تمليک زمين براي پروژه انتقال آب عمان به مشهد قبل از آغاز فاز اجرائي در دستور کار قرار گرفت
مجریان خصولتی در طرحهای خصوصی
ليلا مرگن: هلدينگ تابش بهعنوان هلدينگي که قرار است ابرپروژه انتقال آب عمان به مشهد را اجرائي کند، فقط 13 ميليارد تومان سرمايه دارد، اما ميخواهد 70 درصد اعتبارات پروژه چهار ميليارددلارياش را از صندوق توسعه ملي وام بگيرد. اين هلدينگ که هنوز در فاز مطالعاتي پروژه قرار دارد، نامهنگاريهايي هم براي تمليک زمين در اراضي روستاي «رمين» در نزديکي چابهار براي احداث دستگاههاي آبشيرينکن انجام داده است. يک منبع مطلع که در حوزه آب فعال است، ميگويد قرار است اين زمينها قبل از اجراي پروژه به اين هلدينگ اختصاص يابند، اما اميدواريم که حداقل به صورت اجارهاي باشد تا اگر پروژه اجرائي نشد، اين شرکت مالک زمينهاي ساحلي سيستانوبلوچستان نشود. به گفته اين منبع مطلع، آب انتقالي از عمان را ميتوان از محل صرفهجويي در مصارف سه استان هدف پروژه هم تأمين کرد، اما پروژه انتقال آب عمان به مشهد اصلا مطالعات مديريت مصرف ندارد. اين پروژه از آن دست طرحهايي است که کسي نميداند چرا مجلس وزارت نيرو را مکلف کرده که بهسرعت تکليف تخصيص آب اين پروژه را مشخص کند. حاصل اين فشارها هم تخصيص بخش عمده آب انتقالي به مشهد بوده
است.
طرح تأمين و انتقال آب از درياي عمان به استانهاي شرقي کشور (سيستانوبلوچستان، خراسان جنوبي و خراسان رضوي) با کارفرمايي شرکت آب منطقهاي خراسان رضوي، مشاوره شرکت طوسآب و همکاري سه شرکت «مهندسي مشاور سروآب»، «شرکت سازهپردازي ايران» و مشاور خارجي «ويتوين باس (Witeveen bos)» در حال انجام است.
درحالحاضر تنها اقدامي که براي اجراي اين پروژه انجام شده است، موافقت وزير نيرو و معاونش براي انتقال 750 ميليون مترمکعب آب نمکزداييشده درياي عمان است. بر اساس اخبار رسيده، تفاهمنامه همکاري با استانداري خراسان رضوي براي تشکيل کارگروه رفع موانع پيشرفت با حضور استانداران سه استان امضا شده است. مذاکرات براي امضاي تفاهمنامه با منطقه آزاد چابهار درخصوص خريد تضميني آب به ميزان 50 ميليون مترمکعب انجام شده و تفاهمنامه خريد تضميني آب با شرکت فولاد مکران به امضا رسيده است. از ديگر اقدامات انجامشده براي اين طرح، تبادل قرارداد خريد تضميني آب با شرکت پتروشيمي نگين مکران با ظرفيت 230 هزار مترمکعب در روز، تفاهمنامه با سازمان نوسازي معادن و صنايع معدني ايران، ايميدرو و اعلام آمادگي صنايع سنگان و خواف براي خريد تضميني آب يا اخذ سهام شرکت تابش بهعنوان هلدينگ اجراي پروژه حداقل به ميزان 10 درصد است.
مجريان اين طرح توانستهاند موافقت صندوق توسعه ملي را هم براي دريافت تسهيلات جلب کنند. هيئت مؤسس شرکت نگين تابش رضوي هم موافقت خود را براي همکاري و خريد تضميني آب به منظور توسعه کشت زعفران به مجريان طرح اعلام کرده است.
