از بيمارستان به زير خط فقر
سميرا حسيني: «سالانه ۴۳۰ نفر در كشور به خاطر هزينه‌هاي درماني زير خط فقر مي‌روند». اين خبري بود كه روز گذشته ايرج حريرچي، قائم‌مقام وزير بهداشت، اعلام كرد.
بيمار مي‌شوند، هزينه درمانشان كه زياد مي‌شود، مجبور مي‌شوند خانه و اسباب زندگي‌شان را بفروشند تا هزينه‌هاي درمانشان را پرداخت كنند. در حالي برخي از بيماران براي پرداخت هزينه‌هاي درمانشان به زير خط فقر مي‌روند كه قرار بود پس از اجراي طرح تحول سلامت پرداخت هزينه‌هاي درمان از جيب بيماران به حداقل خود برسد و كسي به خاطر پرداخت هزينه‌هاي درمان به زير خط فقر نرود؛ اما حالا با گذشت تقريبا پنج سال از اجراي اين طرح، سخنان قائم‌مقام وزير بهداشت نشان‌دهنده آن است كه طرح شكست خورده است و باز هم پرداختي از جيب بيماران افزايش پيدا كرده است.
«رضا تويسركان‌منش»، کار‌شناس استانداردهاي مديريت بيمارستاني، در گفت‌وگو با «شرق» شكست طرح تحول را علت افزايش پرداختي‌ها از جيب مردم دانست. او در‌اين‌باره ميگويد «با شكست اين طرح شاهد اين بوديم كه به‌تدريج زيرميزي‌ها شروع شده و همچنين احتمالا شاهد هزينه‌هاي خارج از صورت‌حساب در بيمارستان‌هاي خصوصي خواهيم بود. دوباره هزينه‌هاي اضافي را كه بيمه‌ها قبول نمي‌كنند، بايد بيماران پرداخت كنند. پرداخت‌ها از جيب، امسال بسيار بالاتر از سال‌هاي قبل خواهد بود و احتمالا باز هم به روز‌هايي بازمي‌گرديم كه تعدادي از بيماران به دليل هزينه‌هاي درمان به زير خطر فقر بروند».
اين مدرس دانشگاه در ادامه ميگويد: «اگر به مركز پژوهش‌هاي شوراي اسلامي نگاهي بيندازيد يا به مطالعات ديگري كه بر روي طرح تحول سلامت صورت گرفته است، متوجه خواهيد شد که در همه آنها تأكيد شده است اين طرح به دليل اينكه منابع مالي پايدار براي آن پيش‌بيني نشده و طرح كارشناسي‌شده نبود، از ابتدا محكوم به شكست بود. اين طرح هزينه‌هاي زيادي را به نظام سلامت تحميل كرده است. طبيعي بود كه در ابتدا به مدت كوتاهي اجراي آن به دليل كاهش پرداخت از جيب و كم‌شدن زيرميزي نوعي رضايتمندي موقت ميان مردم ايجاد كند؛ اما به‌تدريج كه نارسايي‌ها ظاهر شد و بودجه پرداخت نشد، طرح نتوانست به كار خود ادامه دهد و كم‌كم پرداخت از جيب مردم از سر گرفته شد. اتفاق ديگري كه به دنبال اجراي اين طرح در سال 93 افتاد، تصويب و جايگزين‌شدن كتاب «ارزش‌هاي نسبي» به جاي كتاب «كاليفورنيا» بود. با اين كار تورم در بخش سلامت به‌شدت بالا رفت. به دليل اينكه دستمزد‌ها و تعرفه‌ها تا بيش از سه برابر افزايش پيدا كرد، كم‌كم بدهي بيمه‌ها به بخش درمان افزايش پيدا كرد و پرداخت از جيب مردم بيشتر شد».
