کامیکازه

پرواز پهپادهای انتحاری ایران بر فراز اسرائیل را می‌توان ادامه‌ای دانست از داستان‌های مختلفی که از پرنده‌های مرگ، از اسطوره تا تاریخ در فرهنگ‌های مختلف تصویر شده است. از «ابابیل» تا «مهاجر»؛ از «کامیکازه» تا «شاهد۱۳۶».

در فرهنگ اسلامی، داستان حمله ابرهه به کعبه و شکست او از «ابابیل‌»، نقش پررنگی در شکل‌گیری تصویر حفاظت آسمانی و مافوق بشری از اماکن مقدس و ارزشمند دارد. پرندگانی که با سنگ‌های سجیل، سپاه ابرهه را نابود کردند. نام ابابیل را بعدها ایران روی پهپادی گذاشت که جزو اولین پهپادهای نسل جدید کشور محسوب می‌شود. پهپادی عملیاتی که تولید انبوه آن در سال ۱۳۶۵ آغاز شد و گفته می‌شود که توسط حزب‌الله لبنان و انصارالله یمن هم به کار رفته و علاوه بر آن، ایران کارخانه‌ای برای تولید آن در تاجیکستان هم راه‌اندازی کرده است.

جدای از داستان ابرهه و ابابیل، شناخته‌شده‌ترین روایت از پرندگان مرگبار را می‌توان داستان «کامیکازه»ها دانست. کامیکازه (به زبان ژاپنی به‌معنای توفان الهی) به دو توفانی اطلاق می‌شود که گفته‌شده ژاپن را دو بار از حمله ناوگان قوبلای خان، امپراتور مغول نجات داد. این ناوگان در سال‌های ۱۲۷۴ و ۱۲۸۱ میلادی به ژاپن حمله کردند.

 ناوگان دوم از بیش از چهارهزار کشتی و تقریبا ۱۴۰هزار سرباز تشکیل شده بود که بزرگ‌ترین تلاش برای حمله نظامی دریایی در تاریخ است که از لحاظ مقیاس، تنها در دوران مدرن با حمله «روز D» متفقین به سواحل نرماندی قابل مقایسه است. هر دو‌ حملات قوبلای خان بر اثر توفان شکست خورد. توفانی که ژاپنی‌ها به آن نام «کامیکازه» دادند. این نام بعدها و در جریان جنگ جهانی دوم، برای توصیف خلبان‌هایی استفاده شد که در حملات انتحاری، خود را با هواپیما به اهداف نظامی دشمن می‌کوبیدند؛ هواپیماهایی نه‌چندان پیچیده، ارزان‌قیمت با موتورهایی ساده که برای همین ساخته شده بودند؛ عملیات انتحاری. به همین دلیل حالا هم در زبان انگلیسی نام «کامیکازه» به پهپادهایی اطلاق می‌شود که غالبا کلاهک انفجاری دارند و در عملیات‌ها با کوبیدن خود به هدف ضمن آسیب‌زدن به آن، خود نیز از بین می‌روند. (هر‌چند که ممکن است در مواردی این پهپادها به کلاهک‌هایی برای عکسبرداری و مخابره تصاویر از مواضع دشمن و یا ایجاد اختلال در سامانه‌های راداری و پدافندی مجهز شوند).

اما داستان پهپادهای انتحاری ایران -پهپادهای سری شاهد- و به طور مشخص پهپاد شاهد ۱۳۶ که در حمله اخیر ایران به اسرائیل استفاده شد هم داستان جالبی است.

در سال ۲۰۲۱، وزارت خزانه‌داری آمریکا، فهرست جدیدی از افراد و شرکت‌های ایرانی را اعلام کرد که مشمول تحریم‌های ایالات متحده شده بودند. یکی از این شرکت‌ها، شرکتی بود به نام شرکت «اوج پرواز ما دو نفر» یا به‌طور خلاصه «مادو» و البته مدیرعامل و یکی از اعضای هیئت‌مدیره آن که هم‌زمان رئیس سازمان جهاد تحقیقاتی و خودکفایی نیروی هوافضای سپاه 

هم بود.

این تحریم‌ها چند‌ماهی پس از حمله پهپادی به کشتی اسرائیلی «مرسر استریت» وضع می‌شد و ظاهرا با فعالیت‌های ایران در حوزه ساخت پهپادها مرتبط بود. یک سال قبل‌تر هم یک نشریه آمریکایی، در مطلبی از کپی‌برداری ایران از پهپاد سرنگون‌شده اسرائیلی هرمز ۴۵۰ که در دهه ۹۰ در آسمان ایران گم شده بود، خبر می‌داد و می‌نوشت «سال ۲۰۱۲ شرکت پرواز ما‌ دو نفر موتورهای ساخت شرکت آلمانی لیمباخ را شبیه‌سازی و در‌نهایت پهپادهای شاهد ۱۲۹ را تولید کرده است». رویترز هم در مطلبی دیگر مدعی می‌شد که این شرکت ایرانی، موتورهای پهپاد را به‌عنوان موتور جت اسکی بارگیری و به ایران وارد کرده است. در اسناد ویکی‌لیکس هم به اطلاعاتی اشاره شده که در نوامبر ۲۰۰۶ میان مقامات آمریکایی و آلمانی رد‌و‌بدل شده است: «ما به مقامات آلمانی اطلاعاتی دال بر دستیابی ایران به موتورهای ساخت لیمباخ ارائه کردیم».

دو، سه سال بعد از این تاریخ بود که یوسف ابوطالبی، مدیرعامل شرکت مادو در مصاحبه‌ای رسما اعلام کرد که «ایران در تولید موتور و ملخ هواپیمای بدون سرنشین به خودکفایی رسیده در‌حالی‌که فناوری ساخت این موتورها، پیش‌از‌این تنها در اختیار شرکت‌های سه کشور آلمان، انگلیس و آمریکا بود. ایران هم‌اکنون به چهارمین کشور سازنده موتورهای هواپیماهای بدون سرنشین تبدیل شده است»؛ موتورهایی که در پهپادهای سری شاهد استفاده می‌شوند و شناسایی یکی از آنها با نام MD_550 در یکی از پهپادهای ساقط شده توسط اوکراین در جنگ با روسیه، باعث شد در دسامبر ۲۰۲۲، اتحادیه اروپا و بریتانیا نیز شرکت مادو را در فهرست تحریم‌های خود قرار دهند. موتور MD_550 که در پهپادهای شاهد ۱۳۶ احتمالا از مهندسی معکوس موتورهای لیمباخ L_550 ساخته شده بودند که در سال ۲۰۰۶ توسط همین شرکت به ایران وارد شد.

همان‌گونه که احتمالا موتور MDR_200 این شرکت هم از مهندسی معکوس موتور وانکل AR_741 ساخته و‌ روی پهپادهای شاهد ۱۳۱ نصب شد.

به‌هر‌روی حمله اخیر پهپادی به آسمان اسرائیل به‌عنوان بزرگ‌ترین قدرت‌نمایی پهپادهای انتحاری ایران در یک عملیات مستقیم و آشکار نظامی را می‌توان حاصل موفقیت ایران در حوزه ساخت پرنده‌های هدایت‌پذیر از دور یا مخفف آن پهپاد دانست؛ روندی که آن را از ابابیل تا شاهد می‌توان رصد کرد.

نمایش قدرتی که احتمالا به لحاظ فنی خواهد توانست در ارتقای توان بازدارندگی کشور نقشی در‌خور داشته باشد.