عضو برجام نقل مکان کنند، حتي يک ساعت قبل از اعلام نظر ترامپ نیز با هم تلفني صحبت کردند؛ مکرون، تراز مي و مرکل.
يک روز پيشتر، حسن روحاني، رئيس جمهوري ايران که به مشهد سفر کرده بود، به تصريح گفت: «اگر آنچه در برجام مي‌خواهيم توسط غيرآمريكا تأمين مي‌شود يا اينکه آنچه مورد نظر ما در برجام است، تأمين نشود، راه و برنامه خود را خواهيم داشت». جواد ظريف روز گذشته که در يک مراسم سخنراني مي‌کرد، گفت: «اگر ترامپ دست به اشتباه برهم‌زدن برجام به‌عنوان يک دستاورد جهاني بزند، يقينا در شرايط بدتري مجبور خواهد شد حقوق مردم ايران را بپذيرد».
از تجارت شرکت‌هاي خود محافظت مي‌کنيم
سخنگوي اتحاديه اروپا روز گذشته گفته که اين اتحاديه قصد دارد تا از تجارت شرکت‌هاي خود با ايران در صورت خروج ترامپ از برجام حفاظت کند.
به گزارش ايسنا به نقل از بلومبرگ، مايا کوچي جانچيک، سخنگوي مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا اعلام کرد: ما در حال تلاش هستيم تا از منافع شرکت‌هاي خود در صورت خروج ترامپ از برجام حفاظت کنيم. اين اقدامي است که مي‌تواند به افزايش تنش‌ها ميان اتحاديه اروپا و آمريكا دامن بزند.
ساعاتي پيش از اعلام ترامپ، حساب رسمي توييتري وزارت خارجه آلمان نيز تصوير صفحه اول توافق هسته‌اي ايران و اعضاي 1+5 که توسط وزراي خارجه امضا شده بود را منتشر کرد و نوشت که «همه تلاش خود براي حفظ برجام انجام مي‌دهد».
فراتر از اروپا، کانادا و حتي برخي کشورهاي منطقه از ترامپ خواستند که اين توافق را لغو نکند.
هياهو در واشنگتن
درحاليکه همه رسانه‌هاي بزرگ آمريكايي در حال رصد اخبار مرتبط با اعلام نظر ترامپ بودند و اخباري به نقل از منابع مطلع و آگاه خود منتشر مي‌کردند، اعضاي کميته امور خارجي مجلس نمايندگان آمريكا، جلسه استماعي برگزار کردند و در رابطه با تصميم ترامپ همفکري کردند. اعضاي اين کميته که مجموعه‌اي از موافقان و مخالفان ادامه برجام بودند بر يک نظر هم‌عقيده بودند که خروج آمريكا به تنهايي از توافق هسته‌اي اشتباه است و خروج از توافق اشتباه است.
کوتاه، با ضرباهنگي تند، با همان ادعاهاي هميشگي و صريح عليه جمهوري اسلامي ايران و البته با پيامي کاملا صريح. دونالد ترامپ ديشب از پشت تريبونش در سالن مياني کاخ سفيد گفت که «آمريكا از برجام خارج مي‌شود». رئيس‌جمهوري آمريكا اين خبر را در ميانه ادعاهايي واهي عليه ايران و جمهوري اسلامي مطرح کرد و مانند نطق‌هاي پيشينش، ايران را متهم به خرابکاري در منطقه و نقض توافق و دستيابي به سلاح هسته‌اي کرد؛ ادعاهايی که علاوه بر اتهام‌زني به ايران، دال بر معيوب‌بودن توافق و تخريب تيم مذاکره‌کننده سابق هسته‌اي آمريكا نيز بود. او پشت‌بند اعلام خروج از توافق، فرمان بازگرداندن تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را امضا کرد. اما دقايقي بعد از اعلام نظر ترامپ، فدريکا موگريني، مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا در نشست خبري کوتاه و صريح تأكيد کرد که درباره بازگرداندن تحریمها نگرانيم و بدون آنکه آمريكا يا ايران را خطاب قرار دهد، توصيه کرد تا به تعهدات‌شان متعهد بمانند. اما در تهران، حسن روحاني از ادامه‌يافتن برجام بدون آمريكا و فرصت چند‌هفته‌اي براي بررسي وضعيت خبر داد.