به گفته اين كارشناسان افزايش چند‌برابري قيمت ارز در سال گذشته نيز در افزايش پرداختي‌ها از جيب مؤثر بوده است. او در‌اين‌باره مي‌افزايد «هزينه‌هاي سلامت وابسته به ارز است؛ به دليل اينكه تمام تجهيزات پزشكي وارداتي هستند. هرچند بيشتر دارو‌ها در كشور توليد مي‌شوند؛ اما مواد اوليه بيشتر آنها نيز وارداتي و وابسته به ارز و دلار است. اين افزايش چند‌برابري هم كه اتفاق افتاد، باعث شد يارانه‌هايي كه به اين بخش تعلق مي‌گرفت، نيز كافي نباشد و دوباره مشكلات گذشته با شدت بيشتري نمايان شود؛ ا‌ز‌جمله هزينه‌هاي كمرشكن بيماران كه باعث مي‌شود برخي بيماران را به زير خطر فقر ببرد. كافي است نگاهي به داده‌هاي هزينه خانوار مركز آمار بيندازيد متوجه خواهيد شد هزينه‌هاي سلامت از مجموع هزينه‌هاي خانوار افزايش پيدا كرده است. مي‌توان گفت شرايط بيماران اگر بدتر نشده باشد، بهتر نشده است». تويسركان‌منش كه اين طرح تحول سلامت را شكست‌خورده مي‌داند، ميگويد «از اين طرح فقط نامش باقي مانده است. بسته‌هايي كه در اين طرح تعريف شده بود، مانند كاهش فرانشيز، ماندگاري پزشكان، طرح مقيمي و... همه با بخش‌نامه‌هاي وزارت بهداشت و خارج‌شدن بخشي از خدمات از
بيمه سلامت و افزايش فرانشيز برخي از بخش‌ها بي‌اثر شده‌اند. دولت اين طرح را يكي از دستاورد‌هاي مهم خود مي‌داند به همين خاطر نمي‌تواند به راحتي اعلام كند طرح شكست خورده است اما اگر همچنان منابع پايداري براي آن در نظر گرفته نشود، كما‌اينكه در بودجه 98 هم منابع پايداري براي آن در نظر گرفته نشد و همچنان اين طرح وابسته به پول نفت است، مي‌توان پيش‌بيني كرد با توجه به بدهي چندهزارميلياردي بيمه سلامت به مراكز درماني و افزايش بدهي‌ها در سال جديد اين طرح به شدت شكست خواهد خورد».
دست به دامن خيرين
خبر رفتن سالانه ۴۳۰ نفر زير خط فقر به خاطر هزينه‌هاي درماني را روز گذشته ايرج حريرچي در مراسم افتتاح بخش‌هاي جديد بيمارستان فوق‌تخصصي جراحي عروق علوي اعلام کرد و با تأکيد بر اينکه بدترين نوع فقر، فقر ناشي از بيماري است، گفت: وقتي بيماري، علت فقر است، فرد نمي‌تواند کار کند، هزينه‌هاي بالايي را متحمل مي‌شود و در حلقه معيوب مي‌افتد. طبق اعلام سازمان جهاني بهداشت، در دنيا سالانه حدود ۱۰۰ ميليون نفر به‌خاطر هزينه‌هاي بهداشتي و درماني زير خط فقر مي‌روند، در حالي که نصف مردم دنيا خدمات بهداشتي درماني ناقص دريافت مي‌کنند.
حريرچي با اشاره به اينکه اين آمار در کشور ما قبل از اجراي طرح تحول سلامت ۰٫۸۳ درصد بود، تصريح کرد: يعني سالانه ۰٫۸۳ درصد مردم ما زير خط فقر مي‌رفتند. اين آمار شامل ۶۸۰ نفر مي‌شود. بعد از اجراي طرح تحول سلامت اتفاقات مهمي افتاد. اين آمار در حال حاضر به ۰٫۵۱ درصد رسيده که شامل حدود ۴۳۰ نفر مي‌شود. وي ادامه داد: بدترين نوع تأمين منابع در نظام سلامت پولي است که موقع ارائه خدمت، دريافت مي‌شود و در واقع سوبسيد فقير به غني است. بدترين نوع پرداخت در تمام دنيا پرداختي از جيب است که متوسط آن در دنيا ۱۸ درصد است. اين آمار در کشور ما قبل از اجراي طرح تحول سلامت ۵۴ درصد بود و در سال ۸۹ به ۵۸٫۶ درصد هم رسيده بود. اين آمار در سال ۹۵ به ۳۵٫۱ درصد رسيد. اما هنوز هم اين آمار خيلي بالاست. يعني يک‌سوم هزينه‌هاي سلامت را مردم از جيب خود پرداخت مي‌کنند. اين رقم طبق برنامه ششم توسعه بايد به زير ۲۵ درصد برسد.
