اينستاگرام در آستانه فيلترينگ
شرق: زمزمه فيلترینگ اينستاگرام هم به‌گوش می‌رسد. اين را مي‌توان از مقدمه‌چيني و خبرهاي جسته‌و‌گريخته‌اي که اين روزها درباره لزوم فيلترينگ اين شبکه اجتماعي عکس‌محور و محبوب به گوش مي‌رسد، حس کرد. پيش از تصميم قطعي به فيلتر تلگرام هم مشابه همين فضاسازي‌ها و اظهارنظرها در اظهارات مقامات مسئول و رسانه‌ها داغ شده بود. در جديدترين اظهارنظر دراين‌باره سرپرست معاونت فضاي مجازي دادستاني کل کشور که چندي پيش گفته بود: «بسياري از علما، استادان و دانشجويان خواهان فيلترينگ اينستاگرام هستند»؛ روز گذشته اعلام کرد: «60 درصد جرائم رايانه‌اي کشور مربوط به شبکه‌هاي اجتماعي از جمله تلگرام و اينستاگرام است». جواد جاويدنيا در گفت‌وگو با ايسنا، در پاسخ به سؤالي مبني بر اينکه چندي پيش صحبت‌هايي مبني بر احتمال فيلترينگ اينستاگرام مطرح شده بود و آيا قرار است اين شبکه اجتماعي فيلتر شود، گفته بود: «اينستاگرام بايد چند سال پيش فيلتر مي‌شد. متأسفانه از ميزان جرائمي که در بستر جرم‌خيز اينستاگرام به وجود آمده و هر روز رو‌به‌رشد است، مي‌توان به‌عنوان يک فاجعه نام برد و خانواده‌هاي زيادي درگير آسيب‌هاي آن شده‌اند و از اين مسئله گلايه‌مند
هستند. بسياري از علما و استادان دانشگاه و دانشجويان هرکدام با استدلال خود خواهان فيلترينگ اين نرم‌افزار هستند. حتي برخي تمام مسئولان فضاي مجازي کشور را که هرکدام به نحوي در اين فضا نقش دارند، به‌دلیل عدم جلوگيري و برخورد با اين پديده مسئول گمراهي تک‌تک افراد جامعه و به‌ويژه کودکان و نوجوانان مي‌دانند و بي‌غيرت خطاب مي‌کنند و حق هم دارند». جاويدنيا تأکيد کرده بود: «من به‌عنوان يکي از مسئولان نظام اسلامي بر صندلي خود تکيه داده‌ام و مي‌بينم که چه فجايعي در اين شبکه در حال وقوع است و اقدامي را که مي‌توانم انجام دهم، انجام ندهم و به‌جاي وظايف شرعي و قانوني ملاحظات سياسي را بهانه کنم، آيا خداوند متعال و شهدا از من خواهند پذيرفت؟ اگر واقعا چنين است بايد مسئوليتم را رها کنم و در خانه بنشینم تا حداقل پاسخي داشته باشم که مسئول نبودم». جاويدنيا حتي اينستاگرام را «قتلگاه جوانان» توصيف کرده بود؛ قتلگاهي که البته مانند ديگر شبکه‌های اجتماعي و محبوب اين روزها يعني توييتر که بخش زيادي از مسئولان رده‌بالاي کشور در آن حضوري فعالانه دارند، ميزبان صفحات بيشتر مسئولان و مقامات کشور است. در اينستاگرام علاوه بر صفحات رهبري،
رياست‌جمهوري و معاونان و وزراي دولت، رئيس مجلس و بسياري از روحانيون و دفاتر مراجع عظام تقليد نيز صفحه دارند و هر روز خبرها و عکس و مطالبي از خود را منتشر مي‌کنند.
تعدادي از پرفالوئرترين صفحات مسئولان ايراني در اينستاگرام به اين شرح هستند: «صفحه فارسي‌زبان رهبر معظم انقلاب در اينستاگرام تا اين لحظه دو‌ميليون‌و ۳۰۰ هزار دنبال‌کننده يا فالوئر دارد. حساب کاربري حسن روحاني، رئيس‌جمهور نيز در اينستاگرام بيشتر از دو‌ميليون‌و 200 هزار فالوئر دارد. صفحه اينستاگرام سردار قاسم سليماني، فرمانده سپاه قدس نيز ۷۳۴ هزار دنبال‌کننده دارد. حساب کاربري جواد ظريف، وزير خارجه نيز در اينستاگرام ۶۶۳ هزار دنبال‌کننده دارد و پس از او صفحات علي مطهري با ۵۲۲ هزار، ابراهيم رئيسي با ۴۰۲ هزار و سعيد جليلي ۳۴۴ هزار نفر دنبال‌کننده قرار دارند.