برجام در صدر اخبار
پنج روز پيشتر؛ با 24 ساعت حضور در صدر اخبار جهان. دونالد ترامپ قرار بود شنبه يعني 12 مي (22 ارديبهشت) تصميمش را درباره برجام اعلام کند؛ تصميمي که کار را يکسره کرد، خروج آمريكا از برجام؛ اما دونالد ترامپ زمان نيمه‌مرده ظهر شنبه را به ظهر سه‌شنبه به وقت واشنگتن منتقل کرد تا پايان هفته خودش و تصميمش در صدر اخبار باقي بمانند.او شب گذشته به وقت تهران با استناد به اسناد بي‌پايه‌اي که بنيامين نتانیاهو هفته پيش، رو کرده، مدعي شد که «در سال‌هاي گذشته دولت‌هاي قبلي وارد توافقی هسته‌اي با ايران شدند؛ با عنوان برجام. روي کاغذ اين توافق قرار بود از آمريكا و متحدان ما در برابر يک جنون هسته‌اي از طرف ايران حفاظت کند. سلاحي که فقط باعث به‌خطرافتادن ايران و دنيا مي‌شد؛ اما اين توافق کمک کرد به ايران که هسته‌اي شود و به آستانه هسته‌اي‌شدن برسد. هفته گذشته اسرائيل اسنادی اطلاعاتي را منتشر کرد که قاطعانه نشان داد که حکومت ايران در سال‌هاي گذشته به دنبال سلاح هسته‌اي بوده؛ بنابراين اين توافق هرگز نبايد منعقد مي‌شد و باعث ايجاد صلح نشد و هرگز هم نمي‌توانست بشود». ترامپ با بيان اينکه بودجه نظامي ايران بعد از برجام 40 درصد
افزايش يافته است، ادعا کرد: درحاليکه اقتصاد ايران در شرايط خيلي بد است، پول‌ها صرف سلاح‌هايي شده است تا از تروريسم حمايت کند و هرج‌ومرج در منطقه ايجاد کند.او همه ادعاهايش را با محور حمايت ايران از تروريسم و نفوذ در منطقه همراه کرد و مدعي شد «ايران مشغول صادرکردن سلاح‌هاي خود به گروه‌هاي تروريستي و مجهزکردن آنهاست». او همچنين مدعي شد که «ايران در سال‌هاي گذشته سفارتخانه‌هاي آمريكا را در نقاط مختلف جهان مورد حمله قرار داده، به تأسيسات نظامي حمله کرده و صدها خدمه نظامي ما را ربوده و شکنجه کرده است». او مدعي شد که ايران همه اين اقدامات را با پول‌هايي که بعد از توافق هسته‌اي و لغو تحريم‌ها به دست آورده، انجام داده است.دونالد ترامپ اعلام کرد «من اعلام مي‌کنم که ايالات متحده آمريكا از برجام خارج مي‌شود و در چند روز آينده با صدور يک فرمان اجرائي، شديدترين تحريم‌هاي هسته‌اي و اقتصادي را عليه ايران باز‌مي‌گردانم. هر کشوري که به ايران کمک کند، نيز مي‌تواند تحت تحريم قرار گيرد. آمريكا را هيچ کشوري نمي‌تواند گروگان بگيرد... . ما اجازه نخواهيم داد حکومتي که شعار مرگ بر آمريكا مي‌دهد، به سلاح هسته‌اي دست پيدا کند.