قائم‌مقام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي در مورد راه‌حل براي اين هزينه‌هاي کمرشکن و پرداختي از جيب مردم عنوان کرد: معمولا در کشورهاي مشابه ما نمي‌توانند تمام هزينه‌ها را تأمين کنند حتي در اروپا و آمريکا هم اين‌گونه است. برخي ايالات آمريکا ۷۰ درصد بيمارستان‌هايشان خيريه است. در کشور ما سه درصد بيمارستان‌ها خيريه است.
حريرچي با تأکيد بر اينکه مفهوم خيريه بهداشتي درماني در ذهن ما بد جا افتاده، گفت: مفهوم غيرعادي در خيريه‌هايمان راه افتاده که مي‌گويند من خيريه‌ام، بيمارستان را مي‌سازم و مي‌روم و اين بيمارستان بايد خودگردان اداره شود و کار خيريه کند. اين موضوع امکان‌پذير نيست. به سال ۹۶ و ۹۷ نگاه کنيد؛ دستمزد عمل سنگ کيسه صفرا در بيمارستان دولتي بدون بيمه بين ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان، در بيمارستان خصوصي يک‌ميليون‌و ۸۰۰ هزار تومان و در بيمارستان خيريه يک‌ميليون‌و ۴۰۰ هزار تومان بود. تعرفه در بيمارستان خيريه سه برابر دولتي و سه‌چهارم خصوصي است. براي عمل سنگ کيسه صفرا فرد اگر بيمه داشته باشد، بيمه هزينه دولتي را پوشش مي‌دهد؛ يعني در بيمارستان خيريه تا ۴۰۰ هزار تومان را بيمه پوشش مي‌دهد و اختلاف ۴۰۰ هزار تا يک‌ميليون‌و ۴۰۰ هزار را بايد فرد از جيب خود پرداخت کند. وي با اشاره به اينکه مجامع بين‌المللي خيلي از حرف‌هاي دين را به زبان علم مي‌زنند، عنوان کرد: آنها مي‌گويند هيچ خدمتي در نظام سلامت نبايد ارائه شود مگر اينکه فقرا از آن بهره‌مند شوند. درحال‌حاضر فقرا به اکثر بيمارستان‌هاي خيريه ما نمي‌توانند بروند. اين بيمارستان‌ها اصلا
ورود فقرا ندارد، زيرا مابه‌التفاوت تعرفه دولتي و خيريه را از آنها مي‌گيرند. خواهش ما اين است؛ اگر خيرين مي‌خواهند درمانگاه بزنند که روزي هزار مريض در آنجا درمان شوند، صد مريض در نظر بگيرند و اين درمانگاه را ۱۰ سال حمايت کنند. طرح تحول سلامت يکي از اصلي‌ترين برنامه‌هاي حسن قاضي‌زاده‌هاشمي، وزير بهداشت دولت اول روحاني بود، طرحي که از همان ابتدا تا امروز حواشي و بحث‌هاي زيادي پيرامونش وجود داشته است. موافقان طرح تحول سلامت آن را يکي از مهم‌ترين اقدامات دولت قلمداد مي‌کنند که براي اقشار کم‌درآمد و فقير فرصت برخورداري از درمان‌هايي را فراهم کرده که پيش‌تر در دسترسشان نبود و مخالفان، اجراي اين طرح را موجب ريخت‌وپاش و پزشک‌سالاري، افزايش هزينه درمان و شکاف درآمد پزشک و پرستاران مي‌دانند. پرداخت‌هاي معوقه بيمارستان‌ها به پرسنل و پرداخت‌هاي معوقه بيمه‌ها به پزشکان و بيمارستان‌ها هم از ديگر انتقاداتي است که به اين طرح وارد شده اما اين طرح به‌قدري براي دولت روحاني اهميت داشت که وزير بهداشت جديد در اولين اظهارنظر خود با اشاره به طرح تحول سلامت آن را متعلق به دولت دانست وتأكيد كرد اين طرح را ادامه خواهد داد
سميرا حسيني: «سالانه ۴۳۰ نفر در كشور به خاطر هزينه‌هاي درماني زير خط فقر مي‌روند». اين خبري بود كه روز گذشته ايرج حريرچي، قائم‌مقام وزير بهداشت، اعلام كرد.