بااينحال به نظر مي‌رسد تصميم به فيلترينگ اينستاگرام رفته‌رفته به ايستگاه اصلي نزديک مي‌شود و اين اظهارنظرها و خبرها مقدمه‌چيني براي اين تصميم هستند.
جواد جاويدنيا، معاون فضاي مجازي دادستان کل کشور، به‌تازگي جايگزين عبدالصمد خرم‌آبادي شده است. خرم‌آبادي يکي از فعال‌ترين و شناخته‌شده‌ترين افراد مدافع فيلترينگ بود و تا روزهاي آخر بودن در اين سمت قاطعانه و با جديت از تصميم فيلترینگ تلگرام دفاع مي‌کرد و آن را موفقيت‌آميز مي‌خواند. حالا جايگزين او نيز به نظر می‌رسد قدم در همين راه گذاشته است و به جديت از لزوم فيلتر‌کردن اينستاگرام سخن مي‌گويد.
براساس آمارهاي رسمي منتشر‌شده، مثلا آمار مرکز افکار‌سنجي ايسپا دو پيام‌رسان و شبکه اجتماعي تلگرام و اينستاگرام با فاصله زياد از ديگران محبوب‌ترين و پرکاربردترين اپليکيشنهاي گوشي‌هاي هوشمند در ميان کاربران ايراني هستند. با‌اين‌همه ابتداي امسال تلگرام به محاق فيلتر رفت و به نظر براي پايان سال بايد خود را مهياي فيلتر دومين اپ محبوب کاربران در ايران بکنيم.
جديدترين اظهارات معاون فضاي مجازي دادستان کل کشور روز گذشته و در نشست رسانه‌اي «بررسي عملکرد پيام‌رسان‌هاي داخلي و نقش نهادهاي ذي‌ربط در تقويت يا تضعيف آنها» مطرح شد. جوادنيا در اين نشست اعلام کرد: «در دادگاه جرائم رايانه‌اي تهران حدود 23 هزار پرونده وجود دارد که 15 هزار پرونده مربوط به امسال است که اگر محتاطانه مطرح کنم، 60 درصد از جرائم رايانه‌اي مربوط به شبکه‌هاي اجتماعي خارجي به‌ویژه تلگرام و اينستاگرام است؛ اما براساس برخي آمار، اين مقدار از 80 درصد هم بيشتر است. وقتي در چنين زمینه‌ای، فردي که کلاهبرداري کرده، خانواده‌اي را از هم پاشيده، اطلاعات حريم خصوصي فردي را منتشر کرده و به آبرو و اعتبار او لطمه زده يا فردي که با نشر اکاذيب شهري را به هم ريخته است، باعث اختلافات قومي و قبيله‌اي شده، چه کسي پاسخ‌گوي اين شرايط است؟!». همه اين مباحث در شرايطي مطرح مي‌شود که با وجود فيلتر سختگيرانه تلگرام و دفاع قاطعانه فيلترکنندگان از اين تصميم، آمارها نشان مي‌دهد فيلترينگ تأثيري اندک بر ميزان کاربري و استفاده کاربران ايراني از اين پيام‌رسان داشته است. جديدترين بررسي‌هاي دانشگاهي - دانشگاه تهران - که دو روز پيش
منتشر شد، نشان مي‌دهد اگرچه توليد محتواي کانالهاي تلگرامي در آذر‌ماه کاهش يافته؛ اما ميانگين ميزان بازديد کل مطالب توليد‌شده در کانالهاي تلگرامي در مقایسه با مهرماه با افزايش همراه بوده است.
اين بررسي را آزمايشگاه شبکه‌هاي اجتماعي مجازي دانشگاه تهران انجام داده است و در اين بررسي به اين نتايج دست يافت که در هر روز به طور ميانگين يك‌ميليون‌و ۵۳۸ هزار پست تلگرامي منتشر شده که در مقایسه با ماه‌هاي قبل ۵۹ هزار پست کمتر بوده است. بااينحال شيب بازديد کانال‌ها در آذر نسبتا ثابت بوده است؛ موضوعي که نشان مي‌دهد تلگرام هنوز مخاطبان خود را دارد و اين‌طور که تحقيقات نشان مي‌دهد، ميزان بازديد از تلگرام در روزهاي تعطيل بيشتر مي‌شود. براي مثال در تاريخ چهارم آذر، هم‌زمان با ميلاد رسول اکرم، بازديد از مطالب کانالهاي تلگرامي به بيش از يك‌ميليارد‌و ۴۸ ميليون بار رسيده است. در بخشي ديگر از اين پژوهش آمده است که ميانگين ميزان بازديد کل مطالب توليد‌شده در کانالهاي تلگرامي در مقایسه با مهرماه ۳۲۰ ميليون بار به صورت روزانه افزايش داشته است. به بيان ديگر استفاده از تلگرام در اين ماه با افزايش همراه بوده است.