اقدام امروز ما پيام مهمي دارد، اينکه آمريكا تهديدهاي توخالي نمي‌دهد و وقتي وعده‌اي را مطرح مي‌کند، به آن عمل مي‌کند». ترامپ به سفر وزير خارجه آمريكا در همين زمان به کره‌شمالي براي آماده‌کردن امکان مذاکره با رهبر اين کشور اشاره کرد و خطاب به ملت ايران گفت: «مردم آمريكا در کنار شما هستند. رهبران ايران مي‌گويند که درباره يک توافق جديد مذاکره نمي‌کنند، عيبي ندارد، بگذاريد بگويند؛ ولي واقعيت اين است که آنها به دنبال اين خواهند بود که يک توافق پايدار را منعقد کنند و هر وقت آنها بخواهند اين کار را بکنند، ما آمادگي داريم که اين کار را انجام دهيم».
تحریم‌های بازگشته
وزارت خزانه‌داری آمریکا ساعتی بعد از امضای فرمان ترامپ اعلام کرد: دفتر کنترل اموال خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (ofac) فورا اقدامات لازم را برای انجام تصمیم رئیس‌جمهور عملی خواهد کرد. تحریمها در دو دوره 90 و 180روزه اعمال خواهد شد. این شامل اختیارات ما درباره تحریم‌های اولیه و ثانویه می‌شود.استیو منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا، نیز در‌این‌باره گفت: آمریکا دسترسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به حمایت از آنچه را اقدامات بدخواهانه ایران که از بزرگ‌ترین حامیان تروریسم محسوب می‌شود و نیز استفاده از موشک‌های بالستیک علیه متحدان ما، حمایت از رژیم بشار اسد در سوریه، نقض حقوق بشر علیه مردم خود و سوءاستفاده از سیستم مالی بین‌المللی خواند، مسدود خواهد کرد.
اتحاديه اروپا به تعهدات خود پايبند است
اما فدريکا موگريني سخنانش نشان از يک انشقاق جدي داشت؛ دوري اروپا از سياست‌هاي آمريكا. او خطاب به مردم و مسؤلان ايران گفت: «اجازه ندهيد هيچ‌کس توافق هسته‌اي را از بين ببرد؛ چراکه اين توافق از بزرگ‌ترين دستاوردهاي ديپلماسي بوده و ما آن را با هم ساختيم». «اتحاديه اروپا بارها اعلام کرده است که برداشتن تحريم‌ها نتايج مثبتي روي روابط تجاري ايران و اتحاديه اروپا و همچنين اقتصاد مردم ايران داشته است. ما همچنان متعهد هستيم اين وضعيت ادامه پيدا کند. اجازه دهيد نگراني خودم را از اجراي تحريم‌هاي جديد از سوي آمريكا اعلام کنم و بگويم که اين مسئله را با همکاران خود بررسي خواهيم کرد. در‌عين‌حال اتحاديه اروپا بر‌اساس مصالح و امنيت خود عمل مي‌کند». موگريني تأكيد کرد: ما متعهد و مصمم به حفظ اين توافق هستيم و اين کار را براي امنيت جمعي خود انجام مي‌دهيم. اين توافق نشان داد راه‌حل‌ها وقتي ممکن باشد، مي‌توانيم از طريق گفت‌وگو و مذاکره به آن دست يابيم و اينکه احترام، زبان جهان‌شمول است. اتحاديه اروپا به تعهدات خود پايبند است.
او افزود: اجازه ندهید که هیچ‌کس توافق را از بین ببرد. ما این توافق را با هم ساختیم. با عزم و ارائه می‌توانیم به یک راه‌حل برسیم. توافق هسته‌ای متعلق به همه ماست و حاصل 12سال مذاکره است. به تعهدات خودتان پایبند باشید و ما در کنار شما و بقیه جامعه بین‌الملل از توافق حمایت خواهیم کرد.
1+5 بدون يک
رئيس‌جمهوري کشورمان گفت: امشب ثابت شد که ايران همواره به تعهدات خود پايبند است؛ اما آمريكا به آن پايبندي ندارد.