بيمار مي‌شوند، هزينه درمانشان كه زياد مي‌شود، مجبور مي‌شوند خانه و اسباب زندگي‌شان را بفروشند تا هزينه‌هاي درمانشان را پرداخت كنند. در حالي برخي از بيماران براي پرداخت هزينه‌هاي درمانشان به زير خط فقر مي‌روند كه قرار بود پس از اجراي طرح تحول سلامت پرداخت هزينه‌هاي درمان از جيب بيماران به حداقل خود برسد و كسي به خاطر پرداخت هزينه‌هاي درمان به زير خط فقر نرود؛ اما حالا با گذشت تقريبا پنج سال از اجراي اين طرح، سخنان قائم‌مقام وزير بهداشت نشان‌دهنده آن است كه طرح شكست خورده است و باز هم پرداختي از جيب بيماران افزايش پيدا كرده است.
«رضا تويسركان‌منش»، کار‌شناس استانداردهاي مديريت بيمارستاني، در گفت‌وگو با «شرق» شكست طرح تحول را علت افزايش پرداختي‌ها از جيب مردم دانست. او در‌اين‌باره ميگويد «با شكست اين طرح شاهد اين بوديم كه به‌تدريج زيرميزي‌ها شروع شده و همچنين احتمالا شاهد هزينه‌هاي خارج از صورت‌حساب در بيمارستان‌هاي خصوصي خواهيم بود. دوباره هزينه‌هاي اضافي را كه بيمه‌ها قبول نمي‌كنند، بايد بيماران پرداخت كنند. پرداخت‌ها از جيب، امسال بسيار بالاتر از سال‌هاي قبل خواهد بود و احتمالا باز هم به روز‌هايي بازمي‌گرديم كه تعدادي از بيماران به دليل هزينه‌هاي درمان به زير خطر فقر بروند».
اين مدرس دانشگاه در ادامه ميگويد: «اگر به مركز پژوهش‌هاي شوراي اسلامي نگاهي بيندازيد يا به مطالعات ديگري كه بر روي طرح تحول سلامت صورت گرفته است، متوجه خواهيد شد که در همه آنها تأكيد شده است اين طرح به دليل اينكه منابع مالي پايدار براي آن پيش‌بيني نشده و طرح كارشناسي‌شده نبود، از ابتدا محكوم به شكست بود. اين طرح هزينه‌هاي زيادي را به نظام سلامت تحميل كرده است. طبيعي بود كه در ابتدا به مدت كوتاهي اجراي آن به دليل كاهش پرداخت از جيب و كم‌شدن زيرميزي نوعي رضايتمندي موقت ميان مردم ايجاد كند؛ اما به‌تدريج كه نارسايي‌ها ظاهر شد و بودجه پرداخت نشد، طرح نتوانست به كار خود ادامه دهد و كم‌كم پرداخت از جيب مردم از سر گرفته شد. اتفاق ديگري كه به دنبال اجراي اين طرح در سال 93 افتاد، تصويب و جايگزين‌شدن كتاب «ارزش‌هاي نسبي» به جاي كتاب «كاليفورنيا» بود. با اين كار تورم در بخش سلامت به‌شدت بالا رفت. به دليل اينكه دستمزد‌ها و تعرفه‌ها تا بيش از سه برابر افزايش پيدا كرد، كم‌كم بدهي بيمه‌ها به بخش درمان افزايش پيدا كرد و پرداخت از جيب مردم بيشتر شد».
