زنداني به‌جاي زندانبان
فریدون مجلسی
در روزنامه «شرق» 9 مهر 1394 درباره عادل الجبیر نوشتم: «مدتی است پسر یکی از سفرای عربستان... به صندلی وزارت خارجه آن کشور رسیده است. جبیر بدون اشراف و درک لازم از گذشته منطقه و حساسیت تاریخی روابط عربستان و ایران، با لحن غیردیپلماتیک سخنانی گفته و کارهایی کرده که نشان می‌دهد سمت وزارت خارجه بسیار بیش از ظرفیت چنین شخصی است. او از برنامه‌ریزان اصلی هجوم عربستان به یمن است که می‌رود سعودی‌ها را به باتلاقی مخرب بکشاند... . وزیر خارجه جوان عربستان که از بیرون «خانواده» انتخاب شده، برای ابراز وفاداری ناچار است دو‌برابر خوش‌رقصی کند؛ اما نمی‌داند در آینده خراب‌کاری‌ها را به حساب او خواهند نوشت و فواره اوج‌گرفته این غریبه، زودتر از آنچه فکر می‌کند، سرنگون خواهد شد.
به باور نگارنده، تا وقتی این جوان بر سر کار است، مذاکره با او مفید و در شأن مسئولان دیپلماسی کشورمان نخواهد بود». البته او برخلاف ظاهر و چهره‌اش جوان محسوب نمی‌شود. ابراز دشمنی این مسئول عربستانی با ایران به پیش از وزارتش بازمی‌گردد که با فریب یک دلال ایرانی در تگزاس، برنامه‌ای را برای ترور نمایشی خودش ترتیب داده بود. او در آن زمان سفیر عربستان در آمریکا بود. همان‌طور که در سرمقاله «شرق» مورخ 10 خرداد 1396 با عنوان «گلریزان جبیر برای ترامپ» آمده بود، «الجبیر با تکیه بر خصومت شدید ترامپ با ایران که قبلا تمایلش را به توسل به زور علیه کشورمان پنهان نکرده بود، کوشیده است با کیش‌دادن آمریکا به سوی ایران هم انتقام خصومت دیرینش را بستاند و هم خودش را در پناه آمریکا از مخاطرات بعدی در امان نگه دارد... . او کوشید از سران کشورهای عرب و اسلامی نیز دعوت کند تا با حضور در اجلاسی در حضور ترامپ و با بحث در میان خودشان جبهه متحدی برای مقابله و حتی جنگ با ایران تشکیل دهند و سپس با سرمستی از توفیقی که یافته بود، با همان غمزه‌های ویژه‌اش اعلام کرد که جنگ را به درون خاک ایران خواهد کشاند». پس از قتل خاشقجی اعلامیه‌های ضدونقیض داد و کوشید خودش، دولت و دربار را مبرا کند؛ اما با لورفتن چگونگی انجام این قتل خشن، در مخمصه و انزوای شدید قرار گرفت و از انظار پنهان شد. اکنون افول او با تأخیری بیش از آنچه انتظار می‌رفت، آغاز شده است. جالب اینکه جانشین او مقامی با تجربه و سابقه وزارت اقتصاد و مدیریت در آرامکو است و ضمنا در شمار کسانی است که همین چند ماه پیش در هتل پنج‌ستاره بازداشت شدند. بازداشتی که بدون دخالت جبیر نبوده و بی‌پاسخ نخواهد ماند. گرچه عجالتا الجبیر به‌عنوان وزیر مشاور در امور خارجی معرفی شده است؛ اما جانشینی زنداني به جای زندانبان حکایت از تزلزل موقعیت او دارد. قطع رابطه با ایران و تشدید خصومت و راه‌انداختن جنگ ضربتی با یمن که چهارمین سال آن رو به پایان است و قطع رابطه با قطر و اتحاد با اسرائیل با دخالت او انجام شده است. اکنون باید دید در زمان وزیر باتجربه جدید، چه تغییراتی در سیاست‌های عربستان رخ خواهد داد؟
در روزنامه «شرق» 9 مهر 1394 درباره عادل الجبیر نوشتم: «مدتی است پسر یکی از سفرای عربستان... به صندلی وزارت خارجه آن کشور رسیده است. جبیر بدون اشراف و درک لازم از گذشته منطقه و حساسیت تاریخی روابط عربستان و ایران، با لحن غیردیپلماتیک سخنانی گفته و کارهایی کرده که نشان می‌دهد سمت وزارت خارجه بسیار بیش از ظرفیت چنین شخصی است. او از برنامه‌ریزان اصلی هجوم عربستان به یمن است که می‌رود سعودی‌ها را به باتلاقی مخرب بکشاند... . وزیر خارجه جوان عربستان که از بیرون «خانواده» انتخاب شده، برای ابراز وفاداری ناچار است دو‌برابر خوش‌رقصی کند؛ اما نمی‌داند در آینده خراب‌کاری‌ها را به حساب او خواهند نوشت و فواره اوج‌گرفته این غریبه، زودتر از آنچه فکر می‌کند، سرنگون خواهد شد.