به نام خصوصي به کام دولتي
اگرچه اجراي اين پروژه را به نام بخش خصوصي زدهاند، اما نام سهامداران هلدينگ تابش نشان نميدهد که اين طرح چندان هم توسط خصوصيها اجرا شود. اعضاي هيئت مؤسس شرکت طرح بر اساس صورتجلسه 22 ارديبهشت 97 نهايي شده است و شامل قرارگاه خاتمالانبيا، سازمان اقتصادي آستان قدس رضوي، شرکت تأمين و توسعه زيرساختهاي شرق (صنايع و معادن سنگان)، شرکت زرين ايرانيان (صنايع و معادن قائنات)، شرکت آب منطقهاي استان خراسان رضوي، شرکت آب منطقهاي استان خراسان جنوبي، شرکت آب منطقهاي استان سيستانوبلوچستان، شرکت آب و فاضلاب استان خراسان جنوبي، سرمايهگذاري مپحا و شرکت توليدي صنعتي فراسان اعلام شده است.
سهم سهامداران شرکت تابش هم بر اساس آخرين جلسه مجمع اين شرکت که 10 شهريور 97 برگزار شده است، به اين نحو اعلام شد: شرکت عمران تيس 19.44 درصد، شرکت فراب 19.44 درصد، شرکت فراسان (آويسته پارسه زابل) 19.44 درصد، شرکت وهنگ ساران 12.96، شرکت OTC 9.26، شرکت طوسآب 6.67، شرکت معدني هماي فجر طوس 6.48، شرکت جهاد نصر حمزه 3.7 درصد و شرکت جهاد نصر کرمان 2.59 درصد.
طرحي غيرضروري که اجرا ميشود
طرحي در دست اجراست که قرار است آب گران شيرينشده دريا را به سه استان منتقل کند، اما آيا اجراي چنين طرحي توجيه اقتصادي دارد؟ يک منبع مطلع که در حوزه آب فعال است، در گفتوگو با «شرق» عنوان ميکند: به نظر من بحث اصلا به توجيه اقتصادي نرسيده است. در طرح عمان به مشهد، چيزي که در اين طرح مغفول است، اصل قضيه نياز مناطق دريافتکننده آب است. براي انتقال 250 ميليون مترمکعب آب با اين هزينه نهتنها توجيه اقتصادي وجود ندارد، بلکه تلاش ميکنند توجيه اقتصادي بتراشند، درحاليکه اصلا نيازي به انتقال اين آب نيست.
او ميگويد: اگر نياز براي اين آب در مشهد يا بيرجند وجود دارد، از طريق مديريت مصرف به راحتي قابل تأمين است. زاهدان در سيستانوبلوچستان هم با اجراي طرح انتقال سامانه دوم چاهنيمه نيازهايش تأمين ميشود و در حال حاضر نيازي به آب ندارد.
اين فعال حوزه آب تأکيد ميکند: اگر در دشت مشهد فقط پنج درصد از پنج ميليارد مترمکعب آبي که از منابع زيرزميني برداشت ميشود، صرفهجويي شود، 250 ميليون مترمکعب آب در اين استان به دست ميآيد. انتقال آب عمان به مشهد در فاز اول 250 ميليون مترمکعب است. چرا از پساب مشهد استفادهاي نميشود و اين پساب تصفيه نميشود؟ در استان خراسان رضوي فقط 960 ميليون مترمکعب خروجي دارد، آيا بررسي شده است که اين رواناب ميتواند استفاده شود؟
به گفته او دليل اصلي پروژهاي که چهار ميليارد دلار براي اجراي آن هزينه ميشود، وجود 12 ميليون زائر در ايام پيک در شهر مشهد اعلام شده است. آيا براي چند روز يا چند هفته بايد اين همه هزينه کنيم؟
اين منبع مطلع ادامه ميدهد: تخصيصي که اخيرا براي اين طرح انجام شد، بخش عمدهاش به مشهد اختصاص يافت. بنابراين چنين طرحي صرفا براي مشهد اجرا ميشود.
او ميگويد: خط انتقال اين طرح هزارو 512 کيلومتر طول دارد. در سه فاز اجرائي ميشود و در هر فاز 250 ميليون مترمکعب آب جابهجا ميشود و در پايان پروژه حداکثر 750 ميليون مترمکعب آب داريم. در حالي که براي اجراي اين پروژه 900 مگاوات برق نياز است. 23 ايستگاه پمپاژ نياز دارد. نيروگاههاي برقابي سد زايندهرود فقط 55 مگاوات برق توليد ميکنند. کارون چهار هم حداکثر دو هزار مگاوات برق توليد ميکند.