به گفته اين كارشناسان افزايش چند‌برابري قيمت ارز در سال گذشته نيز در افزايش پرداختي‌ها از جيب مؤثر بوده است. او در‌اين‌باره مي‌افزايد «هزينه‌هاي سلامت وابسته به ارز است؛ به دليل اينكه تمام تجهيزات پزشكي وارداتي هستند. هرچند بيشتر دارو‌ها در كشور توليد مي‌شوند؛ اما مواد اوليه بيشتر آنها نيز وارداتي و وابسته به ارز و دلار است. اين افزايش چند‌برابري هم كه اتفاق افتاد، باعث شد يارانه‌هايي كه به اين بخش تعلق مي‌گرفت، نيز كافي نباشد و دوباره مشكلات گذشته با شدت بيشتري نمايان شود؛ ا‌ز‌جمله هزينه‌هاي كمرشكن بيماران كه باعث مي‌شود برخي بيماران را به زير خطر فقر ببرد. كافي است نگاهي به داده‌هاي هزينه خانوار مركز آمار بيندازيد متوجه خواهيد شد هزينه‌هاي سلامت از مجموع هزينه‌هاي خانوار افزايش پيدا كرده است. مي‌توان گفت شرايط بيماران اگر بدتر نشده باشد، بهتر نشده است». تويسركان‌منش كه اين طرح تحول سلامت را شكست‌خورده مي‌داند، ميگويد «از اين طرح فقط نامش باقي مانده است. بسته‌هايي كه در اين طرح تعريف شده بود، مانند كاهش فرانشيز، ماندگاري پزشكان، طرح مقيمي و... همه با بخش‌نامه‌هاي وزارت بهداشت و خارج‌شدن بخشي از خدمات از
بيمه سلامت و افزايش فرانشيز برخي از بخش‌ها بي‌اثر شده‌اند. دولت اين طرح را يكي از دستاورد‌هاي مهم خود مي‌داند به همين خاطر نمي‌تواند به راحتي اعلام كند طرح شكست خورده است اما اگر همچنان منابع پايداري براي آن در نظر گرفته نشود، كما‌اينكه در بودجه 98 هم منابع پايداري براي آن در نظر گرفته نشد و همچنان اين طرح وابسته به پول نفت است، مي‌توان پيش‌بيني كرد با توجه به بدهي چندهزارميلياردي بيمه سلامت به مراكز درماني و افزايش بدهي‌ها در سال جديد اين طرح به شدت شكست خواهد خورد».
دست به دامن خيرين
خبر رفتن سالانه ۴۳۰ نفر زير خط فقر به خاطر هزينه‌هاي درماني را روز گذشته ايرج حريرچي در مراسم افتتاح بخش‌هاي جديد بيمارستان فوق‌تخصصي جراحي عروق علوي اعلام کرد و با تأکيد بر اينکه بدترين نوع فقر، فقر ناشي از بيماري است، گفت: وقتي بيماري، علت فقر است، فرد نمي‌تواند کار کند، هزينه‌هاي بالايي را متحمل مي‌شود و در حلقه معيوب مي‌افتد. طبق اعلام سازمان جهاني بهداشت، در دنيا سالانه حدود ۱۰۰ ميليون نفر به‌خاطر هزينه‌هاي بهداشتي و درماني زير خط فقر مي‌روند، در حالي که نصف مردم دنيا خدمات بهداشتي درماني ناقص دريافت مي‌کنند.
حريرچي با اشاره به اينکه اين آمار در کشور ما قبل از اجراي طرح تحول سلامت ۰٫۸۳ درصد بود، تصريح کرد: يعني سالانه ۰٫۸۳ درصد مردم ما زير خط فقر مي‌رفتند. اين آمار شامل ۶۸۰ نفر مي‌شود. بعد از اجراي طرح تحول سلامت اتفاقات مهمي افتاد. اين آمار در حال حاضر به ۰٫۵۱ درصد رسيده که شامل حدود ۴۳۰ نفر مي‌شود. وي ادامه داد: بدترين نوع تأمين منابع در نظام سلامت پولي است که موقع ارائه خدمت، دريافت مي‌شود و در واقع سوبسيد فقير به غني است. بدترين نوع پرداخت در تمام دنيا پرداختي از جيب است که متوسط آن در دنيا ۱۸ درصد است. اين آمار در کشور ما قبل از اجراي طرح تحول سلامت ۵۴ درصد بود و در سال ۸۹ به ۵۸٫۶ درصد هم رسيده بود. اين آمار در سال ۹۵ به ۳۵٫۱ درصد رسيد. اما هنوز هم اين آمار خيلي بالاست. يعني يک‌سوم هزينه‌هاي سلامت را مردم از جيب خود پرداخت مي‌کنند. اين رقم طبق برنامه ششم توسعه بايد به زير ۲۵ درصد برسد.