حسن روحاني که اندکي بعد از ترامپ و موگريني از دفترش در تهران سخن مي‌گفت، با تأكيد بر اينکه برجام توافق بينالمللي ايران و آمريكا نبوده که آمريكا بخواهد از اين توافق خارج مي‌شود، افزود: برجام يک توافق چندجانبه و بينالمللي بوده؛ برجام توافقي است که مورد تأييد شوراي امنيت سازمان ملل و قطع‌نامه ۲۲۳۱ قرار گرفته است، بنابراين آمريكا رسما امشب اعلام کرد که به تعهدات بينالمللي توجهي ندارد.
روحاني تأكيد کرد: از اين لحظه توافق برجام ميان ايران و پنج کشور است؛ از اين لحظه 1+5، يک را از دست داده است و در اين شرايط ما بايد منتظر آن باشيم که شش کشور بزرگ جهاني نسبت به اين توافق چگونه عمل خواهند کرد.
رئيس‌جمهوري با بيان اينکه ما در چند هفته آينده ضمن مذاکره با کشورهاي اروپايي، روسيه و چين، رايزني‌ها و هماهنگي‌هاي لازم را انجام مي‌دهيم، گفت: اگر در پايان اين مدت کوتاه به اين نتيجه برسيم که با همکاري پنج کشور عضو برجام مي‌توانيم به هر آنچه که منافع ملت ايران بوده برسيم، علي‌رغم حرف‌هاي بي‌نزاکت امشب ترامپ، برجام پايدار خواهد ماند و ما مي‌توانيم به سمت ثبات در منطقه قدم‌هاي خود را برداريم ولي اگر ديديم که چنين نيست من در گفت‌وگويي با مردم کشورمان ايران موضع‌مان را به اطلاع آنان خواهم رساند.
رئيس‌جمهوري کشورمان با بيان اينکه با برجام بدون آمريكا هم مردم ما شاهد خواهند بود که ارز کشور تأمين مي‌شود و کالاهاي مورد نياز نيز به دست آنان مي‌رسد، اضافه کرد: مردم ما هيچ نگراني‌اي نداشته باشند. امشب ملت ما مصمم‌تر و متحدتر از گذشته است و کار ترامپ نيز يک جنگ رواني و يک فشار اقتصادي بود که نخواهيم گذاشت که او در اين موضوع موفق شود. روحاني با تأكيد بر اينکه به سازمان انرژي اتمي دستور داده است که در صورت نياز غني‌سازي صنعتي را بدون محدوديت آغاز کند، گفت: ما براي اجرائي‌کردن اين تصميم چند هفته صبر مي‌کنيم و با کشورهايي که پاي برجام را امضا کرده‌اند و به آن وفادار مانده‌اند، مذاکره مي‌کنيم و در اين مذاکره همه چيز بر مبناي منافع ملي ماست، اگر تضمين شود به ماندن در برجام ادامه خواهيم داد ولي اگر برجام تنها سندي شود که منافع ملي ايران در آن لحاظ نشده باشد، آن وقت راه و تصميم ما روشن خواهد بود.
روحاني در پايان گفت: مردم ما مشکلاتي در زندگي فردا، هفته بعد، امسال و سال‌هاي آينده به حول قوه الهي احساس نخواهند کرد و من امشب از يک سو ناراحت هستم که مردم آمريكا که مردم بزرگي هستند، گرفتار زعامت کسي شده‌اند که حيثيت آنها را زير سؤال برده است و از سويي خوشحال هستم که يک موجود مزاحم از برجام خارج شده است.
راضي‌ها و ناراضي‌ها
بعد از اعلام ترامپ مبني بر خروج از برجام، برخلاف شادماني نتانياهو، و رضايت عربستان، امانوئل مکرون ابراز تأسف کرد. رهبران انگليس، فرانسه و آلمان نيز با انتشار بيانيه‌اي اعلام کردند به برجام پايبند مي‌مانيم. رئيس شوراي اروپا نيز گفته رهبران اتحاديه اروپا هفته آينده درباره برجام رايزني مي‌کنند.