بااينحال در آذر گذشته معاون امور فضاي مجازي دادستاني کل کشور فيلترينگ تلگرام را موفقيت‌آميز خواند و اعلام کرد: «اجراي فيلترینگ تلگرام و ميزان موفقيت آن را مي‌توان از منظرهاي مختلف بررسي کرد. از يک نظر فيلترينگ موفقيت‌آميز بود؛ زيرا شبکه‌هاي پيام‌رسان داخلي به معايب خود پي برده و آنها را اصلاح کردند». او همچنين گفت: «در همان برهه‌اي که تلگرام فيلتر شد، حجم عظيمي از مردم وارد شبکه‌هاي اجتماعي داخلي شدند و اين امر باعث شد که پيام‌رسان‌هاي داخلي با اشکالات خود آشنا شوند؛ زيرا اساس اين‌گونه فعاليت‌ها و فضاي مجازي اين است که تا زماني که فضاي مجازي زير بار مخاطب نرود، بسياري از نواقص آن مشخص نمي‌شود. بايد زير بار برود تا نواقص آن برطرف و به يک سطح از پايداري برسد». البته همين چند روز پيش بود که امير ناظمي، معاون وزير ارتباطات، در اظهارنظري گفته بود: «فيلترينگ در روزهاي آينده سخت‌تر خواهد شد و ما هم در اين موضوع نقشي نداريم. من فقط اطلاع‌رساني مي‌کنم». او البته درباره گمانه‌زني براي فيلترينگ اينستاگرام هم گفته بود: هنوز اين موضوع به تصويب مراجع مربوطه نرسيده است؛ اما يک عده به‌شدت دنبال اين اتفاق هستند.
به نظر مي‌رسد آن عده رفته‌رفته در حال نزديک‌شدن به هدف‌شان هستند.
شرق: زمزمه فيلترینگ اينستاگرام هم به‌گوش می‌رسد. اين را مي‌توان از مقدمه‌چيني و خبرهاي جسته‌و‌گريخته‌اي که اين روزها درباره لزوم فيلترينگ اين شبکه اجتماعي عکس‌محور و محبوب به گوش مي‌رسد، حس کرد. پيش از تصميم قطعي به فيلتر تلگرام هم مشابه همين فضاسازي‌ها و اظهارنظرها در اظهارات مقامات مسئول و رسانه‌ها داغ شده بود. در جديدترين اظهارنظر دراين‌باره سرپرست معاونت فضاي مجازي دادستاني کل کشور که چندي پيش گفته بود: «بسياري از علما، استادان و دانشجويان خواهان فيلترينگ اينستاگرام هستند»؛ روز گذشته اعلام کرد: «60 درصد جرائم رايانه‌اي کشور مربوط به شبکه‌هاي اجتماعي از جمله تلگرام و اينستاگرام است». جواد جاويدنيا در گفت‌وگو با ايسنا، در پاسخ به سؤالي مبني بر اينکه چندي پيش صحبت‌هايي مبني بر احتمال فيلترينگ اينستاگرام مطرح شده بود و آيا قرار است اين شبکه اجتماعي فيلتر شود، گفته بود: «اينستاگرام بايد چند سال پيش فيلتر مي‌شد. متأسفانه از ميزان جرائمي که در بستر جرم‌خيز اينستاگرام به وجود آمده و هر روز رو‌به‌رشد است، مي‌توان به‌عنوان يک فاجعه نام برد و خانواده‌هاي زيادي درگير آسيب‌هاي آن شده‌اند و از اين مسئله گلايه‌مند
