کودک‌آزاری دلایل و راه‌های مقابله
سرهنگ بابک نمک‌شناس.رئیس مرکز اطلاع‌رسانی فرماندهی انتظامی تهران بزرگ
کودک‌آزاری، به عنوان یکی از مهم‌ترین آسیب‌های جامعه جهانی، همه‌ساله میلیون‌ها قربانی با زخم‌های عمیق روحی و جسمی بر جای می‌گذارد؛ زخم‌هایی که سلامت روح و جسم قربانیان را تا پایان عمر تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. در مواردی نه کودک قربانی و نه خانواده او از این‌گونه آزارها مطلع نبوده و در موارد بسیاری نیز فعل خشونت در خود خانواده و بطن آن صورت می‌پذیرد. همین نبود اطلاع و آگاهی، عاملی است برای برخوردنکردن با عاملان خشونت، نشر بیش‌ازپیش این موارد و عدم قطعیت آمارهای ثبت‌شده از این ناهنجاری اجتماعی که می‌تواند به آسیب‌های کوتاه‌مدت، بلندمدت یا حتی مرگ کودک منجر شود. بنابر آمارهای اورژانس اجتماعی کشور، از یک میلیون و 300 هزار نفر پذیرش‌شده در اورژانس اجتماعی، 30 درصد آنها مربوط به خشونت خانگی اعم از کودک‌آزاری، معلول‌آزاری، سالمندآزاری و والدآزاری بوده که در عین حال، 40 درصد از موارد خشونت خانگی مربوط به کودک‌آزاری است.
از همین رقم، 50 درصد مربوط به غفلت و بی‌توجهی، 30 درصد آزار جسمی، 16 درصد روانی و عاطفی و چهار درصد جنسی بوده است. طبق همین آمار، 15 درصد کودک‌آزاری‌ها به مشکلات کودک برمی‌گردد؛ مشکلاتی که شامل عقب‌ماندگی یا بیش‌فعالی کودک می‌شود. در عین حال 85 درصد باقی‌مانده از این رقم از مشکلات رفتاری در عاملان خشونت و سرپرست کودکان ناشی می‌شود. (خبرگزاری فارس)
از جمله محرک‌های مؤثر در وقوع جرم کودک‌آزاری ناآگاهی والدین، مشکلات اقتصادی، اعتیاد، اختلالات روانی، مشکلات خانوادگی، مشکلات کودکان و مدرسه و تحصیل هستند. این در حالی است که در بسیاری از موارد خود مجرم یا فرد آزاردهنده، در گذشته خویش به نوعی قربانی این نوع خشونت‌ها بوده و فقط حکم قطعه‌ای از میلیون‌ها چرخ‌دنده انسانی در این چرخه بازتولید خشونت را دارد. کودک‌آزاری انواع مختلفی دارد که از میان آنها می‌توان به کودک‌آزاری عاطفی، کودک‌آزاری فیزیکی و کودک‌آزاری جنسی و همین‌طور نوع پنهان آن یعنی کودک‌آزاری کلامی اشاره کرد. در خشونت پنهان ثبت و پیگیری آن تقریبا ناممکن است و معمولا در خانه یا مدرسه و از سوی نزدیکان یا مربیان کودک، به صورت خودآگاه و ناخودآگاه به شکل مستمر اتفاق می‌افتد و تنها راه جلوگیری از آن، اقدامات آموزشی و فرهنگی عمومی برای آگاه‌سازی والدین و مربیان نسبت به مشخصه‌های این نوع آزار کلامی است. با وجود اینکه سنگین‌تر‌شدن مجازات‌های مربوط به جرائم کودک‌آزاری در جهان تأثیر بسزایی در بازدارندگی این نوع جرائم داشته است، اتخاذ راهکارهای آموزشی و تربیتی و افزایش آگاهی جامعه می‌تواند به شکل فزاینده‌ای از
وقوع این‌گونه آسیب‌ها پیشگیری کند.
پاسداری از حقوق کودکان، این مخلوقات بی‌دفاع و شکننده، فقط بر پایه جنبه‌های انسانی-اخلاقی نبوده و از طریق ریشه‌های مذهبی و اسلامی فرهنگ کشور ما نیز مورد توجه بوده و انسان مسلمان به حفظ آن توصیه شده است. با نگاهی بر بیانات و احادیث پیامبر اسلام(ص) و ائمه دین در این‌باره، به اهمیت بالای آن در قوانین شرع اسلام و قرآن پی می‌بریم.