هيئت نمايندگي روسيه در آژانس بينالمللي انرژي اتمي نيز اعلام کرد که براي به حداقل رساندن تبعات تصميم ترامپ تلاش خواهد کرد. وزارت خارجه روسيه نيز اقدام ترامپ را تقبيح کرد.
يك سال و نيم كجدار و مريز
دونالد ترامپ که از دوران نامزدي انتخابات رياست‌جمهوري آمريكا با توافق هسته‌اي در تضاد بود و گفته بود که اين توافق را پاره خواهد کرد، تمام يک سال و نيمي که در اين مسند نشسته با برجام درگير بوده و در موعدهاي سه‌ماهه اعلام پايبندي برجام و موعدهاي شش‌ماهه تمديد تعليق تحريم‌هاي هسته‌اي، به‌گونه‌اي عمل کرده که به اسم تعهد آمريكا را اجرا کرده ولي در عمل با تهديدها، هشدارها و توصيه‌هايي که کرده بر سر بهره‌بردن ايران از منافع برجام، سنگ‌اندازي کرده است. توافق هسته‌اي 23 تير 1394 بعد از 18 ماه مذاکره بين ايران و نمايندگان کشورهاي 1+5 (آمريكا، روسيه، چين، انگليس، فرانسه و آلمان) به دست آمد؛ توافقي که در مقابل پذيرش برخي محدوديت‌ها در برنامه هسته‌اي و غني‌سازي از سوي ايران، تحريم‌هاي هسته‌اي ايران از سوي کشورهاي مذاکره‌کننده لغو شد و راه براي ازسرگيري تجارت ايران با کشورهاي ديگر باز شد.
اما تغيير دولت در ايالات متحده آمريكا به‌ويژه جابه‌جايي قدرت از دموکرات‌ها به جمهوري‌خواهان، موجب شد تا يک اتفاق نادر تاريخي رقم بخورد؛ دولت جديد ايالات متحده تمايل ندارد به توافقي که دولت قبل بسته پايبند بماند ولي براي اينکه به نقض برجام متهم نشود، به صراحت از آن خارج نمي‌شود؛ درحاليکه او با همين سياق ماه‌هاي اوليه روي کارآمدنش از توافق پاريس که مربوط به تغييرات اقليمي بود، خارج شد. اما دونالد ترامپ سرگردان با برجام، در يک موعد از اعلام پايبندي برجام، موضوعات منطقه‌اي و برنامه موشکي ايران را به عنوان نقص برجام افزود و همين مسير را تا شب پيش ادامه داد. او معتقد است اين توافق ناقص بوده و نبايد مذاکره با ايران تنها به يک موضوع هسته‌اي محدود مي‌شد. ترامپ معتقد است مسئله موشکي و نفوذ منطقه‌اي ايران نيز بايد در توافق با ايران گنجانده مي‌شد.
دونالد ترامپ در موعد پيشين تمديد برجام هشدار داده بود که در ماه مي تعليق تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را تمديد نمي‌کند و اروپا بايد آنچه او نواقص برجام مي‌خواند را رفع کند. از همين‌رو اروپايي‌ها دست به اقداماتي براي جلب نظر او زدند. فرانسه رهبر اين جريان بود تا ترامپ را از لغو برجام بر حذر دارد. رئيس‌جمهور و وزير خارجه فرانسه بارها از برنامه موشکي و نفوذ منطقه‌اي ايران ابراز نگراني کردند و ايران را به مذاکره در اين زمينه دعوت کردند. موضوع موشکي به نظر مقامات مسئول ايراني، مربوط به مسائل دفاعي کشور است و مذاکره در مورد آن معني ندارد و مذاکره بر سر موضوعات منطقه‌اي براي جلب نظر ترامپ را رد مي‌کنند. در‌عين‌حال ايران، روسيه و ترکيه بر سر حل مسئله سوريه در آستانه در حال مذاکره هستند. همچنين تاکنون دو دور مذاکره بين ايران و E3 و E4 درباره حل مسئله يمن انجام گرفته است.