هستند. بسياري از علما و استادان دانشگاه و دانشجويان هرکدام با استدلال خود خواهان فيلترينگ اين نرم‌افزار هستند. حتي برخي تمام مسئولان فضاي مجازي کشور را که هرکدام به نحوي در اين فضا نقش دارند، به‌دلیل عدم جلوگيري و برخورد با اين پديده مسئول گمراهي تک‌تک افراد جامعه و به‌ويژه کودکان و نوجوانان مي‌دانند و بي‌غيرت خطاب مي‌کنند و حق هم دارند». جاويدنيا تأکيد کرده بود: «من به‌عنوان يکي از مسئولان نظام اسلامي بر صندلي خود تکيه داده‌ام و مي‌بينم که چه فجايعي در اين شبکه در حال وقوع است و اقدامي را که مي‌توانم انجام دهم، انجام ندهم و به‌جاي وظايف شرعي و قانوني ملاحظات سياسي را بهانه کنم، آيا خداوند متعال و شهدا از من خواهند پذيرفت؟ اگر واقعا چنين است بايد مسئوليتم را رها کنم و در خانه بنشینم تا حداقل پاسخي داشته باشم که مسئول نبودم». جاويدنيا حتي اينستاگرام را «قتلگاه جوانان» توصيف کرده بود؛ قتلگاهي که البته مانند ديگر شبکه‌های اجتماعي و محبوب اين روزها يعني توييتر که بخش زيادي از مسئولان رده‌بالاي کشور در آن حضوري فعالانه دارند، ميزبان صفحات بيشتر مسئولان و مقامات کشور است. در اينستاگرام علاوه بر صفحات رهبري،
رياست‌جمهوري و معاونان و وزراي دولت، رئيس مجلس و بسياري از روحانيون و دفاتر مراجع عظام تقليد نيز صفحه دارند و هر روز خبرها و عکس و مطالبي از خود را منتشر مي‌کنند.
تعدادي از پرفالوئرترين صفحات مسئولان ايراني در اينستاگرام به اين شرح هستند: «صفحه فارسي‌زبان رهبر معظم انقلاب در اينستاگرام تا اين لحظه دو‌ميليون‌و ۳۰۰ هزار دنبال‌کننده يا فالوئر دارد. حساب کاربري حسن روحاني، رئيس‌جمهور نيز در اينستاگرام بيشتر از دو‌ميليون‌و 200 هزار فالوئر دارد. صفحه اينستاگرام سردار قاسم سليماني، فرمانده سپاه قدس نيز ۷۳۴ هزار دنبال‌کننده دارد. حساب کاربري جواد ظريف، وزير خارجه نيز در اينستاگرام ۶۶۳ هزار دنبال‌کننده دارد و پس از او صفحات علي مطهري با ۵۲۲ هزار، ابراهيم رئيسي با ۴۰۲ هزار و سعيد جليلي ۳۴۴ هزار نفر دنبال‌کننده قرار دارند.
بااينحال به نظر مي‌رسد تصميم به فيلترينگ اينستاگرام رفته‌رفته به ايستگاه اصلي نزديک مي‌شود و اين اظهارنظرها و خبرها مقدمه‌چيني براي اين تصميم هستند.
جواد جاويدنيا، معاون فضاي مجازي دادستان کل کشور، به‌تازگي جايگزين عبدالصمد خرم‌آبادي شده است. خرم‌آبادي يکي از فعال‌ترين و شناخته‌شده‌ترين افراد مدافع فيلترينگ بود و تا روزهاي آخر بودن در اين سمت قاطعانه و با جديت از تصميم فيلترینگ تلگرام دفاع مي‌کرد و آن را موفقيت‌آميز مي‌خواند. حالا جايگزين او نيز به نظر می‌رسد قدم در همين راه گذاشته است و به جديت از لزوم فيلتر‌کردن اينستاگرام سخن مي‌گويد.
براساس آمارهاي رسمي منتشر‌شده، مثلا آمار مرکز افکار‌سنجي ايسپا دو پيام‌رسان و شبکه اجتماعي تلگرام و اينستاگرام با فاصله زياد از ديگران محبوب‌ترين و پرکاربردترين اپليکيشنهاي گوشي‌هاي هوشمند در ميان کاربران ايراني هستند. با‌اين‌همه ابتداي امسال تلگرام به محاق فيلتر رفت و به نظر براي پايان سال بايد خود را مهياي فيلتر دومين اپ محبوب کاربران در ايران بکنيم.