تمليک اراضي قبل از اجراي پروژه
به گفته اين منبع مطلع پروژه عمان به مشهد قبل از اينکه وارد فاز اجرائي شود، اقدام به تملک اراضي در حاشيه درياي عمان کرده است. تملک اراضي براي اين مجموعه رايگان است و دولت به آنها وام ميدهد. او اضافه ميکند: تا جايي که من ميدانم 330 هکتار اراضي در حاشيه روستاي رمين در نزديکي چابهار که محل استقرار آبشيرينکن است، تملک ميشود.
اين فعال حوزه آب در پاسخ به اينکه اگر پروژه انجام نشود، آيا امکان فروش زمينها وجود دارد، بيان ميکند: بستگي به نحوه واگذاري زمين دارد. اگر سند به نام افراد منتقل شود، پروژه اجرا شود يا نه، زمين متعلق به آنهاست. اميدواريم زمين را به صورت اجارهاي در اختيار افراد قرار دهند و حداقل تملک صورت نگيرد. اين زمينها اگر در شرايط کنوني قيمت نداشته باشند، در آينده قيمت فوقالعادهاي پيدا ميکنند.
او ميگويد: هزينه انتقال آب 3.2 يورو در هر مترمکعب است و براي اينکه پروژه اقتصادي به نظر بيايد، قيمت يورو را چهارهزارو 760 تومان در نظر گرفتهاند در حالي که اگر با دلار آزاد هزينه پروژه را در نظر بگيريم، بالغ بر 120 هزار ميليارد تومان پول براي اجراي پروژه نياز است. بخش خصوصي قصد دارد 70 درصد از اعتبارات موردنيازش را از صندوق توسعه ملي وام بگيرد. در حال حاضر کل منابع مالي بخش خصوصي درگير طرح، 13 ميليارد تومان است.
يکسانبودن سهامدار و مطالعهکننده پروژه
اين منبع مطلع عنوان ميکند: در طرح انتقال آب عمان به مشهد، شرکت طوسآب که سهامدار پروژه است، کار مطالعه را هم انجام ميدهد. طوسآب 6.7 از سهم اين پروژه را دارد و اين خيلي جالب است که خودش مطالعه اين طرح را هم انجام ميدهد.
او يادآور ميشود: پروژهاي که ابعاد امنيتي، سياسي و اجتماعي دارد را با همان شرح خدمات يک پروژه معمولي انتقال آب نظير طالقان به تهران انجام ميدهند. وقتي سؤال ميشود که آيا مطالعه مديريت تقاضا انجام دادهايد، پاسخ ميشنويم که شناسايي متقاضي را انجام دادهايم و بررسي کردهايم که چه کسي مشتري آب است، اول آب را ميآوريم، بعد مشتري پيدا ميکنيم.
اين منبع مطلع ميگويد: اين پروژه مصوبه مجلس را دارد. مجلس وزارت نيرو را مکلف کرده است که تخصيص آب به اين پروژه بدهد. 70 درصد از اعتبارات طرح را از صندوق ذخيره ارزي به عنوان وام ميگيرند اما با کدام توجيه اقتصادي قرار است که اين پول برگردانده شود. آيا بيرجند توان پرداخت اين قيمت آب را دارد؟ سيستانوبلوچستان امکان پرداخت اين قيمت آب را دارد. ميگويند با اين آب ميخواهند زعفران بکارند و در توجيه اقتصادي طرح آن را آوردهاند. زعفراني که در حال حاضر هم روي دست ملت باقي مانده است، با آب منطقه کشت ميشود ولي گران تمام ميشود، چگونه با آب گران کشت خواهد شد و با چه قيمتي به بازار عرضه ميشود.
او اضافه ميکند: حتي وقتي اعلام ميشود که سيستانوبلوچستان به آب انتقالي نيازي ندارد، ميگويند طرح 46هزارهکتاري منتظر آب انتقالي است. اين طرح 400 ميليون مترمکعب تخصيص از چاهنيمهها دارد اما مجريان طرح براي اجراي پروژه توجيه ميتراشند.