مكانيسم شكايت
در متن توافق هسته‌اي نسبت به آنچه عدم پايبندي يکي از اعضا نسبت به توافق باشد، راهکارهايي انديشيده شده است. يکي از اين راهکارها بر مبناي متن توافق، ازسرگيري بخشي از برنامه هسته‌اي است و يکي ديگر از راه‌ها، شکايت به کميسيون مشترک برجام است. ايران تاکنون 11 بار به اين کميسيون شکايت برده است. اکنون نيز ايران مي‌تواند در واکنش به آنچه از سوي آمريکا رخ داده به کميسيون مشترک برجام شکايت ببرد. اين شکايت در کميسيون مشترک که ترکيبي از معاونان وزراي خارجه يا مذاکره‌کنندگان ارشد است، بررسي مي‌شود. همچنين شكايت مي‌تواند به هيئت مشاوران و هيئت وزيران خارجه براي تصميم‌گيري ارجاع داده شود. البته هر تصميمي درباره اين شکايت بايد با اجماع طرفين صورت بگيرد اما در صورت عدم اجماع موضوع به شوراي امنيت ارجاع داده مي‌شود. با عضويت آمريکا در اين شورا، خطر وتوي اين شکايت نيز وجود دارد اما در هر حال رأي‌گيري درباره ادامه تعليق تحريم‌ها يا لغو برجام و نقض قطع‌نامه 2231 و بازگشت قطع‌نامه‌هاي تحريمي پيشين در اين شورا انجام مي‌شود. برجام در قالب قطع‌نامه 2231 در شوراي امنيت رسميت يافته و تمام قطع‌نامه‌هاي تحريمي پيشين يک هفته بعد از
توافق برجام ملغي شده بود؛ چيزي که هنوز مشخص نيست بعد از تصميم ترامپ چه وضعيتي خواهد يافت؟
تحقير کري
دونالد ترامپ اما در تضادي جدي با مقامات سابق آمريكاست. اين را بارها با تحقير‌آميز خطاب قراردادن جان کري، وزير امور خارجه سابق آمريكا، نشان داده است. او روزهاي گذشته دو بار درباره جان کري توييت کرد؛ يک بار نوشت: «جان کري نمي‌تواند با اين واقعيت کنار بيايد که او زماني فرصت خود را داشته (درباره مذاکره با ايران) و آن را از بين برده است. از مذاکرات فاصله بگير؛ چراکه در حال آسيب‌رساندن به کشور خودت هستي». او دوشنبه عصر نیز درحاليکه ساعاتي قبل از آن در ايران، ملاقات ظريف و کري در هفته‌هاي گذشته در نيويورک تأييد شد، درباره کري توييت کرد: «آمريكا به ديپلماسي سايه جان کري درباره توافق هسته‌اي ايران که بسيار بد مذاکره شده، نيازي ندارد. او کسي است که در وهله اول اين افتضاح را به وجود آورده».
هفته گذشته بوستون گلوپ، چاپ آمريكا، خبر داد در هفته‌هاي گذشته ظريف و کري با هم ملاقات کرده‌اند. روز دوشنبه جواد ظريف، وزير خارجه ايران، تأييد کرد اين ملاقات در حاشيه ديدارهايش در نيويورک و در کنار ديدارهايش با افراد مؤثر خارج از دولت آمريكا صورت گرفته و درباره تأثيرگذاري کري نيز بر اين نکته که آمريكا تنها دولت مستقر در کاخ سفيد نيست و افراد ديگري نيز مي‌توانند در روند تصميم‌سازي در اين کشور تأثيرگذار باشند، تأكيد کرد. همين خبرها بود که دونالد ترامپ را به توييتي با اشاره به ديپلماسي در سايه جان کري و احتمال پيش‌انداختن پنج‌روزه اعلام نظرش درباره برجام رساند.