به باور نگارنده، تا وقتی این جوان بر سر کار است، مذاکره با او مفید و در شأن مسئولان دیپلماسی کشورمان نخواهد بود». البته او برخلاف ظاهر و چهره‌اش جوان محسوب نمی‌شود. ابراز دشمنی این مسئول عربستانی با ایران به پیش از وزارتش بازمی‌گردد که با فریب یک دلال ایرانی در تگزاس، برنامه‌ای را برای ترور نمایشی خودش ترتیب داده بود. او در آن زمان سفیر عربستان در آمریکا بود. همان‌طور که در سرمقاله «شرق» مورخ 10 خرداد 1396 با عنوان «گلریزان جبیر برای ترامپ» آمده بود، «الجبیر با تکیه بر خصومت شدید ترامپ با ایران که قبلا تمایلش را به توسل به زور علیه کشورمان پنهان نکرده بود، کوشیده است با کیش‌دادن آمریکا به سوی ایران هم انتقام خصومت دیرینش را بستاند و هم خودش را در پناه آمریکا از مخاطرات بعدی در امان نگه دارد... . او کوشید از سران کشورهای عرب و اسلامی نیز دعوت کند تا با حضور در اجلاسی در حضور ترامپ و با بحث در میان خودشان جبهه متحدی برای مقابله و حتی جنگ با ایران تشکیل دهند و سپس با سرمستی از توفیقی که یافته بود، با همان غمزه‌های ویژه‌اش اعلام کرد که جنگ را به درون خاک ایران خواهد کشاند». پس از قتل خاشقجی اعلامیه‌های ضدونقیض داد و کوشید خودش، دولت و دربار را مبرا کند؛ اما با لورفتن چگونگی انجام این قتل خشن، در مخمصه و انزوای شدید قرار گرفت و از انظار پنهان شد. اکنون افول او با تأخیری بیش از آنچه انتظار می‌رفت، آغاز شده است. جالب اینکه جانشین او مقامی با تجربه و سابقه وزارت اقتصاد و مدیریت در آرامکو است و ضمنا در شمار کسانی است که همین چند ماه پیش در هتل پنج‌ستاره بازداشت شدند. بازداشتی که بدون دخالت جبیر نبوده و بی‌پاسخ نخواهد ماند. گرچه عجالتا الجبیر به‌عنوان وزیر مشاور در امور خارجی معرفی شده است؛ اما جانشینی زنداني به جای زندانبان حکایت از تزلزل موقعیت او دارد. قطع رابطه با ایران و تشدید خصومت و راه‌انداختن جنگ ضربتی با یمن که چهارمین سال آن رو به پایان است و قطع رابطه با قطر و اتحاد با اسرائیل با دخالت او انجام شده است. اکنون باید دید در زمان وزیر باتجربه جدید، چه تغییراتی در سیاست‌های عربستان رخ خواهد داد؟