ليلا مرگن: هلدينگ تابش بهعنوان هلدينگي که قرار است ابرپروژه انتقال آب عمان به مشهد را اجرائي کند، فقط 13 ميليارد تومان سرمايه دارد، اما ميخواهد 70 درصد اعتبارات پروژه چهار ميليارددلارياش را از صندوق توسعه ملي وام بگيرد. اين هلدينگ که هنوز در فاز مطالعاتي پروژه قرار دارد، نامهنگاريهايي هم براي تمليک زمين در اراضي روستاي «رمين» در نزديکي چابهار براي احداث دستگاههاي آبشيرينکن انجام داده است. يک منبع مطلع که در حوزه آب فعال است، ميگويد قرار است اين زمينها قبل از اجراي پروژه به اين هلدينگ اختصاص يابند، اما اميدواريم که حداقل به صورت اجارهاي باشد تا اگر پروژه اجرائي نشد، اين شرکت مالک زمينهاي ساحلي سيستانوبلوچستان نشود. به گفته اين منبع مطلع، آب انتقالي از عمان را ميتوان از محل صرفهجويي در مصارف سه استان هدف پروژه هم تأمين کرد، اما پروژه انتقال آب عمان به مشهد اصلا مطالعات مديريت مصرف ندارد. اين پروژه از آن دست طرحهايي است که کسي نميداند چرا مجلس وزارت نيرو را مکلف کرده که بهسرعت تکليف تخصيص آب اين پروژه را مشخص کند. حاصل اين فشارها هم تخصيص بخش عمده آب انتقالي به مشهد بوده
است.
طرح تأمين و انتقال آب از درياي عمان به استانهاي شرقي کشور (سيستانوبلوچستان، خراسان جنوبي و خراسان رضوي) با کارفرمايي شرکت آب منطقهاي خراسان رضوي، مشاوره شرکت طوسآب و همکاري سه شرکت «مهندسي مشاور سروآب»، «شرکت سازهپردازي ايران» و مشاور خارجي «ويتوين باس (Witeveen bos)» در حال انجام است.
درحالحاضر تنها اقدامي که براي اجراي اين پروژه انجام شده است، موافقت وزير نيرو و معاونش براي انتقال 750 ميليون مترمکعب آب نمکزداييشده درياي عمان است. بر اساس اخبار رسيده، تفاهمنامه همکاري با استانداري خراسان رضوي براي تشکيل کارگروه رفع موانع پيشرفت با حضور استانداران سه استان امضا شده است. مذاکرات براي امضاي تفاهمنامه با منطقه آزاد چابهار درخصوص خريد تضميني آب به ميزان 50 ميليون مترمکعب انجام شده و تفاهمنامه خريد تضميني آب با شرکت فولاد مکران به امضا رسيده است. از ديگر اقدامات انجامشده براي اين طرح، تبادل قرارداد خريد تضميني آب با شرکت پتروشيمي نگين مکران با ظرفيت 230 هزار مترمکعب در روز، تفاهمنامه با سازمان نوسازي معادن و صنايع معدني ايران، ايميدرو و اعلام آمادگي صنايع سنگان و خواف براي خريد تضميني آب يا اخذ سهام شرکت تابش بهعنوان هلدينگ اجراي پروژه حداقل به ميزان 10 درصد است.
مجريان اين طرح توانستهاند موافقت صندوق توسعه ملي را هم براي دريافت تسهيلات جلب کنند. هيئت مؤسس شرکت نگين تابش رضوي هم موافقت خود را براي همکاري و خريد تضميني آب به منظور توسعه کشت زعفران به مجريان طرح اعلام کرده است.