24 ساعت پرترافيک
از پيش خبر ترامپ مبني بر اعلام توافق در ساعت دو بعدازظهر سه‌شنبه واشنگتن، تا زمان اعلام، ساعات پرتحرک ديپلماسي بود. تقريبا هيچ شريک برجامي از توصيه به ترامپ خودداري نکرد؛ توصيه به ماندن در برجام؛ از روسيه تا کانادا، اروپا و جريانان سياسي متفاوت در آمريكا. اما در کنار اين توصيه‌ها، کساني هم بودند که حتي سفرهايشان را لغو کردند. بنيامين نتانياهو که هفته‌هاي گذشته نمايشي جديد از طرح ادعا درباره برنامه هسته‌اي ايران اجرا کرده، بعد از توييت اعلام ساعت دو از سوی ترامپ، سفرش به قبرس را نيمه‌تمام رها کرد و به تل‌آويو بازگشت. نتانياهو قصد داشت بعد از قبرس به مسکو سفر و با پوتين ملاقات کند. قرار بود او در اين ملاقات با پوتين درباره توافق هسته‌اي گفت‌وگو کند.
درخواست از ترامپ براي ماندن در برجام
روز گذشته پر بود از تقاضاي فعالان سياسي، ديپلماتيک و نظامي از دونالد ترامپ. مثلا صد مقام سياسي، نظامي و ديپلمات ارشد اروپايي در بيانيه‌اي از ترامپ خواستند با خروج يک‌جانبه خود از توافق هسته‌اي، باعث ايجاد بحران ميان آمريكا و اروپا نشود. در اين بيانيه که در وب‌سايت کنفرانس امنيتي مونيخ آمده، بیان شده «اعضاي اروپايي برجام (فرانسه، آلمان و انگليس) در حال جمع‌بندي روي بسته‌اي از اقدامات درباره ايران با همکاري دولت آمريكا هستند که ترامپ بايد آن را يک پيروزي بداند و کنگره از آن به‌عنوان اساسي براي قوانين جديد خود عليه ايران استفاده کند». پيش از اين هم 500 نفر از اعضاي پارلمان کشورهاي فرانسه، آلمان و انگليس در نامه‌اي به کنگره آمريكا بر لزوم حفظ برجام تأكيد کرده بودند.
همچنين 12 سناتور دموکرات ارشد نيز روز سه‌شنبه نامه‌اي سرگشاده خطاب به دونالد ترامپ منتشر کردند که ضمن تأكيد بر حفظ لزوم برجام، هشدار دادند خروج يک‌جانبه واشنگتن از برجام مي‌تواند باعث انزواي آمريكا يا ازسرگيري برنامه هسته‌اي ايران شود.
اروپا منتفع بزرگ يا متضرر بزرگ
درحاليکه اروپا به‌عنوان يکي از شرکاي برجام، منتفع‌ترين شريک از اين توافق است حالا و در ماه‌هاي گذشته با در خطر قرارگرفتن توافق، به‌مراتب کوشيد تا برجام را نجات دهد. از همين رو در ماه گذشته اين تلاش‌ها سرعت گرفت. امانوئل مکرون، رئيس‌جمهوري فرانسه، در سفري سه‌روزه به واشنگتن، تلاش کرد دونالد ترامپ را از لغو برجام منصرف کند و رسانه‌ها به سفر او مأموريت نجات لقب دادند. خود او اما بعد از سفر به اينکه توانسته مأموريتش را انجام بدهد، چندان اميدي نداشت. او بعد از سفر با حسن روحاني تماس تلفني داشت و درباره آنچه در واشنگتن بین دو همتا گذشته بود، رايزني کرد. امانوئل مکرون دست از تلاش برنداشت و حتي روز گذشته در ساعاتي نزديک به اعلام نظر ترامپ باز با او تلفني صحبت کرد. همين تماس موجب شد ساعات باقي‌مانده تا اعلام نظر ترامپ تحت تأثير شايعه‌اي قرار گيرد؛ «ترامپ به مکرون خبر داده از برجام خارج مي‌شود». اگرچه ساعتي بعد اعلام شد که مکرون اين خبر را تکذيب کرده و گفته از نظر ترامپ درباره برجام بي‌اطلاع است؛ اما شايعه راه خود را مي‌پيمود.