فردى نزد پيامبر اكرم(ص) رفت و گفت: من هيچ‌يك از كودكانم را هرگز نبوسيده‌ام. وقتى آن شخص از پيش رسول خدا(ص) رفت، حضرت چنین گفت: اين فرد نزد من شخصى است از اهل آتش. (وسائل‌الشیعه)
در این راستا، آیت‌الله محمدحسن مرعشی(ره) که سال‌ها در مسند قضاوت بوده است و در دستگاه قضای کشور فعالیت داشته، در این‌باره نوشته‌اند: «از نظر اسلام آزار كودكان شرعا و عقلا مجاز نيست. نه آزار جسمی و نه آزار روحی و تحقير آنان از طرف پدران و مادرانی كه عهده‌دار تربيت فرزندان هستند. والدین در تمام مراحل زندگانی كودك بايد ناظر مصالح جسم و جان او باشند و هر دو را به موازات يكديگر مورد توجه دقيق و پرورش صحيح قرار دهند. كودك‌آزاری يك نوع جنايت است و شرعا و عقلا مجازات دارد و در اين زمينه قوانينی بايد تصويب شود كه برای كودك‌آزاری مجازات‌هایی در نظر گرفته شود. از رهبران دينی سفارش‌های بسياری شده است كه پدران و مادران بايد نسبت به فرزندان خود محبت ورزند و به آنان دوستی داشته باشند نه اينكه آنان را بيازارند». (کتاب تربیت بدون خشونت - یونیسف)
در سال‌های اخیر و با وجود کوشش‌ها برای تدوین قوانین مستحکم برای حمایت از حقوق کودکان و برخورد با کودک‌آزاری، امید‌ها نسبت به تصویب چنین قوانینی از سوی قانون‌گذاران کشور افزایش یافته است. خوشبختانه پس از سال‌ها تلاش در راستای حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان، در مردادماه 97 کلیات لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان در مجلس شورای اسلامی به‌منظور پیشگیری از استثمار، سوءرفتار، خشونت علیه کودکان و نوجوانان و پرکردن خلأ قانونی بازدارنده به دلیل عدم تناسب جرم و مجازات در قانون پیشین تصویب شد تا گامی مؤثر برای به ثمرنشاندن درخت حمایت از این قربانیان کوچک برداشته شود.
کودک‌آزاری، به عنوان یکی از مهم‌ترین آسیب‌های جامعه جهانی، همه‌ساله میلیون‌ها قربانی با زخم‌های عمیق روحی و جسمی بر جای می‌گذارد؛ زخم‌هایی که سلامت روح و جسم قربانیان را تا پایان عمر تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. در مواردی نه کودک قربانی و نه خانواده او از این‌گونه آزارها مطلع نبوده و در موارد بسیاری نیز فعل خشونت در خود خانواده و بطن آن صورت می‌پذیرد. همین نبود اطلاع و آگاهی، عاملی است برای برخوردنکردن با عاملان خشونت، نشر بیش‌ازپیش این موارد و عدم قطعیت آمارهای ثبت‌شده از این ناهنجاری اجتماعی که می‌تواند به آسیب‌های کوتاه‌مدت، بلندمدت یا حتی مرگ کودک منجر شود. بنابر آمارهای اورژانس اجتماعی کشور، از یک میلیون و 300 هزار نفر پذیرش‌شده در اورژانس اجتماعی، 30 درصد آنها مربوط به خشونت خانگی اعم از کودک‌آزاری، معلول‌آزاری، سالمندآزاری و والدآزاری بوده که در عین حال، 40 درصد از موارد خشونت خانگی مربوط به کودک‌آزاری است.