به نام خصوصي به کام دولتي
اگرچه اجراي اين پروژه را به نام بخش خصوصي زدهاند، اما نام سهامداران هلدينگ تابش نشان نميدهد که اين طرح چندان هم توسط خصوصيها اجرا شود. اعضاي هيئت مؤسس شرکت طرح بر اساس صورتجلسه 22 ارديبهشت 97 نهايي شده است و شامل قرارگاه خاتمالانبيا، سازمان اقتصادي آستان قدس رضوي، شرکت تأمين و توسعه زيرساختهاي شرق (صنايع و معادن سنگان)، شرکت زرين ايرانيان (صنايع و معادن قائنات)، شرکت آب منطقهاي استان خراسان رضوي، شرکت آب منطقهاي استان خراسان جنوبي، شرکت آب منطقهاي استان سيستانوبلوچستان، شرکت آب و فاضلاب استان خراسان جنوبي، سرمايهگذاري مپحا و شرکت توليدي صنعتي فراسان اعلام شده است.
سهم سهامداران شرکت تابش هم بر اساس آخرين جلسه مجمع اين شرکت که 10 شهريور 97 برگزار شده است، به اين نحو اعلام شد: شرکت عمران تيس 19.44 درصد، شرکت فراب 19.44 درصد، شرکت فراسان (آويسته پارسه زابل) 19.44 درصد، شرکت وهنگ ساران 12.96، شرکت OTC 9.26، شرکت طوسآب 6.67، شرکت معدني هماي فجر طوس 6.48، شرکت جهاد نصر حمزه 3.7 درصد و شرکت جهاد نصر کرمان 2.59 درصد.
طرحي غيرضروري که اجرا ميشود
طرحي در دست اجراست که قرار است آب گران شيرينشده دريا را به سه استان منتقل کند، اما آيا اجراي چنين طرحي توجيه اقتصادي دارد؟ يک منبع مطلع که در حوزه آب فعال است، در گفتوگو با «شرق» عنوان ميکند: به نظر من بحث اصلا به توجيه اقتصادي نرسيده است. در طرح عمان به مشهد، چيزي که در اين طرح مغفول است، اصل قضيه نياز مناطق دريافتکننده آب است. براي انتقال 250 ميليون مترمکعب آب با اين هزينه نهتنها توجيه اقتصادي وجود ندارد، بلکه تلاش ميکنند توجيه اقتصادي بتراشند، درحاليکه اصلا نيازي به انتقال اين آب نيست.
او ميگويد: اگر نياز براي اين آب در مشهد يا بيرجند وجود دارد، از طريق مديريت مصرف به راحتي قابل تأمين است. زاهدان در سيستانوبلوچستان هم با اجراي طرح انتقال سامانه دوم چاهنيمه نيازهايش تأمين ميشود و در حال حاضر نيازي به آب ندارد.
اين فعال حوزه آب تأکيد ميکند: اگر در دشت مشهد فقط پنج درصد از پنج ميليارد مترمکعب آبي که از منابع زيرزميني برداشت ميشود، صرفهجويي شود، 250 ميليون مترمکعب آب در اين استان به دست ميآيد. انتقال آب عمان به مشهد در فاز اول 250 ميليون مترمکعب است. چرا از پساب مشهد استفادهاي نميشود و اين پساب تصفيه نميشود؟ در استان خراسان رضوي فقط 960 ميليون مترمکعب خروجي دارد، آيا بررسي شده است که اين رواناب ميتواند استفاده شود؟
به گفته او دليل اصلي پروژهاي که چهار ميليارد دلار براي اجراي آن هزينه ميشود، وجود 12 ميليون زائر در ايام پيک در شهر مشهد اعلام شده است. آيا براي چند روز يا چند هفته بايد اين همه هزينه کنيم؟
اين منبع مطلع ادامه ميدهد: تخصيصي که اخيرا براي اين طرح انجام شد، بخش عمدهاش به مشهد اختصاص يافت. بنابراين چنين طرحي صرفا براي مشهد اجرا ميشود.
او ميگويد: خط انتقال اين طرح هزارو 512 کيلومتر طول دارد. در سه فاز اجرائي ميشود و در هر فاز 250 ميليون مترمکعب آب جابهجا ميشود و در پايان پروژه حداکثر 750 ميليون مترمکعب آب داريم. در حالي که براي اجراي اين پروژه 900 مگاوات برق نياز است. 23 ايستگاه پمپاژ نياز دارد. نيروگاههاي برقابي سد زايندهرود فقط 55 مگاوات برق توليد ميکنند. کارون چهار هم حداکثر دو هزار مگاوات برق توليد ميکند.