قائم‌مقام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي در مورد راه‌حل براي اين هزينه‌هاي کمرشکن و پرداختي از جيب مردم عنوان کرد: معمولا در کشورهاي مشابه ما نمي‌توانند تمام هزينه‌ها را تأمين کنند حتي در اروپا و آمريکا هم اين‌گونه است. برخي ايالات آمريکا ۷۰ درصد بيمارستان‌هايشان خيريه است. در کشور ما سه درصد بيمارستان‌ها خيريه است.
حريرچي با تأکيد بر اينکه مفهوم خيريه بهداشتي درماني در ذهن ما بد جا افتاده، گفت: مفهوم غيرعادي در خيريه‌هايمان راه افتاده که مي‌گويند من خيريه‌ام، بيمارستان را مي‌سازم و مي‌روم و اين بيمارستان بايد خودگردان اداره شود و کار خيريه کند. اين موضوع امکان‌پذير نيست. به سال ۹۶ و ۹۷ نگاه کنيد؛ دستمزد عمل سنگ کيسه صفرا در بيمارستان دولتي بدون بيمه بين ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان، در بيمارستان خصوصي يک‌ميليون‌و ۸۰۰ هزار تومان و در بيمارستان خيريه يک‌ميليون‌و ۴۰۰ هزار تومان بود. تعرفه در بيمارستان خيريه سه برابر دولتي و سه‌چهارم خصوصي است. براي عمل سنگ کيسه صفرا فرد اگر بيمه داشته باشد، بيمه هزينه دولتي را پوشش مي‌دهد؛ يعني در بيمارستان خيريه تا ۴۰۰ هزار تومان را بيمه پوشش مي‌دهد و اختلاف ۴۰۰ هزار تا يک‌ميليون‌و ۴۰۰ هزار را بايد فرد از جيب خود پرداخت کند. وي با اشاره به اينکه مجامع بين‌المللي خيلي از حرف‌هاي دين را به زبان علم مي‌زنند، عنوان کرد: آنها مي‌گويند هيچ خدمتي در نظام سلامت نبايد ارائه شود مگر اينکه فقرا از آن بهره‌مند شوند. درحال‌حاضر فقرا به اکثر بيمارستان‌هاي خيريه ما نمي‌توانند بروند. اين بيمارستان‌ها اصلا
ورود فقرا ندارد، زيرا مابه‌التفاوت تعرفه دولتي و خيريه را از آنها مي‌گيرند. خواهش ما اين است؛ اگر خيرين مي‌خواهند درمانگاه بزنند که روزي هزار مريض در آنجا درمان شوند، صد مريض در نظر بگيرند و اين درمانگاه را ۱۰ سال حمايت کنند. طرح تحول سلامت يکي از اصلي‌ترين برنامه‌هاي حسن قاضي‌زاده‌هاشمي، وزير بهداشت دولت اول روحاني بود، طرحي که از همان ابتدا تا امروز حواشي و بحث‌هاي زيادي پيرامونش وجود داشته است. موافقان طرح تحول سلامت آن را يکي از مهم‌ترين اقدامات دولت قلمداد مي‌کنند که براي اقشار کم‌درآمد و فقير فرصت برخورداري از درمان‌هايي را فراهم کرده که پيش‌تر در دسترسشان نبود و مخالفان، اجراي اين طرح را موجب ريخت‌وپاش و پزشک‌سالاري، افزايش هزينه درمان و شکاف درآمد پزشک و پرستاران مي‌دانند. پرداخت‌هاي معوقه بيمارستان‌ها به پرسنل و پرداخت‌هاي معوقه بيمه‌ها به پزشکان و بيمارستان‌ها هم از ديگر انتقاداتي است که به اين طرح وارد شده اما اين طرح به‌قدري براي دولت روحاني اهميت داشت که وزير بهداشت جديد در اولين اظهارنظر خود با اشاره به طرح تحول سلامت آن را متعلق به دولت دانست وتأكيد كرد اين طرح را ادامه خواهد داد