از همین رقم، 50 درصد مربوط به غفلت و بی‌توجهی، 30 درصد آزار جسمی، 16 درصد روانی و عاطفی و چهار درصد جنسی بوده است. طبق همین آمار، 15 درصد کودک‌آزاری‌ها به مشکلات کودک برمی‌گردد؛ مشکلاتی که شامل عقب‌ماندگی یا بیش‌فعالی کودک می‌شود. در عین حال 85 درصد باقی‌مانده از این رقم از مشکلات رفتاری در عاملان خشونت و سرپرست کودکان ناشی می‌شود. (خبرگزاری فارس)
از جمله محرک‌های مؤثر در وقوع جرم کودک‌آزاری ناآگاهی والدین، مشکلات اقتصادی، اعتیاد، اختلالات روانی، مشکلات خانوادگی، مشکلات کودکان و مدرسه و تحصیل هستند. این در حالی است که در بسیاری از موارد خود مجرم یا فرد آزاردهنده، در گذشته خویش به نوعی قربانی این نوع خشونت‌ها بوده و فقط حکم قطعه‌ای از میلیون‌ها چرخ‌دنده انسانی در این چرخه بازتولید خشونت را دارد. کودک‌آزاری انواع مختلفی دارد که از میان آنها می‌توان به کودک‌آزاری عاطفی، کودک‌آزاری فیزیکی و کودک‌آزاری جنسی و همین‌طور نوع پنهان آن یعنی کودک‌آزاری کلامی اشاره کرد. در خشونت پنهان ثبت و پیگیری آن تقریبا ناممکن است و معمولا در خانه یا مدرسه و از سوی نزدیکان یا مربیان کودک، به صورت خودآگاه و ناخودآگاه به شکل مستمر اتفاق می‌افتد و تنها راه جلوگیری از آن، اقدامات آموزشی و فرهنگی عمومی برای آگاه‌سازی والدین و مربیان نسبت به مشخصه‌های این نوع آزار کلامی است. با وجود اینکه سنگین‌تر‌شدن مجازات‌های مربوط به جرائم کودک‌آزاری در جهان تأثیر بسزایی در بازدارندگی این نوع جرائم داشته است، اتخاذ راهکارهای آموزشی و تربیتی و افزایش آگاهی جامعه می‌تواند به شکل فزاینده‌ای از
وقوع این‌گونه آسیب‌ها پیشگیری کند.
پاسداری از حقوق کودکان، این مخلوقات بی‌دفاع و شکننده، فقط بر پایه جنبه‌های انسانی-اخلاقی نبوده و از طریق ریشه‌های مذهبی و اسلامی فرهنگ کشور ما نیز مورد توجه بوده و انسان مسلمان به حفظ آن توصیه شده است. با نگاهی بر بیانات و احادیث پیامبر اسلام(ص) و ائمه دین در این‌باره، به اهمیت بالای آن در قوانین شرع اسلام و قرآن پی می‌بریم.
فردى نزد پيامبر اكرم(ص) رفت و گفت: من هيچ‌يك از كودكانم را هرگز نبوسيده‌ام. وقتى آن شخص از پيش رسول خدا(ص) رفت، حضرت چنین گفت: اين فرد نزد من شخصى است از اهل آتش. (وسائل‌الشیعه)
در این راستا، آیت‌الله محمدحسن مرعشی(ره) که سال‌ها در مسند قضاوت بوده است و در دستگاه قضای کشور فعالیت داشته، در این‌باره نوشته‌اند: «از نظر اسلام آزار كودكان شرعا و عقلا مجاز نيست. نه آزار جسمی و نه آزار روحی و تحقير آنان از طرف پدران و مادرانی كه عهده‌دار تربيت فرزندان هستند. والدین در تمام مراحل زندگانی كودك بايد ناظر مصالح جسم و جان او باشند و هر دو را به موازات يكديگر مورد توجه دقيق و پرورش صحيح قرار دهند. كودك‌آزاری يك نوع جنايت است و شرعا و عقلا مجازات دارد و در اين زمينه قوانينی بايد تصويب شود كه برای كودك‌آزاری مجازات‌هایی در نظر گرفته شود. از رهبران دينی سفارش‌های بسياری شده است كه پدران و مادران بايد نسبت به فرزندان خود محبت ورزند و به آنان دوستی داشته باشند نه اينكه آنان را بيازارند». (کتاب تربیت بدون خشونت - یونیسف)
در سال‌های اخیر و با وجود کوشش‌ها برای تدوین قوانین مستحکم برای حمایت از حقوق کودکان و برخورد با کودک‌آزاری، امید‌ها نسبت به تصویب چنین قوانینی از سوی قانون‌گذاران کشور افزایش یافته است. خوشبختانه پس از سال‌ها تلاش در راستای حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان، در مردادماه 97 کلیات لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان در مجلس شورای اسلامی به‌منظور پیشگیری از استثمار، سوءرفتار، خشونت علیه کودکان و نوجوانان و پرکردن خلأ قانونی بازدارنده به دلیل عدم تناسب جرم و مجازات در قانون پیشین تصویب شد تا گامی مؤثر برای به ثمرنشاندن درخت حمایت از این قربانیان کوچک برداشته شود.