جديدترين اظهارات معاون فضاي مجازي دادستان کل کشور روز گذشته و در نشست رسانه‌اي «بررسي عملکرد پيام‌رسان‌هاي داخلي و نقش نهادهاي ذي‌ربط در تقويت يا تضعيف آنها» مطرح شد. جوادنيا در اين نشست اعلام کرد: «در دادگاه جرائم رايانه‌اي تهران حدود 23 هزار پرونده وجود دارد که 15 هزار پرونده مربوط به امسال است که اگر محتاطانه مطرح کنم، 60 درصد از جرائم رايانه‌اي مربوط به شبکه‌هاي اجتماعي خارجي به‌ویژه تلگرام و اينستاگرام است؛ اما براساس برخي آمار، اين مقدار از 80 درصد هم بيشتر است. وقتي در چنين زمینه‌ای، فردي که کلاهبرداري کرده، خانواده‌اي را از هم پاشيده، اطلاعات حريم خصوصي فردي را منتشر کرده و به آبرو و اعتبار او لطمه زده يا فردي که با نشر اکاذيب شهري را به هم ريخته است، باعث اختلافات قومي و قبيله‌اي شده، چه کسي پاسخ‌گوي اين شرايط است؟!». همه اين مباحث در شرايطي مطرح مي‌شود که با وجود فيلتر سختگيرانه تلگرام و دفاع قاطعانه فيلترکنندگان از اين تصميم، آمارها نشان مي‌دهد فيلترينگ تأثيري اندک بر ميزان کاربري و استفاده کاربران ايراني از اين پيام‌رسان داشته است. جديدترين بررسي‌هاي دانشگاهي - دانشگاه تهران - که دو روز پيش
منتشر شد، نشان مي‌دهد اگرچه توليد محتواي کانالهاي تلگرامي در آذر‌ماه کاهش يافته؛ اما ميانگين ميزان بازديد کل مطالب توليد‌شده در کانالهاي تلگرامي در مقایسه با مهرماه با افزايش همراه بوده است.
اين بررسي را آزمايشگاه شبکه‌هاي اجتماعي مجازي دانشگاه تهران انجام داده است و در اين بررسي به اين نتايج دست يافت که در هر روز به طور ميانگين يك‌ميليون‌و ۵۳۸ هزار پست تلگرامي منتشر شده که در مقایسه با ماه‌هاي قبل ۵۹ هزار پست کمتر بوده است. بااينحال شيب بازديد کانال‌ها در آذر نسبتا ثابت بوده است؛ موضوعي که نشان مي‌دهد تلگرام هنوز مخاطبان خود را دارد و اين‌طور که تحقيقات نشان مي‌دهد، ميزان بازديد از تلگرام در روزهاي تعطيل بيشتر مي‌شود. براي مثال در تاريخ چهارم آذر، هم‌زمان با ميلاد رسول اکرم، بازديد از مطالب کانالهاي تلگرامي به بيش از يك‌ميليارد‌و ۴۸ ميليون بار رسيده است. در بخشي ديگر از اين پژوهش آمده است که ميانگين ميزان بازديد کل مطالب توليد‌شده در کانالهاي تلگرامي در مقایسه با مهرماه ۳۲۰ ميليون بار به صورت روزانه افزايش داشته است. به بيان ديگر استفاده از تلگرام در اين ماه با افزايش همراه بوده است.
بااينحال در آذر گذشته معاون امور فضاي مجازي دادستاني کل کشور فيلترينگ تلگرام را موفقيت‌آميز خواند و اعلام کرد: «اجراي فيلترینگ تلگرام و ميزان موفقيت آن را مي‌توان از منظرهاي مختلف بررسي کرد. از يک نظر فيلترينگ موفقيت‌آميز بود؛ زيرا شبکه‌هاي پيام‌رسان داخلي به معايب خود پي برده و آنها را اصلاح کردند». او همچنين گفت: «در همان برهه‌اي که تلگرام فيلتر شد، حجم عظيمي از مردم وارد شبکه‌هاي اجتماعي داخلي شدند و اين امر باعث شد که پيام‌رسان‌هاي داخلي با اشکالات خود آشنا شوند؛ زيرا اساس اين‌گونه فعاليت‌ها و فضاي مجازي اين است که تا زماني که فضاي مجازي زير بار مخاطب نرود، بسياري از نواقص آن مشخص نمي‌شود. بايد زير بار برود تا نواقص آن برطرف و به يک سطح از پايداري برسد». البته همين چند روز پيش بود که امير ناظمي، معاون وزير ارتباطات، در اظهارنظري گفته بود: «فيلترينگ در روزهاي آينده سخت‌تر خواهد شد و ما هم در اين موضوع نقشي نداريم. من فقط اطلاع‌رساني مي‌کنم». او البته درباره گمانه‌زني براي فيلترينگ اينستاگرام هم گفته بود: هنوز اين موضوع به تصويب مراجع مربوطه نرسيده است؛ اما يک عده به‌شدت دنبال اين اتفاق هستند.
به نظر مي‌رسد آن عده رفته‌رفته در حال نزديک‌شدن به هدف‌شان هستند.