اما علاوه بر فرانسه، آلمان نيز براي تأثيرگذاري بر ترامپ تلاش خود را کرد. آنگلا مرکل صدراعظم آلمان سه ساعت به واشنگتن رفت تا او نيز بخت خود را براي تغيير نظر ترامپ بيازمايد. ميهمان آخر، بوريس جانسون بود که بعد از تماس تلفني تراز مي با ترامپ، براي رايزني‌هايي دوروزه به واشنگتن سفر کرد که تغيير زمان اعلام نظر ترامپ، تقريبا سفر او را بي‌حاصل کرد.
اما رهبران اروپايي که نمي‌خواهند از منتفع‌ترين عضو به متضررترين عضو برجام نقل مکان کنند، حتي يک ساعت قبل از اعلام نظر ترامپ نیز با هم تلفني صحبت کردند؛ مکرون، تراز مي و مرکل.
يک روز پيشتر، حسن روحاني، رئيس جمهوري ايران که به مشهد سفر کرده بود، به تصريح گفت: «اگر آنچه در برجام مي‌خواهيم توسط غيرآمريكا تأمين مي‌شود يا اينکه آنچه مورد نظر ما در برجام است، تأمين نشود، راه و برنامه خود را خواهيم داشت». جواد ظريف روز گذشته که در يک مراسم سخنراني مي‌کرد، گفت: «اگر ترامپ دست به اشتباه برهم‌زدن برجام به‌عنوان يک دستاورد جهاني بزند، يقينا در شرايط بدتري مجبور خواهد شد حقوق مردم ايران را بپذيرد».
از تجارت شرکت‌هاي خود محافظت مي‌کنيم
سخنگوي اتحاديه اروپا روز گذشته گفته که اين اتحاديه قصد دارد تا از تجارت شرکت‌هاي خود با ايران در صورت خروج ترامپ از برجام حفاظت کند.
به گزارش ايسنا به نقل از بلومبرگ، مايا کوچي جانچيک، سخنگوي مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا اعلام کرد: ما در حال تلاش هستيم تا از منافع شرکت‌هاي خود در صورت خروج ترامپ از برجام حفاظت کنيم. اين اقدامي است که مي‌تواند به افزايش تنش‌ها ميان اتحاديه اروپا و آمريكا دامن بزند.
ساعاتي پيش از اعلام ترامپ، حساب رسمي توييتري وزارت خارجه آلمان نيز تصوير صفحه اول توافق هسته‌اي ايران و اعضاي 1+5 که توسط وزراي خارجه امضا شده بود را منتشر کرد و نوشت که «همه تلاش خود براي حفظ برجام انجام مي‌دهد».
فراتر از اروپا، کانادا و حتي برخي کشورهاي منطقه از ترامپ خواستند که اين توافق را لغو نکند.
هياهو در واشنگتن
درحاليکه همه رسانه‌هاي بزرگ آمريكايي در حال رصد اخبار مرتبط با اعلام نظر ترامپ بودند و اخباري به نقل از منابع مطلع و آگاه خود منتشر مي‌کردند، اعضاي کميته امور خارجي مجلس نمايندگان آمريكا، جلسه استماعي برگزار کردند و در رابطه با تصميم ترامپ همفکري کردند. اعضاي اين کميته که مجموعه‌اي از موافقان و مخالفان ادامه برجام بودند بر يک نظر هم‌عقيده بودند که خروج آمريكا به تنهايي از توافق هسته‌اي اشتباه است و خروج از توافق اشتباه است.