تمليک اراضي قبل از اجراي پروژه
به گفته اين منبع مطلع پروژه عمان به مشهد قبل از اينکه وارد فاز اجرائي شود، اقدام به تملک اراضي در حاشيه درياي عمان کرده است. تملک اراضي براي اين مجموعه رايگان است و دولت به آنها وام ميدهد. او اضافه ميکند: تا جايي که من ميدانم 330 هکتار اراضي در حاشيه روستاي رمين در نزديکي چابهار که محل استقرار آبشيرينکن است، تملک ميشود.
اين فعال حوزه آب در پاسخ به اينکه اگر پروژه انجام نشود، آيا امکان فروش زمينها وجود دارد، بيان ميکند: بستگي به نحوه واگذاري زمين دارد. اگر سند به نام افراد منتقل شود، پروژه اجرا شود يا نه، زمين متعلق به آنهاست. اميدواريم زمين را به صورت اجارهاي در اختيار افراد قرار دهند و حداقل تملک صورت نگيرد. اين زمينها اگر در شرايط کنوني قيمت نداشته باشند، در آينده قيمت فوقالعادهاي پيدا ميکنند.
او ميگويد: هزينه انتقال آب 3.2 يورو در هر مترمکعب است و براي اينکه پروژه اقتصادي به نظر بيايد، قيمت يورو را چهارهزارو 760 تومان در نظر گرفتهاند در حالي که اگر با دلار آزاد هزينه پروژه را در نظر بگيريم، بالغ بر 120 هزار ميليارد تومان پول براي اجراي پروژه نياز است. بخش خصوصي قصد دارد 70 درصد از اعتبارات موردنيازش را از صندوق توسعه ملي وام بگيرد. در حال حاضر کل منابع مالي بخش خصوصي درگير طرح، 13 ميليارد تومان است.
يکسانبودن سهامدار و مطالعهکننده پروژه
اين منبع مطلع عنوان ميکند: در طرح انتقال آب عمان به مشهد، شرکت طوسآب که سهامدار پروژه است، کار مطالعه را هم انجام ميدهد. طوسآب 6.7 از سهم اين پروژه را دارد و اين خيلي جالب است که خودش مطالعه اين طرح را هم انجام ميدهد.
او يادآور ميشود: پروژهاي که ابعاد امنيتي، سياسي و اجتماعي دارد را با همان شرح خدمات يک پروژه معمولي انتقال آب نظير طالقان به تهران انجام ميدهند. وقتي سؤال ميشود که آيا مطالعه مديريت تقاضا انجام دادهايد، پاسخ ميشنويم که شناسايي متقاضي را انجام دادهايم و بررسي کردهايم که چه کسي مشتري آب است، اول آب را ميآوريم، بعد مشتري پيدا ميکنيم.
اين منبع مطلع ميگويد: اين پروژه مصوبه مجلس را دارد. مجلس وزارت نيرو را مکلف کرده است که تخصيص آب به اين پروژه بدهد. 70 درصد از اعتبارات طرح را از صندوق ذخيره ارزي به عنوان وام ميگيرند اما با کدام توجيه اقتصادي قرار است که اين پول برگردانده شود. آيا بيرجند توان پرداخت اين قيمت آب را دارد؟ سيستانوبلوچستان امکان پرداخت اين قيمت آب را دارد. ميگويند با اين آب ميخواهند زعفران بکارند و در توجيه اقتصادي طرح آن را آوردهاند. زعفراني که در حال حاضر هم روي دست ملت باقي مانده است، با آب منطقه کشت ميشود ولي گران تمام ميشود، چگونه با آب گران کشت خواهد شد و با چه قيمتي به بازار عرضه ميشود.
او اضافه ميکند: حتي وقتي اعلام ميشود که سيستانوبلوچستان به آب انتقالي نيازي ندارد، ميگويند طرح 46هزارهکتاري منتظر آب انتقالي است. اين طرح 400 ميليون مترمکعب تخصيص از چاهنيمهها دارد اما مجريان طرح براي اجراي پروژه توجيه ميتراشند.